A reforma católica supuxo no mundo rural unha extraordinaria revitalización da parroquia e a omnipresenza dos curas de almas na vida das comunidades campesiñas. Pero situacións previas ao Concilio tridentino, tocantes a estrutura parroquial e ao sistema beneficial, e que orixinaban diferenzas entre unhas e outras dioceses, se mantiveron en boa medida durante todo o Antigo Réxime. Ao tempo, aínda que as disposicións conciliares situaban ao cura nunha posición privilexiada, a que corresponde ao bo pastor que guía ao rabaño obedente, as prácticas relixiosas, que para os campesiños non tiñan sentido fóra dun contexto comunitario e mesturábanse con formas de sociabilidade profana, reflicten no seu significativo dinamismo o resultado de iniciativas múltiples e de pactos rituais que incorporan aspectos do folclore agrario e devocións locais e de parentelas. Curas e comunidades parroquiais non han de verse, en todo caso, como actores enfrontados, por canto os fieis piden unha asistencia relixiosa que lles garanta os medios para salvarse e que lles dignifique e iguale socialmente, e o cura, a pesar do seu superior nivel cultural, está obrigado a facerse entender polos fieis, aos que vixía, aconsella e axuda, máis aló das súas obrigacións como médico da alma. E neste contexto, a política relixiosa dos ilustrados reforzou e dignificou aos curas, e ao tempo serviu de soporte a novas esixencias das comunidades parroquiais.