Materia

Cultura escrita en latín na Idade Media

Créditos ECTS

6

Carácter

Obrigatoria

Curso / Cuadrimestre

1º Cuadrimestre

Competencias e resultados de aprendizaxe que o estudante adquire ao superar a materia.

Os alumnos deberán acadar a competencia no manexo dos textos latinos medievais, tanto literarios como documentais, particularmente en cada un dos ámbitos seguintes:

1. Identificación das características lingüísticas que definen un texto como mediolatino.
2. Comprensión dos textos latinos da Idade Media.
3. Valoración dos textos desde a perspectiva da súa elaboración e do seu valor literario.
4. Contextualización no marco cultural no que se producen.

Profesorado

· Dr. J. M. Anguita Jaén
· Dra. Mª Castro Caridad
· Dr. J. A. Pontes Romai
· Dr. Manuel E. Vázquez Buján (coordinador)

Obxectivos

1. Partindo do feito de que o latín foi a lingua común de Occidente entre os finais da Antigüidade tardía e os inicios da época moderna, preténdese darlles aos alumnos unha visión sistemática das peculiaridades do latín na Idade Media, así como da cultura literaria nas súas diversas realizacións.
2. Atenderase primordialmente ás peculiaridades lingüísticas e literarias dos distintos tipos de textos.

Contidos

a) Grandes movementos históricos que marcan a evolución da lingua e da literatura latinas na Idade Media: as vagas de invasións bárbaras, o chamado Renacemento carolinxio e o do século XII.
b) Latín medieval como concepto cronolóxico e/ou lingüístico. Elementos vulgares, cristiáns, gregos e vernáculos.
c) Variacións cronolóxicas e xeográficas; traxectoria do latín na Idade Media na Península Ibérica.
d) Lexicografía latina medieval.
e) Fundamentos do estudo da literatura latina medieval: características do corpus, historia dos estudos, instrumenta.
f) Periodización da literatura latina medieval: época tardoantiga; período carolinxio e cluniacense; renacemento do s. XII; baixa Idade Media.
g) Xéneros en prosa: tipoloxía e evolución.
h) Xéneros en verso: tipoloxía e evolución.

Recomendacións sobre formación previa

---

Bibliografía

a) Bibliografía básica:
M. Banniard, Viva voce. Communication écrite et communication orale du IVe au IXe siècle en Occident latin, Paris, 1992.
P. Bourgain, Le latin médiéval, avec la collaboration de M.-C. Hubert, Turnhout, 2005.
F. Brunhölzl, Geschichte der lateinischen Literatur des Mittelalters, 2 vols., München Munich, 1975-92 (trad. Francesa = Histoire de la littérature latine du Moyen Âge, 2 tomos en 3 vols., Turnhout, 1990-1996.
E. R. Curtius, Literatura europea y Edad Media Latina, México-Madrid-Buenos Aires, 1976 (1ª ed. alemana 1948), 2 vols.
J. Fontaine, La Littérature latine chrétienne, Paris, 1970.
A. Fontán-A. Moure Casas, Antología del latín medieval, Madrid, 1987.
J. de Ghellinck, Littérature latine au Moyen Âge depuis les origines jusqu'à la fin de la renaissance carolingienne, 2 vols., Mayenne, 1939.
C. Leonardo (dir.), Letteratura latina medievale (secoli VI-XV). Un manuale, Firenze, 2002.
Lo spazio letterario del Medioevo, I. Il Medioevo latino, 4 vols., Salerno, 1992-97.
E. Löfstedt, Late Latin, Oslo, 1959 (trad. italiana: Il latino tardo, Brescia, 1980).
M. Manitius, Geschichte der lateinische Literatur des Mittelalters, München, 1911-1936, 3 vols.
D. Norberg, Manuel pratique de latin médiéval, Paris, 1968.
P. Stotz, Handbuch zur lateinischen Sprache des Mittelalters, Bd.2: Bedeutungswandel und Wortbildung -- Bd.3: Lautlehre -- Bd.4: Formenlehre, Syntax und Stilistik, München, 1996-1998.

b) Bibliografía complementaria:
J. Bastardas Parera, “El latín de la península ibérica, 4: El latín medieval”, Enciclopedia lingüística hispánica, I, Madrid, 1959, p. 251-290.
M. C. Díaz y Díaz, “El latín de la península ibérica, 1: Rasgos lingüísticos; 3: Dialectalismos”, Enciclopedia lingüística hispánica, I, Madrid, 1959, p. 153-197; 237-250.
----- “El latín de España en el siglo VII: Lengua y escritura según los textos documentales”, Le septième siècle. Changements et continuités. Actes du Colloque bilatéral franco-britannique tenu au Warburg Institut les 8-9 juillet 1988, ed. J. Fontaine-J. N. Hillgarth, London, 1992, p. 25-40.
----- “La transición del latín al romance en perspectiva hispana”, La transizione dal latino alle lingue romanze. Atti della Tavola Rotonda di Lingüística Storica. Università Ca’ Foscari di Venezia, 14-15 giugno 1996, a cura di J. Herman, Tübingen, 1998, p. 155-172.
P. Dronke, Women Writers of the Middle Ages: A Critical Study of Texts from Perpetua (203) to Margeurite Porete (1310) Cambridge 1984.
L. Gil, “El latín tardío y medieval (siglos VI-XIII)”, R. Cano (coord.), Historia de la lengua española, Barcelona, 2004, p. 149-182.
F. González Muñoz, Latinidad mozárabe, A Coruña, 1996.
M. Goullet-M. Parisse (eds.), Les Historiens et le latin médiéval. Colloque tenu à la Sorbonne les 9, 10 et 11 septembre 1999, Paris, 2001.M. Lapidge, Anglo-Latin literature 600-899, London, 1996.
C. Leonardi, Medioevo Latino. La cultura dell’Europa cristiana, Firenze 2004.
F. A. C. Mantello-A. G. Rigg (eds.), Medieval Latin. An Introduction and Bibliographical Guide, Washington, 1996.
Ch. Mohrmann, Études sur le latin des chrétiens, vol. I-IV, Roma, 1961-1977.
J. L. Moralejo, “Literatura hispano-latina (siglos V-XVI)”, en J. Mª. Díez Borque (ed.) Historia de las literaturas hispánicas no castellanas, (ed.), Madrid, 1980, pp. 13-137.
B. Munk Olsen, La récepcion de la littérature classique au Moyen Âge, Copenhague, 1995.
R. Wright, Latín tardío y romance temprano en España y la Francia carolingia, Madrid, 1989 (versión original inglesa, Liverpool, 1982).
I. Velázquez Soriano, Las pizarras visigodas (Entre el latín y su disgregación. La lengua hablada en Hispania, siglos VI-VIII), Real Academia Española, Instituto de la Lengua castellano y leonés, 2004

Actividades formativas co seu contido en horas para o alumno

Indicacións metodolóxicas específicas

O desenvolvemento das clases e da preparación da materia levarase a cabo do xeito seguinte:
1) Explicación por parte dos Profesores dos fundamentos lingüísticos e literarios sobre os que se asenta a evolución da cultura escrita en latín na época medieval.
2) Lectura e comentario de textos escollidos para ilustrar a evolución da cultura escrita en latín na Idade Media coa participación activa dos estudantes. Esta actividade incluirá a presentación por parte dos alumnos, individualmente ou en grupo, de dúas exposicións:
(a) Presentación para debate por parte do alumno ou do grupo dunha lectura puntual encomendada polo profesor.
(b) Preparación dun traballo de aplicación práctica de calquera aspecto tratado no curso. Ese traballo será presentado e debatido nunha sesión cos demais alumnos.
3) Nas horas de titoría, os alumnos traballarán conxuntamente cos profesores na aprendizaxe dos mecanismos de comprensión e comentario de textos latinos medievais, así como na técnica de preparación e codificación de traballos con vistas á súa exposición e discusión. Tamén se prestará atención á utilización de instrumentos lexicográficos e de medios electrónicos.

Criterios de avaliación

A participación activa nas clases presenciais e nas actividades delas derivadas suporá o 50% da cualificación. O outro 50% corresponderá ao traballo de aplicación práctica.

Observacións

A responsabilidade académica dos apartados a-d dos contidos do programa correrá a cargo dos profesores J. A. Puentes Romay (1,5 créditos) e Manuel E. Vázquez Buján (1,5 créditos).
A docencia dos apartados e-h (3 créditos) será dos profesores J. M. Anguita Jaén (1,5 créditos) e E. Mª Castro Caridad (1,5 créditos).

Recomendacións para o estudo da materia

Recoméndase a actualización de coñecementos de latín clásico e de literatura latina.