Créditos ECTS Créditos ECTS: 3
Horas ECTS Criterios/Memorias Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 9 Clase Interactiva: 12 Total: 24
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Máster RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Historia da Arte
Áreas: Historia da Arte
Centro Facultade de Xeografía e Historia
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
En xeral, o “Seminario Transversal de Teoría” foi concibido como materia de carácter variable na que os profesores que se vaian encargando dela presentarán algunhas reflexións teóricas sobre cuestións e debates recentes. Este enfoque debería facer posible o acceso do estudantado a temas só esbozados ou pouco tratados no grao, pero moi presentes nos ámbitos especializados e mesmo a nivel mediático. Partirase dun marco histórico, mencionando acontecementos e ideas importantes para a comprensión do problema e para coñecer as ideas no seu contexto. Pero iso non irá en detrimento de un achegamento máis sistemático ás cuestións, preguntas e debates candentes que alimentan a investigación no campo da arte e a historia da arte actuais.
SOBREHUMANISMO E CREACIÓN NO CONTEXTO DO CAMBIO GLOBAL
A teoría da evolución natural e a tese do cambio global (a crise enerxética, climática e demográfica mundial) obrigaron á filosofía e ao arte contemporáneas a repensar o humano e os seus nexos co planeta e a vida coa que o cohabita. Tras (I) revisar a limitante idea do humano herdada, e (II) a noción do socio-político que de aí saía, (III) daremos a coñecer algúns proxectos artísticos que apostan polo "negantropoceno" dialogando cos posthumanismos e os sobrehumanismos máis recentes.
INTRODUCIÓN. “Entre modernizar e ecologizar hai que elixir”: a sinxela pregunta de Bruno Latour
I / O CADUCO DEBATE SOBRE A CENTRALIDADE HUMANA NO CONTEXTO DO CAMBIO GLOBAL
a. Prólogo for dummies (posthumanismo, transhumanismo, sobrehumanismo)
b. Instinto, determinación e posthumanismos reduccionistas
c. Sobre os posthumanismos neodualistas
d. Do transhumanismo ao sobrehumanismo rizomático
II / O "SER-EN-COMÚN" NO CONTEXTO DO CAMBIO GLOBAL. Unha crítica da división natura vs. cultura.
III / ARTE QUE DIALOGA CON OUTRAS FORMAS DE VIDA NO CONTEXTO DO CAMBIO GLOBAL
a. Unha creación que non é só humana. Arte con animais e plantas vivas. Do surrealismo a Pierre Huyghe.
b. Un corpo que non só é conciencia. Da dimensión transfronteiriza do “corpo” de J.-L. Nancy ou D. Haraway ás microecologías virales e celulares de Quimera Rosa.
c. Unha comunidade que non é só cultura. Ficcións de Saraceno en diálogo con Anna Tsing e Ursula K. Leguin.
LECTURAS RECOMENDADAS (*)
INTRODUCCIÓN
*Latour, Bruno: “Entre modernizar y ecologizar hay que elegir” de «Introducción. ¿Tener nuevamente confianza en las instituciones?» en: Investigación sobre los modos de existencia. Una antropología de los modernos, Buenos Aires, Paidós, 2013
–Silvestre, F. L.; Álvaro, Sandra; Rodríguez, Guillermo: " Reversing Ruins: Artistic Interventions for Recovering from Disaster Capitalism " en Planet Earth: Scientific Proposals to Solve Urgent Issues, Springer, 2024
–Moore, Jason W.: "¿Antropoceno o Capitaloceno? Sobre la naturaleza y los orígenes de nuestra crisis ecológica" en El capitalismo en la trama de la vida. Ecología y acumulación de capital, Madrid, Traficantes de Sueños, 2020
APARTADO I.a
–Aloi, Giovanni; McHugh, Susan (eds.): Posthumanism in Art and Science: A Reader, New York, Columbia University Press, 2021
–Bostrom, Nick: «A Short History of Transhumanist Thought» en Journal of Evolution and Technology, v. 14 issue 1, April 2005
–Braidotti, Rosi: Lo Posthumano, Barcelona, Gedisa, 2015
–Deleuze, Gilles: «La afirmación y la negación» en Nietzsche y la filosofía, Barcelona, Anagrama, 2008, pp. 246-252
–Lyotard, Jean-François, Lo inhumano, Manantial, Buenos Aires, 1998
–Scheler, Max: El puesto del hombre en el cosmos, Buenos Aires, Losada, 1938
APARTADO I.b
–Dutton, Denis: El instinto del arte. Belleza, placer y evolución humana, Barcelona, Paidós, 2014.
–Eccles, John C.: «A Unitary Hypothesis of Mind Brain Interaction in the Cerebral Cortex» en How the self controls its brain, Berlin, Springer, 1994, pp. 87 y ss.
–Thompson, D’Arcy W.: Sobre el crecimiento y la forma, Madrid, Akal, 2011.
–Sapolsky, Robert: Decidido. Una ciencia de la vida sin libre albedrío, Madrid, Capitán Swing, 2024.
APARTADO I.c
–Agamben, G.: Lo abierto. El hombre y el animal, Buenos Aires, Adriana Hidalgo, 2006
–Heidegger, M., Carta sobre el humanismo, Madrid, Alianza, 2000
–Heidegger, M., Los conceptos fundamentales de la metafísica, Madrid, Alianza, 2007
–Lacan, J.: «Símbolo y lenguaje como estructura y límite del campo psicoanalítico» en Escritos, I, Madrid, España, Siglo XXI, 2009
–Lacan, J., El seminario de Jacques Lacan. Libro 11. Los Cuatro Conceptos Fundamentales del Psicoanálisis, Paidós, Buenos Aires, 1987
APARTADO I.d
*Deleuze, G., Guattari, F., Mil mesetas, Pre-Textos, Valencia, 1988
–Lyotard, J.-F., Discurso, Figura, Gustavo Gili, Barcelona, 1979
–Simondon, G., La individuación a la luz de las nociones de forma e información, Cactus, Buenos Aires, 2009
–Simondon, G., El modo de existencia de los objetos técnicos, Prometeo, Buenos Aires, 2007
–Raunig, G., Dividuum, Málaga, Subtextos, 2025.
*Silvestre, F. L.: Imaginación somática, Vitoria, Sans Soleil, 2025.
APARTADO II
*Demos, T. J.: Descolonizar la naturaleza. Arte contemporáneo y políticas de la ecología, Madrid, Akal, 2020
–Descola, Philippe: Más allá de naturaleza y cultura, Buenos Aires, Amorrortu, 2012
–Ingold, Tim: "Culture, nature, environment: steps to an ecology of life" en The Perception of the Environment. Essays on livelihood, dwelling and skill, London, Routledge, 2000
–Nancy, Jean-Luc: Ser singular plural, Madrid, Arena Libros, 2006
–Raquejo, Tonia; Parreño, José María: Arte y Ecología, Madrid, UNED, 2015
–Silvestre, Federico L.: "Paisaje y concreación" en Paisajes creativos. El arte y la reinvención de los lugares, Barcelona, Observatori del Paisatge, 2023
APARTADO III.a
–Aloi, G., Art and Animals, London, Tauris, 2012
–Lavigne, Emma (dir.): Pierre Huyghe, Paris, Centre Pompidou, 2014
–Silvestre, F. L.; Rodríguez, G.: «Para una teoría del performanymal» en Anales de Historia del Arte, n 31, 2021, pp. 431-454: https://doi.org/10.5209/anha.78065
APARTADO III.b
–Haraway, Donna J.: Seguir con el problema. Generar parentesco en el Chthuluceno, Bilbao, Edición Consonni, 2019
–López Rincon, D.: Bioarte, Madrid, Akal, 2015
–Nancy, J.-L.: Corpus, Arena, Madrid, 2003
APARTADO III.c
–Le Guin, Ursula K.: La teoría de la bolsa de la ficción, Buenos Aires, Rara Avis, 2021
–Stiegler, Bernard: The Neganthropocene, London, The Open Humanities Press, 2018
–Tsing, Anna L.: La seta del fin del mundo. Sobre la posibilidad de vida en las ruinas del capitalismo, Madrid, Capitan Swing, 2021
–VVAA: Tomás Saraceno, Firenze, Marsilio, 2020
OTRAS referencias bibliográficas podrán ser facilitadas en el aula.
COMPETENCIAS DE TIPO TRANSVERSAL
CT-1- Capacidade para entender mellor a subxectividade contemporánea.
CT-2- Capacidade de analizar problemas actuais no seu contexto.
CT-3- Capacidade para aplicar o pensamento analítico e crítico, demostrando flexibilidade e imaxinación.
CT-4- Capacidade de traballar de forma autónoma con responsabilidade e iniciativa.
CT-5- Capacidade de traballar en equipo de forma colaborativa e responsabilidade compartida.
CT-6- Capacidade de comunicar información e ideas de maneira clara e efectiva en público. Adquisición de experiencia en debate e defensa de ideas propias.
COMPETENCIAS DE TIPO ESPECÍFICO
CTE-1- Coñecer e saber empregar a terminoloxía propia da Arte e a Estética contemporánea.
CTE-2- Saber diferenciar os movementos filosóficos que se están ocupando do problema estético no mundo contemporáneo aprendendo a distinguir as variadas linguaxes utilizadas nos escritos máis relevantes.
CTE-3- Comprender os textos de Arte e Estética contemporánea e poder comentalos adecuadamente oralmente ou por escrito.
CTE-4- Ser capaz de obter a información necesaria para desenvolver unha reflexión estética propia.
CTE-5- Saber enmarcar as ideas estéticas no contexto actual. Doutro xeito: recoñecer a conexión entre os argumentos estéticos recentes e a produción artística actual.
CTE-6- Profundar no gusto propio en relación co contexto específico (programación de exposicións, concertos, publicacións…).
TRABALLO PRESENCIAL NAS AULAS
1.- En primeiro lugar, a docencia desenvolverase mediante clases teóricas expositivas, nos horarios prescritos, onde se explicarán os temas do programa con apoio constante de esquemas e imaxes proxectadas. Trátase de presentar o programa de contidos teóricos a través, principalmente, da metodoloxía de clase maxistral incidindo sobre todo naqueles aspectos nucleares que contribúan a que os estudantes se formen o seu propio mapa mental do tema. A exposición abrirase sempre á pregunta e ao diálogo.
2.- Clases interactivas. Consistirán en exercicios de análises de textos filosóficos e de reflexión estética que permitan ao estudante adquirir experiencia para a súa mellor comprensión e valoración. Concretamente, actividades academicamente dirixidas e seminarios nos que presentarán os resultados a cuestións teóricas pactadas co profesor e para cuxa resposta deberán ler textos concretos previamente establecidos. Tamén se asistirá á presentación de investigacións en curso realizadas por doutorandos que se estean especializando en cuestións de estética contemporánea na USC e, de considerarse necesario, á proxección de material audiovisual pertinente.
3.- De ser posible, tentarase realizar algunha visita a algunha exposición de arte contemporánea para poñer en funcionamento algunhas ideas comentadas na aula.
4.- Titorías presenciais: Titorías personalizadas para solucionar dúbidas relacionadas coas explicacións teóricas ou cos casos analizados nas clases interactivas; tamén será o momento para abordar os posibles problemas relacionados coa realización do traballo persoal.
TRABALLO AUTÓNOMO DO ESTUDANTADO
1.- Estudo da materia.
2.- Realización de traballos breves para presentar na aula.
ASISTENCIA
O recentemente aprobado "Regulamento de asistencia a clase nas ensinanzas oficiais de grao e máster da Universidade de Santiago de Compostela" (https://hdl.handle.net/10347/38041) establece no artículo 1:" A asistencia a clase configúrase como un dereito/deber do estudantado".
PRIMEIRA OPORTUNIDADE
Avaliarase partindo dos seguintes elementos:
1. A realización dun traballo individual sobre algunha das temáticas tratadas na materia (70% da cualificación final). A súa extensión non deberá superar os 10 folios de texto. Poderá consistir nun comentario dun libro ou nun ensaio breve no que se desenvolva algunha liña argumental asociada cos temas indicados polo profesor. Eses traballos atenderán aos seguintes requisitos:
· A presentación nunca excederá o tempo que indique o profesor (tempo que se axustará cada curso ao número de estudantes matriculados).
· O texto terá unha estrutura ordenada, con índice, introdución expoñendo a idea clave ou a tese, resumo inicial e estrutura clara por seccións antes a conclusión final.
· Seguirá ou formato de texto académico estándar (Times New Roman tamaño 12, con notas ao pé tamaño 10, interlineado 1,5, parágrafo xustificado, e portada con nome do traballo e do autor, data e materia).
· A avaliación deste traballo breve realizarase atendendo á claridade de exposición, dominio da materia, capacidade de síntese e imaxinación que se demostre. Terase en conta: (i) a calidade do contido e a argumentación en relación co coñecemento do tema, (ii) o rigor formal e a coherencia expositiva, (iii) o estilo e o coidado no uso da lingua.
2. A exposición e debate vinculados co contido dese traballo para realizar durante as clases interactivas (30%).
3. A asistencia será obrigatoria. Valorarase a participación continuada nas clases. Unha ausencia excesiva poderá ser motivo de penalización descontándose parte da nota final.
SEGUNDA OPORTUNIDADE
Criterios de avaliación. Manteranse con leves matices: traballo (80%) + breve exposición en despacho (20%).
DISPENSA
O estudantado ao que lle sexa concedida dispénsaa de asistencia a clase (seguindo a Instrución Nº 1/2017 da Secretaría Xeral sobre dispénsaa de asistencia a clase en determinadas circunstancias), será avaliado cunha proba final específica que supoñerá o 100% da cualificación.
PLAXIOS e outros
Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas aplicarase o recolleito na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións.
Dáse por sentado o correcto coñecemento oral e escrito da lingua castelá. O seu descoñecemento pode ser motivo de suspenso.
A carga total de traballo para o estudante é de 75 horas, que se desagregan deste xeito:
- Estudo individual para o exame: 35 horas no semestre.
- Realización de traballos individuais (lecturas, notas): 15 horas non semestre
- Horas presenciais semanais: Aproximadamente 20 horas no semestre.
Mentres, o horario do profesor desagrégase deste xeito:
Horas de clases teóricas expositivas: 9 h.
Horas de clases interactivas: 12 h.
Horas de titorías: 3 h.
-Asistencia continuada ás clases expositivas e interactivas. Se prohibe gravar son ou imaxes sen consentimento explícito do profesor e dos presentes.
-Participación nas tarefas asociadas ás interactivas: lecturas, debates, traballos. Estas levarán a cabo segundo os seguintes criterios: evitar a falta de respecto, o sexismo ou a discriminación; atención ás opinións do compañeiro, incluídas as estrañas ou aparentemente erradas (dos erros apréndese); absterse das argumentacións ad hominem.
-Estudo de fronte ao exame desde o primeiro día procurando manexar os textos que o profesor vaia citando na aula.
Miguel Tain Guzman
Coordinador/a- Departamento
- Historia da Arte
- Área
- Historia da Arte
- Teléfono
- 881812677
- Correo electrónico
- miguel.tain [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Catedrático/a de Universidade
Federico Antonio Lopez Silvestre
- Departamento
- Historia da Arte
- Área
- Historia da Arte
- Teléfono
- 881812605
- Correo electrónico
- federico.lopez.silvestre [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
| Mércores | |||
|---|---|---|---|
| 18:30-20:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Aula 15 |