Créditos ECTS Créditos ECTS: 4.5
Horas ECTS Criterios/Memorias Horas de Titorías: 1 Clase Expositiva: 26 Clase Interactiva: 16 Total: 43
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Ciencias Morfolóxicas
Áreas: Anatomía e Embrioloxía Humana
Centro Facultade de Medicina e Odontoloxía
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
- Coñecer o desenvolvemento embrionario e organoxénese
- Coñecer a morfoloxía, estrutura e función dos tecidos, aparellos e sistemas
- Manexar material e técnicas básicas de laboratorio
- Recoñecer con métodos macroscópicos, microscópicos e técnicas de imaxe a morfoloxía e estrutura de tecido, órganos e sistemas e interpretar imaxes de desenvolvemento embrionario e fetal.
- Entender as bases estruturais da reprodución e do desenvolvemento humano e os factores implicados nas súas alteracións
ANATOMÍA XERAL
I.Contidos expositivos (9h)
1. Introdución á Anatomía. Definicións, eixos, planos e elementos estruturais básicos. Organización por sistemas e aparellos. Nómina Anatómica (1h)
2. Anatomía xeral do aparello locomotor: Ósos, articulacións e músculos (2h)
3. Esplacnoloxía xeral (2h)
4. Anatomía xeral do Sistema Nervioso. (4h)
II. Contidos Interactivos
1. Seminarios (4h)
Seminario 1. Xeneralidades do aparello locomotor. Tipos de articulacións
Seminario 2. Esplacnoloxía
Seminario 3. Neuroanatomia I
Seminario 4. Neuroanatomia II
2. Prácticas (1h)
Práctica 1. Esplacnoloxía
EMBRIOLOXÍA
I. Contidos Expositivos (17h)
BLOQUE TEMÁTICO I. Introdución ao desenvolvemento do ser humano (1h)
Tema 1. Introdución á Embrioloxía. Significado da Embrioloxía. A Embrioloxía ao longo da historia. Últimos avances en Embrioloxía.
BLOQUE TEMÁTICO II. Bioloxía humana da reprodución (4h)
Tema 2. Gametoxénese
Ooxénese e maduración folicular. Control hormonal da ooxénese. Ciclo ovárico e ovulación. Corpo lúteo e corpo branco.
Espermatoxénese. Maduración das células xermináis masculinas. Espermioxénese. Control hormonal da espermatoxénese.
Tema 3. Fecundación
Transporte e capacitación dos gametos. Fases da fecundación.
BLOQUE TEMÁTICO III. Bioloxía celular e molecular do desenvolvemento (2h)
Tema 4. Mecanismos moleculares e celulares do desenvolvo.
Potencialidade celular. Determinación e diferenciación celular. Indución celular. Regulación da expresión xénica: control xenético da determinación celular, epixenética e factores de transcrición. Procesos de sinalización celular: moléculas sinal e moléculas receptoras. Mecanismos de adhesión e migración cellular
BLOQUE TEMÁTICO IV. Bioloxía humana do desenvolvemento (10h)
Tema 5. Primeira semana do desenvolvemento: Segmentación e embrioxénese Características do cigoto. Segmentación e formación da mórula. Formación da blástula. Implantación do blastocisto. Implantacións anormais. Propiedades do desenvolvemento dos embrións en segmentación.
Tema 6. Segunda semana do desenvolvemento: o embrión bilaminar. Disco embrionario bilaminar. Evolución da implantación durante a segunda semana. Formación da cavidade amniótica. Formación do saco vitelino. Modificacións do citotrofoblasto e sincitiotrofoblasto. Aparición do mesodermo extraembrionario.
Tema 7. Terceira semana do desenvolvemento: gastrulación
Gastrulación. Disco embrionario trilaminar. Formación da notocorda e neurulación. Derivados das tres follas germinativas. Diferenciación dos somitas. Formación da alantoides. Sistema cardiovascular. Evolución das vellosidades placentarias.
Tema 8. Evolución da cuarta á oitava semana de desenvolvemento: organoxénese
Organoxénese. Incurvamiento do embrión. Evolución dos somitas. Evolución das vesículas encefálicas. Desenvolvemento das extremidades. Desenvolvemento dos arcos branquiais e bolsas farínxeas. Formación da cara.
Tema 9. Evolución da novena semana ata o nacemento: período fetal. Crecemento fetal. Fisioloxía fetal. Técnicas de valoración do desenvolvemento e métodos de diagnose prenatal
Tema 10. Placenta e anexos fetais
Placenta e membranas fetais: estrutura, función e circulación placentaria. Cavidade amniótica. Saco vitelino. Alantoides. Cordón umbilical. Parto.
II: Contidos Interactivos
1. Seminarios (3h)
Seminario 1. Técnicas de reprodución asistida
Seminario 2. Investigación Biomédica con embrións
Seminario 3. Teratoloxía. Embarazos xemelares.
3. Prácticas de laboratorio (8h)
Práctica 1. Ooxénese. Estudo microscópico de células xermináis femininas
Práctica 2-3. Espermatoxénese.
Estudo microscópico de células xermináis masculinas. Seminograma: concentración, vitalidade e mobilidade dos espermatozoides
Práctica 4. Desenvolvemento embrionario: A segmentación, blastulación, gastrulación e neurulación.
Estudo microscópico de preparacións de mórula, blástula, e gástrula de ra. Interpretación de imaxes
Práctica 5. Diagnose da idade embrionaria e fetal (I). Estudo microscópico e macroscópico de preparacións de embrións/fetos. Estudo do patrón de osificación
Práctica 6. Diagnóstico da idade embrionaria e fetal (II). Determinación da idade fetal: parámetros métricos e morfolóxicos. Observación de fetos con malformacións conxénitas
Práctica 7. Placenta e cordón umbilical. Estudo macroscópico e microscópico de cordón umbilical e placenta
Práctica 8. Casos clínicos. Anomalías do desenvolvemento relacionadas con casos clínicos
ANATOMÍA XERAL
Bibliografía básica
GARCÍA PORRERO JA, HURLE JM, JORGE BARREIRO FJ, QUINTANS RODRIGUEZ M. Anatomía humana (2ª ed). Ed. Medica Panamericana, Madrid. 2019.
DRAKE RL, MITCHELL AWM, VOGL W. Gray. Anatomía para estudiantes (5ª ed). Ed. Elsevier, Barcelona. 2024 (acceso electrónico)
Atlas
NETTER FH. Atlas de Anatomía Humana (7ª ed). Ed, Elsevier-Masson. Barcelona. 2019. (acceso electrónico)
PAULSEN F, WASCHKE J. Sobotta. Atlas de anatomía humana. (25ª ed). Ed. Elsevier, Barcelona. 2024. (acceso electrónico)
EMBRIOLOXÍA
Bibliografía básica
CARLSON BM. Embriología humana y biología del desarrollo. (7ª ed). Ed. Elsevier, Madrid. 2025. (acceso electrónico)
SADLER TW. LANGMAN. Embriología médica. (15ª ed). Ed. Lippincott, Williams & Wilkins Wolters Kluwer Health. Madrid. 2023.
MOORE KL, PERSAUD TVN, TORCHIA MG. Embriología clínica. (11ª ed). Ed. Elsevier, Madrid. 2020. (acceso electrónico)
TORCHIA MG, PERSAUD TVN. Embriología Clínica Básica. Ed. Elsevier, Madrid. 2022.
Bibliografía complementaria
ALBERTS, B. BRAY D, LEWIS J, RAFF M, ROBERTS K, WATSON J. Biología molecular de la célula. (6ª ed) Omega, Barcelona. 2016.
COCHARD LR. NETTER. Atlas de Embriología Humana. (2ª ed). Ed. Elsevier, Madrid. 2025.
Comp01. Capacidade de análise e síntese.
Comp03. Comunicación oral e escrita na propia lingua.
Comp06. Habilidades de xestión da información (habilidade para buscar e analizar información proveniente de fontes diversas).
Comp07. Resolución de problemas.
Comp09. Capacidade crítica e autocrítica.
Comp10. Traballo en equipo.
Comp16. Compromiso ético.
Comp17. Capacidade de aplicar os coñecementos na práctica.
Comp19. Capacidade de aprender.
Comp24. Habilidade para traballar de forma autónoma.
Nas clases expositivas explicaranse os contidos teóricos do programa utilizando apoios visuais (imaxes de microcopía e atlas, esquemas e/o animacións ou vídeos) e a orientación bibliográfica adecuada. As clases expositivas desenvolveranse de modo presencial nas aulas da Facultade de Medicina.
Nas clases interactivas traballaranse os temas e contidos da materia utilizando principalmente técnicas de traballo cooperativo e o estudante adquirirá competencias, hablidades e destrezas propias da materia.
Nas clases prácticas o estudante iniciarase no emprego de técnicas básicas e impartiranse nos laboratorios da Facultade de Medicina.
O estudante terá á súa disposición a aula virtual da materia na plataforma Moodle, a través dela poderanse realizar diversas actividades e poñerase ao dispor do estudante material didáctico. A aula virtual será o medio de comunicación principal, a través da sección de noticias, sistema de mensaxería e habilitarase un foro público de titorías. Ademais, poderase empregar tamén a aplicación Microsoft Teams e o correo electrónico como canle de comunicación.
Para a avaliación dos coñecementos teóricos e competencias adquiridas nas clases expositivas e interactivas realizarase unha proba final que representará o 80% da nota final da materia. Ademais, valorarase o traballo diario do estudante, a través dunha avaliación continua que representará o 20% da nota final.
• A avaliación continua basearase na realización de diferentes actividades, que serán programadas e anunciadas no campus virtual. A actitude, asistencia e participación do estudante tamén será valorada.
• A proba de avaliación final consistirá nun exame con preguntas tipo test de opción múltiple e resposta única e/o cuestións breves.
Son requisitos para superar a materia:
• Obter un 50% na avaliación da docencia expositiva e un 50% na avaliación da docencia interactiva.
• A asistencia ás clases interactivas será obrigatoria e nas clases expositivas poderá ser valorada na avaliación continua.
A manipulación ou falsificación intencionada dos sistemas de control de asistencia determinará a consideración de non asistencia á actividade e deberá ser comunicada ao reitorado para o inicio das actuacións disciplinarias que puidesen corresponder.
Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións (Resolución do 15 de xuño de 2011, DOG do 21 de xullo de 2011).
TRABALLO PRESENCIAL NA AULA: 45 horas
Clases expositivas: 26h
Clases prácticas de laboratorio: 9h
Seminarios: 7h
Titorías en grupos reducidos o individualizados: 2h
Realización de exames: 1h
TRABAJO PERSONAL DEL ESTUDIANTE: 68 horas
Estudo individual: 53h
Elaboración de memorias/traballos: 15h
Utilización das notas de clase e os textos/atlas de Anatomía e de Embrioloxía. Realización de debuxos das estruturas e as súas relacións. Visualización dos vídeos recomendados. É importante levar a cabo unha aprendizaxe activa dos coñecementos que se adquiren empregando esquemas organizados e realizando nexos entre os coñecementos propios e os novos. Os recursos bibliográficos poderán ser utilizados na súa versión en papel ou en modalidade dixital. Ademais, recoméndase o estudo periódico da materia impartida e empregar as titorías presenciais/foro de titorías da aula virtual para a resolución de dúbidas.
Juan Antonio Suarez Quintanilla
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Teléfono
- 881812224
- Correo electrónico
- juanantonisuarez.suarez [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Catedrático/a de Universidade
Jose Luis Labandeira Garcia
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Teléfono
- 881815468
- Correo electrónico
- joseluis.labandeira [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Catedrático/a de Universidade
Ana Maria Muñoz Patiño
Coordinador/a- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Teléfono
- 881812221
- Correo electrónico
- anamaria.munoz [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Jannette Rodriguez Pallares
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Teléfono
- 881815466
- Correo electrónico
- jannette.rodriguez [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Ana Isabel Rodriguez Perez
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Teléfono
- 881812464
- Correo electrónico
- anai.rodriguez [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Maria Begoña Villar Cheda
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Teléfono
- 881812299
- Correo electrónico
- bego.villar [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Juan Andres Parga Martin
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Correo electrónico
- juan.parga [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Rita Valenzuela Limiñana
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Correo electrónico
- rita.valenzuela [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Maria Alicia Costa Besada
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Correo electrónico
- mariaalicia.costa [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Axudante Doutor LOU
| Luns | |||
|---|---|---|---|
| 08:30-09:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 09:30-10:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 15:30-16:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 16:30-17:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| Martes | |||
| 08:30-09:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 09:30-10:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 15:30-16:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 16:30-17:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| Mércores | |||
| 08:30-09:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 09:30-10:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 15:30-16:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 16:30-17:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| Xoves | |||
| 08:30-09:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 09:30-10:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 15:30-16:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 16:30-17:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| Venres | |||
| 08:30-09:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 09:30-10:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 15:30-16:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 16:30-17:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 23.01.2026 09:00-11:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 10 |
| 23.01.2026 09:00-11:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 2 |
| 23.01.2026 09:00-11:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 3 |
| 23.01.2026 09:00-11:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 4 |
| 23.01.2026 09:00-11:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 5 |
| 23.01.2026 09:00-11:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 6 |
| 23.01.2026 09:00-11:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 7 |
| 23.01.2026 09:00-11:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 8 |
| 26.06.2026 12:30-15:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 3 |
| 26.06.2026 12:30-15:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 4 |
| 26.06.2026 12:30-15:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 5 |
| 26.06.2026 12:30-15:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 7 |
| 26.06.2026 12:30-15:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 8 |