Materia

A Europa Medieval. Perspectiva Histórico-Social

Créditos ECTS

6

Carácter

Obrigatoria

Curso / Cuadrimestre

1º Cuadrimestre

Competencias e resultados de aprendizaxe que o estudante adquire ao superar a materia.

1. Dispor de novas vías de aproximación que permitan un coñecemento máis profundo e complexo das sociedades medievais.
2. Coñecemento xenérico e introdutorio sobre as grandes construcións políticas de época medieval.
3. Capacidade de análise do pasado, que inclúa como centro de reflexión a relación entre mulleres e homes.
4. Capacidade de distinguir as claves fundamentais das tres distintas culturas relixiosas que coexistían na Galicia medieval.

Profesorado

· Dr. Xosé Miguel Andrade Cernadas (coordinador)
· Dr. Carlos Barros Guimerans
· Dr. Fernando López Alsina
· Dra. María Carmen Pallares Méndez

Obxectivos

1. Estudo da evolución seguida polas principais construcións políticas do Occidente cristián.
2. Estudo da relación entre homes e mulleres na Idade Media.
3. Estudos da convivencia entre as tres relixións e culturas (xudeus, musulmáns e cristiáns) na Galicia medieval.
4. Achegamento ao mundo das relacións entre a Igrexa Romana e as igrexas nacionais ao longo da Idade Media, con especial incidencia na Igrexa hispana e galega.

Contidos

1.- Introdución á formación e desenvolvemento das grandes construcións políticas medievais
1.1.- A descomposición do Imperio romano de Occidente e o  xurdimento das primeiras monarquías
1.2.- A reaparición do Imperio en Occidente: Carlomagno e o mundo carolinxio
1.3.- A atomización do poder público. A crise do modelo carolinxio e o nacemento dun poder de base privada
1.4.- Un novo Imperio: Otón I e as orixes do Sacro Imperio Romano Xermánico
1.5.- O difícil triunfo das monarquías europeas. Dous itinerarios contrapostos: a Francia Capeta e a Inglaterra normanda
1.6.- O panorama hispánico: séculos X-XII
1.7.- A loita polo Dominium Mundi: Papado e Imperio.
1.8.- Entre o pactismo e o regalismo: o panorama político na Europa do século XIII
1.9.- Guerra, fiscalidade e nación: a realeza da Europa do século XIV
1.10.- O mapa político de Europa a finais da Idade Media

2.- A relación entre homes e mulleres na Idade Media
2.1.- O marco xurídico. O parentesco. Matrimonio e familia
2.2.- A proxección económica e política
2.3.- Formación cultural e relixiosa
2.4.- O mundo monástico
2.5.- O dereito, a igrexa e a literatura como forxadores dunha superestrutura xurídica e ideolóxica con amplo peso do masculino
2.6.- As opcións de vida das mulleres
2.7.- O peso das mulleres na esfera do privado
2.8.- A proxección social das mulleres: o traballo
2.9.- A proxección social das mulleres: o poder e a cultura
2.10.- Conciencia e resistencia: a denuncia da agresión masculina.

3.- Xudeus, mouros e cristiáns no reino medieval de Galicia

4.- Centro e periferia na Cristiandade latina (ss. VIII-XIII)
4.1.- A organización da Igrexa, a primacía de Pedro e as novidades occidentais (ss. V-VII).
4.2.- O xiro do século VIII: o Constitutum Constantini e as súas consecuencias na Europa carolinxia
4.3.- A reforma gregoriana e a sede apostólica hispánica
4.4.- A organización da Igrexa hispánica: entre a primacía e o patriarcado de Occidente.

Recomendacións sobre formación previa

Non é necesaria formación previa

Bibliografía

1. Formación e desenvolvemento das grandes unidades políticas europeas.

Abulafia, D., The Western Mediterranean kingdoms, 1200-1500 : the struggle for dominion, Londres, 1997
Barbero, A., Carlomagno, Barcelona, 2001
Colás, A., Imperio, Madrid, 2009
Contamine, P., La Guerra en la Edad Media, Barcelona, 1984
Diago Hernando, M., El Imperio en la Europa medieval, Madrid, 1996
Dunbabin, J., France in the Making: 843-1180, Oxford, 1985
Fossier, R., La infancia de Europa, Barcelona, 1984
Guenée, B., Occidente durante los siglos XIV y XV: los estados, Barcelona, 1985
Guillot, O., Des origines à l'époque féodale, Paris, 1999
Iradiel, P. – Moreta, S. – Sarasa, E., Historia medieval de la España cristiana, Madrid, 1995
La Patourel, J., Feudal Empires : Norman and Plantagenet, Londres, 1984
Le Patourel, J., The Norman Empire, Oxford, 1997
Martín, J.L., Las Cortes medievales, Madrid, 1989
Richardson, H.G., The English Parliament in the Middle Ages, Londres, 1981
Schramm, P.E., Kaiser Rom und renovatio : studien zur geschichtes des römischen erneuerungsgedankens von Ende des Karolingcjen Reiches bis zum investiturstreit, Darmstadt, 1957
Schramm, P.E., Las insignias de la realeza en la Edad Media española, Madrid, 1960
Valdeón, J - Herbers, K. - Rudolf, K. coordinadores, España y el "Sacro Imperio": procesos de cambios, influencias y acciones recíprocas en la época de la "europeización" (siglos XI-XIII), Valladolid, 2002

2. Relacións entre homes e mulleres na Idade Media.

Anderson, B.S. Y Zinsser, J.P, Historia de las mujeres: una historia propia, 2vols., Barcelona, 1991.
Duby, G., El caballero, la mujer y el cura, Madrid, 1982.
Duby, G., El amor en la Edad Media y otros ensayos, Madrid, 1990.
Duby, G., Damas del siglo XII. Eloisa, Leonor, Iseo y algunas otras, Madrid, 1995.
Duby, G., Damas del siglo XII. El recuerdo de las abuelas, Madrid, 1998.
Duby, G., Damas del siglo XII. Eva y los sacerdotes, Madrid, 1998.
Duby, G. Y PERROT, M. (dirs.), Historia de las mujeres. La Edad Media, Madrid, 1992.
Cristina de Pizán, A cidade das mulleres. Santiago de Compostela, 2004.GOODY, J., La evolución de la familia y el matrimonio en Europa, Barcelona, 1986.
Historia de la vida privada. De la Europa feudal al Renacimiento (dirig. por Ph. Ariés y G. Duby), Madrid, 1988.Historia de las mujeres en España y América Latina. De la prehistoria a la Edad Media (Isabel Morant Dir.), Madrid, Cátedra, 2005
La condición de la mujer en la Edad Media, Madrid, 1986.
La mujer medieval (Ed. F. Bertini), Madrid, 1991.
Las mujeres medievales y su ámbito jurídico, Madrid, 1983.
Las mujeres en las ciudades medievales, Madrid, 1984.
Las mujeres en el cristianismo medieval, Madrid, 1989.Pallares Méndez, MªC., A vida das mulleres na Galicia medieval, Santiago de Compostela, 2ª ed., 2003.
Pallares Méndez, MªC., Ilduara, una aristócrata del siglo X, A Coruña, 1998, 2ª edición revisada y ampliada, 2004.
Pallares Méndez, MªC. e PORTELA, E., La reina Urraca, San Sebastián, 2006.
Pallares Méndez, Mª C., “Conciencia y resistencia: la denuncia de la agresión masculina en la Galicia del siglo XV”, Arenal, 2-1 (1995), pp.67-97.
Pastor, Reyna, "Las biografías medievales, problemas teóricos e historiográficos. Especialmente referidos a las de las mujeres castellanas", Arenal. Revista de historia de las mujeres, vol. 12, nº2, julio-diciembre, 2005, pp. 341-350.
Rodríguez Núñez, C., Los conventos femeninos en Galicia: El papel de la mujer en la sociedad medieval, Lugo, 1993.
Power, E., Mujeres medievales, Madrid, 1979.
Textos para la Historia de las mujeres en España, Madrid, 1994.
Textos para la historia de las mujeres en Galicia, Santiago de Compostela, 1999.
Trillo, C., (coord.), Mujeres familia y linaje en la Edad Media, Granada, 2004.
Wade Labarge, M., La mujer en la Edad Media, Madrid, 1988

3.- Xudeus, musulmáns e cristiáns no reino medieval de Galicia.

Carlos BARROS, Galicia xudía, Santiago, Concello de Santiago, 1994, 29 pp.
-"El otro admitido. La tolerancia hacia los judíos en la Edad Media
gallega", Xudeus e conversos na historia. I. Mentalidades e cultura, Carlos
Barros (ed.), Santiago, 1994, pp. 85-115
(www.h-debate.com/cbarros/spanish/judios.htm).
-Xudeus e xudaizantes na historia de Galicia, séculos X-XXI, (Rivadavia,
2002)
(www.h-debate.com/cbarros/spanish/articulos/historia_medieval/ribadavia.htm).
-"Celanova de las Tres Culturas, siglos X-XI", Rudesindus. XI Centenario do
nacemento de San Rosendo, Santiago, Xunta de Galicia, 2007, pp. 88-105.
Anselmo LÓPEZ CARREIRA, "Contribución ó estudo da xudería ourensá
baixomedieval", Xudeus e conversos na historia. II. Sociedade e Inquisición,
Carlos Barros (ed.), Santiago, 1994, pp. 201-217.
Xosé FILGUEIRA VALVERDE, "Os xudeus nas Cantigas de Santa María", Xudeus e conversos na historia. I. Mentalidades e cultura, Carlos Barros (ed.),
Santiago, 1994, pp. 245-263.
Gloria de ANTONIO, Los judíos en Galicia (1044-1492), A Coruña, 2006.
Carlos GONZÁLEZ PAZ, "Sarracenos, moros, mudéjares y moriscos en la Galicia medieval", Cuadernos de Estudios Gallegos, Santiago, 2004, n1 117, pp.
281-312.

Actividades formativas co seu contido en horas para o alumno

Indicacións metodolóxicas específicas

As actividades formativas presenciais que se realizarán son as seguintes:
1) Clases teóricas dedicadas á explicación e comprensión dos contidos obxecto de estudo. Esas clases serán impartidas polo profesor, pero nalgún caso solicitarase para as exposicións a colaboración dalgún alumno ou grupo de alumnos. Para as explicacións utilizaranse os recursos tecnolóxicos de apoio oportunos (audiovisuais e informáticos).
2) Clases prácticas dedicadas á lectura de textos e recensión. Estas clases prácticas estarán dirixidas polo profesor, pero buscarán a participación activa do alumno, tanto no desenvolvemento e resolución de exercicios realizados colectivamente na aula, como na preparación persoal fóra da aula dalgún exercicio, para a posterior posta en común na aula. Para as clases prácticas tamén se usarán os recursos tecnolóxicos que poidan ser útiles.
3) Titorías individuais ou en grupo reducido para o seguimento do proceso de aprendizaxe e para o seguimento, no seu momento, da elaboración do traballo.

As actividades formativas non presenciais incluirán:
1) Principalmente o traballo autónomo do alumno, que este organiza persoal e libremente para a correcta aprendizaxe dos coñecementos e competencias obxectivo da materia. Ese traballo necesariamente debe incluír síntese, estudo e asimilación da información recibida, lecturas complementarias e procura de nova información, elaboración de traballos, etc.
2) Preparación dalgunha exposición teórica ou dalgún exercicio práctico encomendados polo profesor, e lectura dalgún título bibliográfico recomendado.
3) Elaboración e redacción dun pequeno traballo de aplicación práctica dalgún aspecto tratado na materia.

Criterios de avaliación

Para avaliar os resultados da aprendizaxe utilizaranse os métodos e criterios que a continuación se detallan, e as cualificacións correspondentes indicaranse de acordo coa lexislación vixente:
1) Avaliación continua, para a que se valorará a participación activa e continuada do alumno nas actividades presenciais desenvolvidas. Suporá o 50% da cualificación total.
2) O traballo práctico suporá o 50% restante da cualificación total. Valorarase a calidade da redacción e do contido, que deberán reflectir o dominio dos principais rudimentos metodolóxicos e o coñecemento dos contidos básicos da materia, e valorarase así mesmo a presentación e defensa do traballo ante os compañeiros e o profesor.

Observacións

O contido referido á introdución ao estudo da formación e desenvolvemento das grandes construcións políticas medievais correrá a cargo do Prof. José Miguel Andrade Cernadas.
A Profa. Mª Carmen Pallares encargarase da parte dedicada á análise das relacións entre homes e mulleres na Idade Media.
O Prof. Carlos Barros responsabilizarase do contido dedicado a xudeus, mouros e cristiáns no Reino de Galicia.
Para rematar, a parte correspondente a centro e periferia na Cristiandade latina será impartida polo Prof. Fernando López Alsina.

Recomendacións para o estudo da materia

Capacidade de ler nalgunha lingua estranxeira de uso común na produción científica.