Ir al contenido principal
Volver a la lista

VII Seminario do Obradoiro de Historia Moderna: As novas tendencias da Demografía Histórica

Fechas: 23/10/2014 | 24/10/2014

El VII Seminario de Obradoiro de Historia Moderna sobre nuevas tendencias en la demografía histórica se celebrarará los días 23 e 24 de outubro en Salón de actos de la Facultad de Filosofía (Praza de Mazarelos. Santiago de Compostela).

Programa

Jueves 23 de octubre

9:00-9:30 hs. Acto oficial de inauguración

9:30-10:25 hs. Los frutos de la movilidad. La emigración norteña peninsular a Madrid (siglos XVII y XVIII). Alberto Angulo Morales, Universidad del País Vasco-EHU.

El siglo XVII atesora numeras referencias al impacto popular e histórico de los procesos migratorios protagonizados por unos jóvenes norteños que vislumbraban su futuro vital en áreas geográficas lejanas. Si las redes o cadenas migratorias continuaron activas en los siglos XVII y XVIII, también es cierto que muchos norteños que proyectaban sus carreras migratorias hacia el centro y sur peninsular o las geografías americanas no contaron con tales instrumentos. El incremento numérico y la propia naturaleza jurídica de hidalgos cantábricos provocó el nacimiento de políticas migratorias y de medios apropiados para vehicular esta avalancha de jóvenes emigrantes que no contaban con las viejas redes o cadenas propias de las grandes familias de notables norteños. Madrid, Cádiz, Lima o México absorbieron estos procesos migratorios mediante el nacimiento de agencias o centro organizados por criterios de origen o naturaleza. Hospitales, cofradías o congregaciones fueron los tres prototipos asociativos utilizados por estos emigrantes sin redes ni cadenas previas.

Resumen de la intervención.

10:30-11:25 hs. Sédentarité, enracinement généalogique et reproduction sociale et familiale (Ivry-sur -Seine 18e-19e siècle). Fabrice Boudjaaba, CRS-EHESS de París.

Les populations sédentaires  dans la France préindustrielle ont été l’objet d’une attention paradoxale de la part des historiens. La méthode de la reconstitution des familles de la démographie historique a longtemps conduit à privilégier l’analyse des comportements des familles sédentaires (fiche F) plus faciles à suivre et elle a été très critiquée pour cela. Depuis une vingtaine d’années au moins, les historiens ont donc concentré leur attention sur les familles mobiles et les migrants délaissant quelque peu l’étude des individus et des familles sédentaires aussi bien dans les espaces d’émigration que dans les zones d’immigration. Or, si les comportements démographiques des sédentaires sont bien connus, l’histoire sociale et familiale de ces populations reste à écrire, et peut sembler finalement bien moins connue que celle des migrants. A partir du cas d’un petit village de banlieue parisienne (Ivry-sur-Seine au Sud de Paris) amené à se transformer en une ville industrielle après 1830, nous souhaitons interroger les stratégies de reproduction sociale et familiale de ces individus qui ne partent pas et forment un noyau de familles enracinées dans un environnement transformé par la migration et l’industrialisation. En d’autres termes nous poserons la question de savoir dans quelle mesure la sédentarité peut être une option, une stratégie de reproduction sociale au même titre que la migration.

Resumen de la intervención.

11:30-11:55 hs. Pausa café.

12:00-12:55 hs. A cidade como polo de atração e dispersão de migrantes. O caso da Horta (séculos XVIII-XX). Norberta Amorim & Carlota Santos, CHP/CITCEM-Universidade de Minho.

Um estudo clássico de Demografia Histórica sobre a cidade reveste-se de dificuldades de partida, mesmo com recurso a novas tecnologias. O problema fundamental a enfrentar, o da mobilidade, vai exigindo primeiro a integração de todas as freguesias urbanas e depois a continuidade para o enquadramento suburbano e rural, avolumando-se sucessivamente os dados a tratar. Após um primeiro trabalho académico em 1985 com metodologias manuais (Amorim, Guimarães de 1580 a 1819. Estudo Demográfico) a metodologia de reconstituição de paróquias utilizando as mais recentes tecnologias, vem permitindo enfrentar com novo fôlego o desafio de ultrapassar os limites paroquiais, a caminho das regiões e do próprio país, acompanhando os percursos de vida em cadeia genealógica De momento, o maior investimento do Grupo de História das Populações da Universidade do Minho, refere-se a duas ilhas açorianas vizinhas, o Pico e o Faial, com as suas atuais 30 paróquias integradas numa base de dados centrada na cidade da Horta.O atual trânsito de pessoas e bens entre as duas ilhas, desafiou-nos a estudar a atração que a cidade terá exercido em período multissecular sobre as 17 comunidades da ilha do Pico. Atração definitiva ou servindo a cidade como plataforma giratória para destinos transatlânticos.

Resumen de la intervención.

13:00- 13:30 hs.Coloquio

16:00-16:55 hs. Donne capofamiglia: lavoro, proprietà e relazioni sociali a Torino in età modernaBeatrice Zucca Micheletto, GRHIS-Université de Rouen.

Questa presentazione intende coniugare un tema tipico della demografia storica, quello delle donne sole e capofamiglia con un tema tipico della storia sociale di questi ultimi anni, ovvero il ruolo del lavoro e della proprietà delle donne nell’economia familiare. La storiografia italiana recente ha spiegato che se il linguaggio della giurisprudenza, dei libri di famiglia e degli atti notarili promuovevano un modello familiare costruito attorno alla figura del pater familias, il capofamiglia maschio adulto, e valorizzavano il ruolo degli agnati rispetto ai cognati, dall’altra, sotto il manto della logica patrilineare, le donne lavoravano, disponevano di patrimoni e ricchezze, e di reti relazionali importanti.  Proprio a partire dalle suggestioni di questi recenti lavori, la presente comunicazione intende studiare il ruolo della proprietà e del lavoro delle donne sole, cioè delle nubili e vedove a Torino nel corso del Settecento. Si tratta in primo luogo di chiarire in quali aggregati domestici vivevano queste donne e quali erano le risorse materiali e relazionali su cui potevano contare. In un secondo momento si tratta poi di studiare come queste donne “sole” partecipavano al mercato del lavoro e come lavoro e proprietà si intrecciavano. Infine, si tratta di capire quale era il ruolo di proprietà e lavoro nel caso delle vedove che passavano a secondo matrimonio. 

Resumen de la intervención.

17:00-17:55 hs. Viudedad y mujeres solas en la España meridional del Antiguo Régimen. Francisco García González, SEHIP-Universidad de Albacete.

Las mujeres que encabezaban sus propios hogares en el Antiguo Régimen suponían una realidad que, con harta frecuencia, ha pasado desapercibida y oculta detrás de una determinada representación de la familia en el pasado. Solas o acompañadas de sus hijos, hermanos, sobrinos u otros parientes suponían el contrapunto de una sociedad donde la condición femenina ideal venía definida directamente por su estado matrimonial. Al frente de sus hogares o no, durante los últimos años estamos asistiendo al creciente interés por el estudio de la viudedad, la soltería y la mujer sola. De hecho en la actualidad se está convirtiendo en uno de los frentes de investigación más novedosos a nivel internacional. Basta comprobar algunas publicaciones aparecidas recientemente (Minois, 2013; Campani, 2012; Guilpain, 2012; Fink De Backer, 2010) así como las sesiones dedicadas en congresos de notable impacto como el de la European Social Science History (Viena, 2014). Sin embargo, al contrario que en otros países como Inglaterra, Francia o Italia, creemos que la historiografía española no ha prestado la atención necesaria a esta temática. En esta línea, trataremos den de profundizar en el conocimiento de la situación de las viudas y de otras mujeres solteras, divorciadas o abandonadas en una zona como la España centro-meridional. 

Resumen de la intervención.

18:00-18:25 hs. Pausa café.

18:30-19:25 hs. Estrategias familiares y continuidad de la casa en el Alto Aragón durante la edad moderna. José Antonio Salas Aussens, Universidad de Zaragoza.

Resumen de la intervención.

19:30-20:00 hs. Coloquio.

Viernes 24 de octubre

9:00-9:55 hs. Alliance Choices in Kinship Networks:  Ending Chronicles from the Venetian Patriciate (XVIII-XIX century). Cristina Munno, Universitá Ca’ Foscari di Venezia.

The Republic of Venice has been defined as a Republic of families; correspondingly, the Venetian patriciate can be seen as a system of families, or better an eco-system, whose components are all connected and interdependent. It was inside the families that all decisions about the life of their members, both private and public, were taken.  As a rule, household heads exercised their authority in a despotic way, leaving small space to individual agency and preferences. However, families were also embedded in a network of allied counterparts, mostly made up by relatives, where family policies were outlined and shared. Dealing with the past or the future of their families, patricians had only lineage in their minds. Patrician families followed strictly agnatic ideals as far as identity and inheritance were concerned; but they were cognatic-oriented when it came to politics.  As a consequence, since family alliances were mostly established through marriage, the choice of a suitable spouse was an issue of the utmost importance, with deep and lasting consequences for both families involved.  How much the network really rules? Do the morphology, the partner availability, the functioning, and the dynamics of kinship networks really allow any other choices and possibility? What would happened if choices would swerve differently? And could really the choices swerve differently? Drawning information on marriages, alliances, and goodparental and witness  I will proceed utilizing a formal method of social network analysis, an particularly an egonetwork analysis, in order to define how alliances works in Venetian  patriciate at the end of its secular history. 

Resumen de la intervención.

10:00-10:55 hs. Le parrainage dans la famille en France à l’époque moderne et au début du XIXe siècle. Vincent Gourdon, CRM-Université de París IV.

Marquée par l’influence de l’anthropologie historique d’inspiration lévi-straussienne, la tradition historiographique française, contrairement à la plupart des travaux en Europe occidentale, pose comme acquise l’idée que le parrainage est en France centré sur la famille et la parenté depuis le début de l’époque moderne. Le lien est alors fait de manière explicite avec les pratiques de prénomination, le choix de parrains et marraines apparentés aux filleuls permettant ainsi de transmettre les prénoms familiaux (ancestraux).  Dans ce travail, nous entendons contester ces conclusions en reprenant de manière plus serrée les travaux existants et en exposant des résultats d’enquêtes en cours, notamment en Île-de-France sur la période allant du milieu du XVIe siècle au milieu du XIXe siècle. Une méthodologie plus précise de mesure de la place de la parenté dans les choix de parrainage sera présentée qui permet des analyses comparatives au plan géographique et au plan temporel. Nous montrerons ainsi une poussée très sensible du parrainage familiale au XVIIIe et au début du XIXe siècle, ce qui oblige à repenser le scénario de la familialisation du parrainage sur le long terme, mais aussi celui posant un hypothétique déclin de la place de la parenté dans le monde social dans le cadre de la «modernisation » politique et sociale de la France.

Resumen de la intervención.

11,10-11.25 hs. Pausa café.

11:30- 12:25 hs. Desarrollo y claves de la ilegitimidad en la Galicia del Antiguo Régimen, 1570-1899. Isidro DubertUniversidade de Santiago de Compostela.

Aínda que a investigación europea sobre a ilexitimidade coñeceu un primeiro desenrolo durante os anos oitenta e noventa do pasado século, antes de pasar a centrase no estudo da sexualidade femenina e o xénero do 2000 en adiante, nestes últimos anos o tema experimentou un novo pulo da man de novos métodos e novas fontes, tal e como o amosan os traballos que compoñen o último número da revista Annales de Démographie Historique, 1-2014, dedicado á cuestión. En liña co rumbo seguido polas correntes de investigación europea, nesta conferencia veremos cales foron as distintas fases da ilexitimidade na Galicia rural do Antigo Réxime, tratando de ofrecer unha explicación coherente ó essor que coñece o fenómeno a partires de 1770. Atender ós factores que explican o seu medre, levaranos a falar da natureza das relación entre pais e fillos, das que establecían entre si os mozos de distinto sexo, das mudanzas que estas experimentaron na media e longa duración, dos efectos da mobilidade social descendente, da desaparición do servizo doméstico ou da proletarización experimentada polo campesiñado galego ó remate do Antigo Réxime. Todo isto pasando pola particular atención que prestaremos á relación que un grupo de mozas solteiras mantivo coa ilexitimidade dende 1770.

Resumen de la intervención.

12:30-13:25 hs. «En el mundo que hemos perdido»: padres ancianos e hijos en la Galicia del siglo XVIII. Camilo Fernández Cortizo, Universidade de Santiago de Compostela.

El presente trabajo de investigación se plantea como objetivo el análisis de los recursos de subsistencia de los grupos domésticos con personas ancianas y los mecanismos de asistencia familiar en una jurisdicción de la antigua provincia de Santiago, Cotobade. En el primer caso, el centro de interés se diversifica en cuestiones tan ineludibles como la posición familiar y comunitaria de los sexagenarios y de más edad, la composición y estructura de sus grupos domésticos y los medios de subsistencia tanto en bienes (tierras, ganado, actividades auxiliares) como en hombres (hijos y criados). En el segundo caso, los mecanismos de asistencia  familiar, conocida de antemano la frecuencia y la posición social y económica de los mayores de 59 años, son puestos en relación con las estrategias matrimoniales, con las formas de organización familiar y, finalmente, con el sistema de herencia. Con tal fin, las fuentes documentales utilizadas y entrecruzadas son de variada naturaleza; sobresalen las fiscales (Catastro de Ensenada de 1752), las notariales (compra-ventas, donaciones, testamentos, etc) y, finalmente, las parroquiales (libros de bautizados y de casados). 

Resumen de la intervención.

13:30 hs. Coloquio.