Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Pedagoxía e Didáctica
Áreas: Didáctica e Organización Escolar
Centro Facultade de Ciencias da Educación
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
Os obxectivos desta materia se inscriben dentro dos xerais correspondentes ó Grao de Pedagoxía, especialmente nos seguintes:
- Obter os coñecementos e habilidades básicas para deseñar, implementar e avaliar contornas, procesos, plans, programas e recursos de ensino-aprendizaxe en diversos contextos e para persoas diferentes.
- Posuír os coñecementos e actitudes necesarios para actuar como axente de cambio e mellora en procesos de desenvolvemento persoal, profesional, institucional e comunitario.
- Desenvolver a capacidade de comprometerse na potenciación da profesión pedagóxica, na xeración de coñecemento pedagóxico e no mantemento dos estándares deontolóxicos do exercicio profesional.
De forma específica se pretende:
- Adquirir unha plena comprensión das características do proceso didáctico en termos xerais e nos seus compoñentes.
- Contextualizar o desenvolvemento do ensino e o aprendizaxe nas distintas situacións formais e non formais de carácter educativo.
- Identificar relacións entre procesos didácticos e características organizativas e funcionais dos centros docentes.
- Planificar procesos didácticos adaptados a alumnos pertencentes a distintos niveis do sistema educativo.
- Analizar as características do ensino e a aprendizaxe en situacións específicas en función de líneas metodolóxicas relevantes e especialmente desde a perspectiva dunha educación inclusiva.
- Deseñar formas de utilización de recursos didácticos impresos, audiovisuais, informáticos e manipulativos.
- Analizar características implícitas nas relacións interpersoais e grupais, así como na orixe de posibles situacións de conflito.
- Coñecer as características relevantes da comunicación didáctica así como das diversas linguaxes intervinte nela.
- Comprender a necesidade de estimular a innovación e a investigación nos procesos didácticos.
- Desenvolver actitudes positivas á reflexión e innovación dos procesos didácticos
- Coñecer e aplicar técnicas de avaliación da aprendizaxe, a ensinanza e as institucións educativas.
As temáticas son as seguintes:
- Visión histórica da Didáctica e dos diversos enfoques que foron prevalecentes ao longo do tempo.
- O ensino: concepto, compoñentes, modelos, axentes, condicións. A aprendizaxe: conceptos, enfoques, tipos, factores que afectan o seu desenvolvemento.
- Os procesos de ensino aprendizaxe e as condicións que afectas á súa eficacia. A avaliación das aprendizaxes.
- A comunicación como compoñente básico dos procesos didácticos.
- A relación interpersoal como condición e recurso dos procesos de ensinar-aprender.
- A dimensión institucional dos procesos de ensino-aprendizaxe.
- As novas contornas do ensino e o aprendizaxe. Innovación no ensino. Ensinar e aprender na sociedade do coñecemento.
- Xenealoxía dos discursos pedagóxicos e das institucións educativas actuais.
BIBLIOGRAFÍA BÁSICA
1. Domingo Segovia, J., & Pérez Ferra, M. (Coords.). (2015). Aprendiendo a enseñar. Manual práctico de Didáctica. Pirámide.
2. Medina Rivilla, A., & Salvador Mata, F. (Coords.). (2009). Didáctica General. Pearson Educación.
3. Navarro Hinojosa, R. (2011). Didáctica y Currículum para el desarrollo profesional docente. Dykinson.
4. Rosales, C. (2009). Didáctica: Innovación en la enseñanza. Andavira.
BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA
1. Bolívar, A., & Bolívar Ruano, R. (2011). La didáctica en el núcleo del mejoramiento de los aprendizajes. Entre la agenda clásica y actual de la Didáctica. Revista Perspectiva educacional, 50(2), 3-26.
2. De la Torre, S. (1997). Creatividad y formación: identificación, diseño y evaluación. Trillas.
3. Fernández Morante, C. (2007). El diseño y la producción de medios aplicados a la enseñanza. En Cabero, J. (coord.), Tecnología Educativa (pp. 105-123). McGraw Hill.
4. Fierro, C., Fortoul, B., & Rosas, L. (1999). Transformando la Práctica Docente. Una Propuesta Basada en la Investigación Acción. Paidós.
5. García Herrero, G., & Ramírez, J. M. (2002). Diseño y evaluación de proyectos sociales. Certeza.
6. Gimeno Sácristán, J., & Pérez Gómez, A. (2008). Comprender y transformar la educación. Morata.
7. Gómez, C. (Coord.). (2007). Convivencia en los Centros Educativos. Módulo 4: Convivencia profesores y alumnos. Gofrisa.
8. Juárez, H. (2011). Marco teórico, profesional y legal. En MEC (2011). Estudio sobre la innovación educativa en España. Secretaría General Técnica.
9. Kemmis, S. (1988). El currículum: más allá de la teoría de la reproducción. Morata.
10. Marcelo, C. (1996). Innovación educativa, asesoramiento y desarrollo profesional. MEC.
11. Martínez Mediano, C. (1996). Evaluación de programas educativos. Investigación evaluativa. Modelos de evaluación de programas. UNED.
12. Montanero, M. (2019). Didáctica general. Planificación y práctica de la enseñanza primaria. Servicio de publicaciones de la Universidad de Extremadura.
13. Pérez Juste, R. (2006). Evaluación de programas educativos. La Muralla, S.A.
14. Pérez Serrano, G. (1993). Elaboración de proyectos sociales. Casos prácticos. Narcea.
15. Rosales. (2012). Contextos de la innovación educativa. Innovación Educativa, 22, 9-21.
16. Ruiz Bueno, C. (2007). Evaluación de la Formación. En Gimenez y Tejada (coords.), Formación de formadores. 1. Escenario Aula (pp. 649-701). Thomson-Paraninfo.
17. Sevillano García, M. L. (2005). Didáctica en el siglo XXI: Ejes en el aprendizaje y enseñanza de calidad. MCGRAW-HILL.
18. Tejada, J. (1998). Los agentes de la innovación en los centros educativos (Profesores, directivos y asesores). Aljibe, S.L.
19. Zabalza Beraza, M. (1987). Diseño y desarrollo curricular. Narcea.
20. Zabalza, M. A. (1990). Fundamentación de la Didáctica y del conocimiento didáctico. En Medina y Sevillano, M. L. (coords.), Didáctica. Adaptación. UNED.
Esta asignatura contribúe ó desenvolvemento das competencias do Grao, especialmente das seguintes:
C. BÁSICAS
CB1. Que os estudantes teñan demostrado posuir e comprender coñecementos nun área de estudo que parte da educación secundaria xeral e se encontra a un nivel que se apoia en libros de texto avanzados inclue tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo.
C. TRANSVERSAIS
CT3. Desenrolar una actitude autocrítica, así como de reflexión, análise e síntese respecto dos coñecementos, tarefas e cometidos nos que participan.
C.ESPECÍFICAS
CE1.4. Comprender os procesos de ensinanza-aprendizaxe e a sus incidencia na formación integral das persoas.
CE2.1. Deseñar plans, programas e acións adaptadas aos distintos niveis do sistema educativo nas modalidades presenciais, semipresenciais e virtuais.
CE3.2. Aplicar e desenrolar estratexias e técnicas de orientación nos procesos educativos e formativos
CE3.4. Desenrolar modelos e procesos de xestión de calidade da educación e da formación.
A metodoloxía será activa e participativa e o desenvolvemento da materia deberá facilitar a actividade de cada estudante para que sexa capaz de construír o seu coñecemento, así como propiciar unha aprendizaxe autónoma. Por outra banda, esas características levarán a cabo coa combinación de diferentes metodoloxías (método expositivo, método de discusión, método de indagación, estudo independente…), para ter a oportunidade de implicarse nunha gran variedade de experiencias de aprendizaxe.
Desenvolvemento das sesións de aula:
A organización do traballo en cada bloque de contido terá unha estrutura similar:
• Iniciarase cada Tema cunha explicación de cal é o seu obxectivo con respecto á materia e cales serán os contidos en que se estrutura, así como a duración e os traballos que implicará e os materiais e recursos necesarios para o seu desenvolvemento. O seu desenvolvemento implicará un diagnóstico de coñecementos previos, para despois iniciar unha exposición dos contidos básicos por parte das docentes, en función dos epígrafes establecidos.
• Ademais, dependendo dos temas, realizaranse traballos individuais ou en grupo, que darán lugar a un posterior debate ou posta en común.
• E, por último, consolidación, coa exposición e aclaración dos puntos crave tratados.
Acceso a la documentación utilizada nas sesións e á de ampliación
A documentación utilizada para a exposición do tema estará ao dispor do estudantado na aula virtual. Así mesmo, sucederá con calquera material complementario presentado na aula ou que se considere necesario para o desenvolvemento dos contidos. Así coma os traballos presentados polo estudantado.
Traballos a realizar polos/as estudantes.
Traballo individual
1. Lectura da documentación correspondente a cada bloque, que permitirá unha toma de contacto individual cos contidos, de maneira que, posteriormente, poidan realizar achegas, comentarios, expoñer dúbidas, etc. nas sesións co grupo-clase.
2. Lecturas de obras monográficas para ampliar certos puntos dalgún tema.
3. Confección de esquemas e apuntamentos persoais, que facilitarán o repaso posterior da materia e a asimilación desta.
4. Estudo independente.
Traballo en grupo
Os traballos para realizar en grupos serán de dous tipos:
a) Traballos de resolución de cuestións expostas no desenvolvemento dos diferentes temas:
* Recompilación bibliográfica e documental sobre algún ámbito concreto e análise do seu contido.
* Resolución de actividades expostas no desenvolvemento da materia.
b) Traballos prácticos de aplicación dos coñecementos da materia:
* Análise de documentos e de experiencias.
* Prácticas de aplicación dos coñecementos traballados
* Os equipos de traballo han de ser estables e estarán compostos polo menos de 3 estudantes.
* As pautas para a realización de cada un deles, así como, os criterios para a súa corrección debidamente explicadas e mostradas na aula Virtual.
* As características dos traballos recolleitos neste programa poden sufrir modificacións en función das necesidades formativas observadas no desenvolvemento da materia, así como os axustes necesarios por un escenario social o sanitario sobrevido.
É de sinalar que a proposta de actividades na materia terá en conta as necesidades e o ritmo de desenvolvemento dentro da materia e a coordinación coas materias do semestre.
Medios e Recursos necesarios para a realización das actividades
Con respecto á bibliografía, así como o material teórico, práctico e de apoio para abordar os diferentes contidos e bloques temáticos da materia estarán dispoñibles na aula virtual, na biblioteca universitaria e/ou na internet (en acceso libre). Con todo, é de destacar que esta poderá sufrir algunha modificación en función das circunstancias que poidan producirse e, en caso necesario, a docente da materia realizará as adaptacións oportunas para garantir o cumprimento dos obxectivos, bloques temáticos e contidos establecidos no programa, de forma que a bibliografía necesaria estará dispoñible coas ligazóns correspondentes para o seu acceso virtual.
Titorías
As titorías terán un carácter fundamentalmente personalizado ou en pequenos grupos e serán desenvoltas no horario especificamente dedicado a tal fin pola profesora da materia, a través da plataforma Teams con cita previa ou en reunións presenciais no despacho. Estas sesións posibilitarán o desenvolvemento teórico-práctico da materia e a orientación dos traballos que leven a cabo ao longo do curso. O horario de titorías especificarase a comezos de curso, tendo lugar no mesmo a atención persoal e on-line (a través do correo electrónico institucional @rai.usc.es) das dúbidas e consultas formuladas polos/as estudantes no que respecta a os contidos abordados na materia. En relación coas cuestións que o estudiantado formule ás docentes da materia mediante o correo electrónico, debe aclararse que deberá utilizarse o correo electrónico da USC (@ rai.usc.es).
Saídas de campo
As prácticas de campo estarán suxeitas á existencia de presuposto
Tomando como referencia os obxectivos e as competencias do programa, así como a preparación inicial do estudantado, a avaliación terá un carácter procesual e formativo ao longo do semestre.
Para a avaliación final, teranse en conta os seguintes elementos:
• Proba escrita: 50% da cualificación final. Será imprescindible alcanzar unha nota mínima nesta proba de 2,5 puntos para ter en consideración os outros compoñentes da avaliación. Realizarase mediante un cuestionario síncrono realizado na aula Virtual con presencialidade na aula física.
• Realización de traballos prácticos: Representará un 50% de la cualificación.
* Os traballos en grupos de 3/4 persoas (25% da cualificación) serán expostos nas prácticas propostas na aula. A realización do traballo requirirá un seguimento de este por parte da profesora da materia nas sesións interactivas.
* Participación a través de presentacións ou debates das prácticas realizadas con valoración da capacidade comunicativa e comprensión da materia traballada (10% de la cualificación)
* Realización de actividades prácticas individuais representará un 15% da cualificación.
O carácter presencial da materia implica a asistencia asidua ás sesións de clase, salvo os supostos oficialmente contemplados (exención de docencia) e, por suposto, as circunstancias excepcionais. Con relación a dispensa de asistencia a clase en determinadas circunstancias, atenderase ás normas ditadas no Regulamento de asistencia a clase nas ensinanzas oficiais de grao e máster da USC, aprobado o 25 de novembro de 2024. En ambos os supostos, os/as estudantes presentarán todas prácticas (tanto as de aula como realizadas de forma autónoma) de forma individual (50%), así como o exame na data oficialmente establecida, o cal terá un peso do 50% da cualificación. A totalidade de traballos deberán ser entregados no prazo establecido polas docentes da materia.
A asistencia a clase de, alomenos, un 80% será preceptiva para superar a materia. Con anterioridade á realización das probas publicarase un listado do estudantado que satisfaga este requisito para poder examinarse (Regulamento de asistencia a clase nas ensinanzas oficiais de grao e máster da USC, aprobado o 25 de novembro de 2024). As ausencias xustificadas, conforme ao establecido no artigo 3 do Regulamento, deberán comunicarse e acreditarse nun prazo máximo de cinco días hábiles desde que remate a causa. As ausencias que non superen o 10% do total de horas programadas non requirirán xustificación, agás no caso de actividades obrigatorias. O estudantado con dispensa de asistencia ou exención de docencia terá dereito a un sistema de avaliación adaptado, con garantías de equidade e dereito a obter a máxima cualificación. O estudantado repetidor poderá seguir o réxime ordinario.
Polo tanto, será requisito cumprir co 80% da asistencia e entregar en prazo a totalidade de actividades encomendadas para ser avaliado/a de acordo co sistema de avaliación continua establecido (traballos en grupo, individuais e cuestionario), sendo necesario, para obter unha valoración positiva na materia, superar cada unha das dimensións de avaliación establecidas. O alumnado que non cumpra o 80% da asistencia ás sesións de clase, deberá entregar na data que se estableza as prácticas encomendadas durante o desenvolvemento da materia de forma individual. As prácticas entregadas na convocatoria ordinaria que obtivesen unha cualificación positiva manterán dita cualificación na convocatoria de xullo. Con todo, aqueles alumnos/ as que alcanzasen unha cualificación de suspenso nos mesmos serán avaliados, na convocatoria de Xullo, a partir dunha proba escrita, a cal representará o 100% da avaliación.
As cualificacións obtidas nas diferentes dimensións que constitúen a avaliación no presente curso académico non se manteñen en cursos posteriores.
Os/as estudantes repetidores/as ou non presentados/as en convocatorias anteriores serán avaliados segundo os criterios establecidos para o presente curso académico.
A realización fraudulenta dalgún exercicio ou proba esixida na avaliación dunha materia implicará a cualificación de suspenso na convocatoria correspondente, con independencia do proceso disciplinario que se poida seguir contra o/a estudante infractor. Considerarase fraudulenta, entre outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de fontes accesibles ao público sen
reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos/ás autores/as e das fontes.
a) Actividades presenciais
-Clases expositivas: 20h
-Clases interactivas: 20H
-Tutorías e avaliación: 10h
-Total de horas presenciais: 50
b) Traballo persoal do/a estudante:
-Estudo e elaboración de informes: 80h.
-Tutorías e avaliación: 20h
-Total de horas de traballo personal: 100h.
Para poder alcanzar os propósitos formativos desta materia é preciso que os/as estudantes teñan interiorizados os contidos das materias cursadas en primeiro curso.
É necesario ter en conta en calquera dos escenarios formativos que poidan establecerse, que o estudantado teña acceso a un equipo informático de uso individual, con cámara e micrófono, así como a posibilidade de acceso a Internet tanto para levar a cabo os traballos nas sesións interactivas como para o traballo virtual síncrono e asíncrono.
- Os traballos realizados polo alumnado deben entregarse, preferentemente, a través da aula virtual; en todo caso, o profesorado poderá solicitar a entrega por outros medios.
- Responsabilidade medioambiental. Se o/a docente da materia solicita a entrega en papel, debe cumprir os seguintes requisitos:
o Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios.
o Sempre que sexa posible, empregar grampas en lugar de encadernación.
o Usar as dúas caras do papel e, no caso de ser unha impresión, facelo en calidade “aforro de tinta”.
o Non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes.
o Evitar anexos que non teñan referencia directa cos temas desenvolvidos.
- Perspectiva de xénero. Recoméndase facer uso da linguaxe non sexista, tanto no traballo cotiá de aula como nos traballos académicos encomendados. Pode obterse información ao respecto no enlace: https://pro assetsusc.azureedge.net/cdn/ff/QKcBDjOX5QgeJQkeVe81BaV8Ho1efUER3o85f5lb1ZY/1673868829/public/paragr aphs/more_info_service/2023-01/linguaxe_non_sexista_publicado_WEB_USC.pdf
- Obrigatoriedade de uso da conta de correo rai.
- Obrigatoriedade de emprego das ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365 e outras ferramentas facilitadas pola facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola universidade.
- Non se poderá empregar o teléfono móbil, salvo cando se use como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo/a docente, responsabilizándose ao estudantado das consecuencias legais e académicas que podan derivarse dun emprego non axeitado do mesmo.
- Proceso de ensino-aprendizaxe (clases / titorías): é un proceso privado e, polo tanto, así debe entenderse a comunicación e intercambio de información entre o/a docente e o estudantado matriculado na materia.
- Obrigatoriedade do cumprimento da normativa de protección de datos https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos
Maria Del Mar Sanjuan Roca
- Departamento
- Pedagoxía e Didáctica
- Área
- Didáctica e Organización Escolar
- Teléfono
- 881813811
- Correo electrónico
- mariadelmar.sanjuan [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Contratado/a Doutor
Milena Villar Varela
Coordinador/a- Departamento
- Pedagoxía e Didáctica
- Área
- Didáctica e Organización Escolar
- Correo electrónico
- milena.villar [at] usc.es
- Categoría
- PROFESOR/A PERMANENTE LABORAL
| Xoves | |||
|---|---|---|---|
| 09:00-10:30 | Grupo /CLIS_02 | Galego | AULA 2-3 (CAMPUS VIDA-Módulo C2) |
| 10:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | AULA 9 (CAMPUS VIDA-Módulo A) |
| 12:00-13:30 | Grupo /CLIS_01 | Galego | AULA 2-3 (CAMPUS VIDA-Módulo C2) |
| 09.01.2026 09:00-11:00 | Grupo /CLE_01 | AULA 6-7 (CAMPUS VIDA-Módulo A) |
| 23.06.2026 12:00-14:00 | Grupo /CLE_01 | AULA 9 (CAMPUS VIDA-Módulo A) |