Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Zooloxía, Xenética e Antropoloxía Física
Áreas: Zooloxía
Centro Facultade de Ciencias
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
• Coñecer e comprender a estrutura e funcionamento da célula e dos elementos que a compoñen.
• Coñecer e comprender o ciclo celular e os procesos de diferenciación e envellecemento, integrándoos cos mecanismos de comunicación celular e as súas implicacións para a patoloxía celular e a aparición de cancros.
• Identificar os modelos básicos de tecidos no home e os diferentes tipos de células que os compoñen.
• Proporcionar unhas nocións elementais de xenética para que o alumno entenda como se transmiten os caracteres.
A memoria do título contempla para esta materia os seguintes contidos:
TEORÍA: Introdución á célula eucariótica. Superficie celular. Estrutura e función da membrana plasmática. Núcleo celular. Envolta nuclear e tráfico entre núcleo e citoplasma. Tráfico vesicular, secreción e endocitose. O citoesqueleto e a motilidade celular. Ciclo celular e a súa regulación. Comunicación celular. Diferenciación e proliferación celular. Cancro. Patoloxía celular, envellecemento e morte celular. Fundamentos de xenética. Bioloxía molecular na nutrición humana. PRÁCTICAS: Observación de distintos tipos de células en fresco mediante contraste de fases e tincións. Tincións vitais para determinar a viabilidade celular. Ciclo celular e cariotipado. Determinación de polimorfismo enzimático.
Estos contidos serán desenvolvidos de acordo co seguinte temario:
TEORÍA
Organización e funcionamento celular
Tema 1.- Introdución á célula eucariótica. Niveis de organización en bioloxía. Características da célula procariótica. Características da célula eucariótica, orixe, estructura e tipos principais. Membrana celular. Núcleo. Citosol. Organelas celulares. Citoesqueleto e movemento.
Tema 2.- Superficie celular, estrutura e función da membrana plasmática. Modelo de mosaico fluído. Compoñentes da membrana plasmática. Lípidos. Proteínas. Hidratos de carbono (glicocálice). A renovación da membrana plasmática.
Tema 3.- Núcleo celular. Envolta nuclear e tráfico entre núcleo e citoplasma. Características xerais e propiedades do núcleo. Envoltura nuclear. Cisterna perinuclear. Lámina nuclear. Poros nucleares. Tráfico entre núcleo e citoplasma. A cromatina. Os cromosomas. O nucléolo. Os procesos de replicación, transcripción e traducción.
Tema 4.- Tráfico vesicular, secreción e endocitose. A permeabilidade da membrana plasmática. Transporte mediado por proteínas. Endocitose: pinocitose e fagocitose. Exocitose: secreción constitutiva e secreción regulada. Distribución e transporte de proteínas: RE, complexo de Golgi e lisosomas.
Tema 5.- Citoesqueleto e motilidade celular. Compoñentes do citoesqueleto. Miofilamentos e microfilamentos. Filamentos intermedios. Os microtúbulos. Centríolos, pestanas e flaxelos. Movemento ameboide, movemento de fibroblastos, o movemento ciliar e movemento de flaxelos.
Tema 6.- Comunicación celular. Interacións célula-célula. Unións celulares entre si e coa matriz extracelular. Moléculas sinalizadoras: neurotransmisores, hormonas e mediadores químicos locais. Receptores intracitoplasmáticos. Receptores de superficie.
Tema 7.- Ciclo celular e a súa regulación. Introducción. Fases do ciclo celular: mitose (M) e interfase (G1, S e G2). A regulación do ciclo celular: punto de restrición, puntos de control e reguladores da progresión do ciclo celular. Sucesos da fase M. Meiose.
Tema 8.- Diferenciación e proliferación celular. Desenvolvemento embrionario. A diferenciación celular e a formación de tecidos e órganos. Proliferación das células diferenciadas. Células nai e mantemento de tecidos adultos.
Tema 9.- Patoloxía celular, envellecemento e morte celular. Factores de natureza física, química e biolóxica que cambian a función normal da célula eucariótica. Envellecemento celular, as teorías e as causas. A morte celular: necrose e apoptose.
Tema 10.- Cancro. Tipos de cancro. Desenvolvemento do cancro. Mecanismos de transformación de células normais nun tumor: oncoxenes e xenes supresores dos tumores. Propiedades das células cancerosas.
Xeralidades de organización tisular
Tema 11.- Tecidos epiteliais. Características e funcións do epitelio. Epitelio de revestimento. Epitelio glandular: glándulas exócrinas e endócrinas. Renovación das células epiteliais.
Tema 12.- Tecidos conxuntivos. Tecido conxuntivo propiamente dito: tecido conxuntivo embrionario e do adulto, tipos de fibras, sustancia fundamental, líquido tisular, células do tecido conxuntivo. Tecidos conxuntivos especializados: adiposo, sangue, cartilaxe e óseo.
Tema 13.- Tecido muscular: Introdución. Músculo estriado esquelético: características, tipos de fibras, o ciclo da contracción. Músculo estriado cardíaco. Músculo liso. Capacidade de renovación das células musculares.
Tema 14.- Tecido nervioso: Neuronas. Sinapse. Neuroglía. Fibras nerviosas. Tecido conxuntivo do SNC.
Nocións de xenética
Tema 15.- Fundamentos de xenética. Base cromosómica da herdanza. Cariotipo. Haploidía, diploidía e poliploidia. Sexualidade. Meiose. Xenética mendeliana. Dominancia. Alelismo múltiple. Enfermidades debidas a un xen. Pleiotropia. Penetrancia e expresividade.
PRÁCTICAS
Práctica 1.
Introducción ás ferramentas e técnicas de estudo da célula e dos tecidos. Uso do microscopio óptico.
Práctica 2
Estudo de cortes de tecido muscular estriado esquelético e cardiaco e muscular liso.
Estudo de cortes de oso e de osificación endocondral.
Estudo de una extensión de sangue.
Práctica 3.
Estudo de cortes de pel, arterias, veas e nervios.
Estudo de cortes de esófago, estómago e intestino.
Estudo de cortes de páncreas e fígado.
Práctica 4.
Estudo de cortes de tráquea e pulmón.
Estudo de cortes de ril, tiroides e paratiroides
Estudo de cortes de testículo e ovario.
Alberts, B.; Johnson, A.; Lewis, J.; Raff, M.; Roberts, K. & Walter, P. (2016).- Biología molecular de la célula. 6ª ed. Ed. Omega, Barcelona, 1472 pp.
Becker, W. M.; Kleismith, L. J. & Hardin, J. (2007).- El mundo de la célula. Ed. Pearson Educación S. A., Madrid, 970 pp.
Cooper, G. M. & Hausman, R. E. (2017).- Cooper´s La célula. Ed. Marbán Libros S. L., Madrid, 798 pp.
Junqueira, L.C.; Carneiro, J. (2022). Histología básica: Texto y Atlas. 13ª ed. Ed. Médica Panamericana S. A., Madrid, 608 pp.
Paniagua, R.; Nistal, M.; Sesma, P.; Álvarez-Uría, M.; Anadón, R.; Fraile, B.; Sáez, FJ. (2003). Biología celular. 2ªed. Ed. Interamericana-McGraw-Hill., Madrid, 381 pp.
Ross, M. H. & Pawlina, W. (2020). Histología. Texto y Atlas. Correlación con Biología Molecular y Celular. 8ª ed. Ed. Wolters Kluwer, Barcelona, 1045 pp.
Stevens, A.; Lowe, J. (2007). Histología humana. 3ª ed. Ed. Elsevier, Barcelona, 464 pp.
Competencias básicas:
CB1 - Que os estudantes teñan demostrado posuir e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e adoita acadarse a un nivel que, si ben se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo.
CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ó seu traballo ou vocación de una forma profesional e que posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo.
CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de recoller e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuizos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética.
CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado.
CB5 - Que os estudantes teñan desenvolvidas aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores con un alto grao de autonomía.
Competencias xerais:
CG1 - Recoñecer os elementos esenciais da profesión do Dietista-Nutricionista, incluindo os principios éticos, responsabilidades legais e o exercicio da profesión, aplicando o principio de xusticia social á práctica profesional e desenvolvendoa con respeto ás persoas, ós seus hábitos, crenzas e culturas.
CG2 - Desenvolver a profesión con respeto a outros profesionais da saúde, adquirindo habilidades para traballar en equipa.
CG3 - Recoñecer a necesidade de manter e actualizar a competencia profesional, prestando especial importancia ó aprendizaxe, de maneira autónoma e continuada, de novos coñecementos, produtos e técnicas en nutrición e alimentación, así como a motivación por a calidade.
CG4 - Coñecer os límites da profesión e as súas competencias, identificando cando é necesario un tratamento interdisciplinar ou a derivación a outro profesional.
CG5 - Facer a comunicación de xeito efetivo, tanto de forma oral como escrita, coas persoas, os profesionais da saúde ou da industria e os medios de comunicación, sabendo utilizar as tecnoloxías da información e da comunicación especialmente as relacionadas con nutrición e hábitos de vida.
CG6 - Coñecer, valorar críticamente e saber utilizar e aplicar as fontes de información relacionadas con nutrición, alimentación, estilos de vida e aspectos sanitarios.
CG7 - Ter a capacidade de elaborar informes e cumplimentar rexistros relativos á intervención profesional do Dietista- Nutricionista.
CG29 - Adquirir a formación básica para a actividade investigadora, sendo capaces de formular hipótesis, recoller e interpretar a información para a resolución de problemas seguindo o método científico, e comprendendo a importancia e as limitacións do pensamento científico en materia sanitaria e nutricional.
Competencias transversais:
CT1: Capacidade de análise e síntese.
CT3: Capacidade para traballar en equipa (incluida en CG2)
CT5: Capacidade para usar tecnoloxías da información e comunicación (incluida en CG5).
CT6: Capacidade para xestionar a información (incluida en CG6).
CT9: Capacidade para transmitir coñecementos (incluida en CG5).
CT12: Capacidade para utilizar información en lengua extranxeira.
Competencias específicas:
CE1: Coñecer os fundamentos químicos, bioquímicos e biolóxicos de aplicación en nutrición humana e dietética.
CE2: Coñecer a estructura e función do corpo humano desde o nivel molecular ao organismo completo nas distintas etapas da vida.
CE7: Adquirir habilidades de traballo en equipa como unidade na que se estruturan de xeito uni ou multidisciplinar e interdisciplinar os profesionais e o resto do persoal relacionado coa avaliación diagnóstica e tratamento de dietética e nutrición.
As clases maxistrais consistirán na explicación, por parte do persoal académico, coa axuda dos medios audiovisuais que consideren apropiados dos contidos da materia reflectidos na guía docente anual. A docencia interactiva de seminario é unha actividade complementaria que pode ser impartida por persoal académico ou por estudantes, baixo a supervisión do primeiro.
As prácticas de laboratorio servirán para ilustrar os contidos teóricos da materia e estarán orientadas principalmente a que o alumno adquira habilidades e experiencia prácticas.
Utilizará cuestionarios con función de autoavaliación que estarán dispoñibles na Aula Virtual durante un período limitado de tempo (unhas dúas semanas). A súa realización contribuirá ao proceso de aprendizaxe do alumno e pode aportar un certo número de puntos á nota final (ver sección de avaliación).
Todas as tarefas do estudante (estudo, traballos, lecturas) serán guiadas polo persoal académico nas sesións de titoría.
Campus virtual:
Os recursos proporcionados pola USC virtual serán empregados para que o alumno poida dispoñer da documentación necesaria para o seguimento e preparación da materia, así como para a comunicación de novas por parte dos profesores. Así mesmo, mediante o uso da USC virtual, o alumno deberá responder aos cuestionarios e enviar tarefas como parte do seu proceso de aprendizaxe e avaliación continua.
O traballo dos estudantes avaliarase continuamente e periódicamente mediante diversos mecanismos que se explican e complementan cunha proba final de coñecemento.
Avaliación continua (30% da nota final):
- Asistencia e participación en clases expositivas, seminarios e titorías (5% da nota final). Avaliarase mediante control de asistencia e participación dos estudantes.
Competencias avaliadas: CB1, CB2, CB3, CB4, CB5, CG1, CG4, CG5, CG6, CT1, CE1, CE2
- Preparación de traballos de seminario e exposición dos mesmos. Contribuirá ata un 5% da nota final.
Competencias avaliadas: CB1, CB2, CB3, CB4, CB5, CG1, CG2, CG3, CG4, CG5, CG6, CG7, CG29, CT1, CT3, CT5, CT6, CT9, CT 12, CE1, CE2, CE7.
- Asistencia e participación en clases interactivas de laboratorio e presentación de informe escrito das prácticas realizadas.
A inasistencia non xustificada a máis do 20% do tempo de duración das clases interactivas de laboratorio imposibilitará a superación da materia.
A presentación do informe escrito das prácticas realizadas pode contribuír ata un 10% na nota final.
Competencias avaliadas: CB1, CB2, CB3, CB4, CB5, CE1, CE2.
- Realización de 5 cuestionarios de preguntas test que estarán dispoñibles ao longo do curso durante un periodo de unha a dúas semanas. Proporcionará o 10% da nota final.
Competencias avaliadas: CB1, CB2, CB3, CB4, CB5, CE1, CE2.
Proba de coñecemento final (70% da nota final):
- Haberá un exame final dos contidos teóricos e prácticos de toda a materia que poderá conter preguntas tipo test e preguntas de resposta curta. Será obrigatoria a súa realización para superar á materia e a nota obtida será complementaria á avaliación continua.
Competencias avaliadas: CB1, CB2, CB3, CB4, CB5, CE1, CE2.
- Para aprobar a materia, será imprescindible ter realizadas as prácticas de laboratorio así como a proba final de coñecemento e acadar como mínimo o 50% da nota total posible.
- Soamente obterán a cualificación de NON PRESENTADO os alumnos que non participen en ningunha das seguintes actividades avaliables: preparación de traballos, memoria de prácticas, realización de cuestionarios, proba final de coñecemento.
- As cualificacións obtidas nas distintas seccións de avaliación serán válidas durante o curso académico no que se avalían, de xeito que non contribuirán á cualificación final en cursos sucesivos aínda que xustifiquen a súa realización.
- Os alumnos repetidores non se rexerán polo sistema de avaliación indicado anteriormente, senón que só terán dereito á proba final de coñecemento. Se teñen prácticas pendentes, terán que realizalas ou superar un cuestionario sobre aspectos relacionados con elas.
- Os alumnos que teñan unha dispensa de asistencia a clase concedida pola Comisión de Título segundo o disposto no Regulamento de asistencia a clase, estarán dispensados de asistencia a o 100% da docencia expositiva e da interactiva de seminario; pero non a interactiva de laboratorio. Nestes casos de dispensa non se modificará o sistema de avaliación.
“Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”.
O número total de horas de traballo do estudante nunha materia organizada en créditos ECTS é igual a 25 x número ECTS. A presencialidade é do 36% e o horario de traballo do estudantado é do 64%.
Polo tanto, nunha materia como esta de 6 créditos ECTS, o número total de horas de traballo do alumno é de 150:
54 hh presenciais (32 hh exp. +13 hh lab. + 4 hh sem. + 2 hh tut. g. + 1 h tut. i. + 2 hh. exam.).
96 horas traballo do estudante (estudo de temas + resposta a cuestionarios + preparación do caderno de prácticas e traballos + preparación do exame).
É necesario ter adquirido previamente un coñecemento básico de bioloxía xeral.
Asistencia, seguimento e participación activa nas actividades de ensino programadas.
A docencia presencial da materia impartirase nos dous idiomas oficias da comunidade: galego e castelán.
Juan Angel Diaz Pazos
- Departamento
- Zooloxía, Xenética e Antropoloxía Física
- Área
- Zooloxía
- Teléfono
- 982822312
- Correo electrónico
- juanangel.diaz [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
| Martes | |||
|---|---|---|---|
| 12:00-13:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | 0P AULA 6 PLANTA BAIXA |
| Mércores | |||
| 12:00-13:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | 0P AULA 6 PLANTA BAIXA |
| Xoves | |||
| 12:00-13:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | 0P AULA 6 PLANTA BAIXA |
| 08.01.2026 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | 0P AULA 5 PLANTA BAIXA |
| 08.01.2026 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | 0P AULA 6 PLANTA BAIXA |
| 15.06.2026 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | 0P AULA 5 PLANTA BAIXA |
| 15.06.2026 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | 0P AULA 6 PLANTA BAIXA |