Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 102 Horas de Titorías: 6 Clase Expositiva: 18 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Máster RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Pedagoxía e Didáctica
Áreas: Didáctica e Organización Escolar
Centro Facultade de Formación do Profesorado
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
Obxectivos Conceptuais
* Realizar unha aproximación ao concepto de innovación docente a través dos principais motivos que fan necesaria esta innovación continua dentro dunha profesión tan esixente como é o ensino e recoñecemento dos principais factores que contribúen a que se produza esa innovación.
* Coñecer os roles que, tanto o profesorado coma o alumnado, desempeñan actualmente dentro do mundo do ensino apoiándose no papel decisivo que están a realizar as Tecnoloxías da a Información e a Comunicación, e as posibilidades e recursos que se poñen ao servizo do ensino.
* Afondar no concepto de Desenvolvemento Profesional, entendido como unha busca dunha mellora progresiva no traballo diario, a través do papel desempeñado pola Formación Pedagóxica e a relación entre o Desenvolvemento Profesional e a Investigación Docente.
* Desenvolver o concepto de Profesor Innovador, intentando dar resposta á necesidade de investigar na nosa práctica diaria para que eles nos achegue ao concepto de Mellora Continua e a Aprendizaxe dos Alumnos como motivos fundamentais para unha busca continua da innovación.
* Transmitir a importancia para a Innovación e Investigación Educativa que ten a reflexión sobre a nosa práctica docente, para o cal se fai necesario adquirir un rol reflexivo que saiba dar unha resposta ás necesidades e retos que se van suscitando na denominada Sociedade da Información e a Comunicación, na cal estamos inmersos.
* Aproximarse á necesidade dunha mellora continua no noso desenvolvemento profesional, necesidade que xorde como unha busca de alternativas eficaces aos problemas que van aparecendo na práctica diaria e na que se fará necesaria unha investigación e revisión constantes do noso traballo, reflexionando sobre este e buscando as mellores alternativas posibles.
* Coñecer a importancia do Enfoque Metodolóxico no desenvolvemento dos Procesos de Investigación-Acción, as principais Liñas de Investigación en Educación e as distintas Fases no Proceso de Investigación.
Obxectivos Procedimentais
* Indagar no coñecemento dos principais Paradigmas de Investigación Educativa, as liñas xerais para a realización de Deseños en Investigación Educativa e nalgunhas das técnicas e instrumentos que dan soporte aos deseños.
* Reflexionar de forma escrita e oral sobre diversos aspectos relacionados co concepto de innovación docente.
Obxectivos Actitudinais
* Valorar o propio proceso de aprendizaxe realizada no desenvolvemento da materia.
* Respectar e valorar as diferentes opinións expresadas na aula.
* Manter unha actitude reflexiva e crítica sobre as diferentes cuestións traballadas na aula.
Descritores:
Concepto de innovación, tipos de innovación, deseño e implementación da innovación. O docente como investigador da súa propia práctica, deseño e métodos de investigación, o tratamento e análise dos datos de investigación. A investigación no traballo e en Formación Profesional.
Estructura da asignatura a través dos bloques temáticos e de contidos:
BLOQUE I.- OS PROCESOS DE INNOVACIÓN DOCENTE.
Tema 1. - Innovación Docente.
1.1.- Concepto de Innovación Docente.
1.2.- Razóns para a Innovación Docente.
1.3.- Factores que interveñen na Innovación Docente.
Tema 2. - Innovación Docente e TIC.
2.1.- Cambios nos Roles de Profesorado e Alumnado.
2.2.- Cambios Metodolóxicos. A Educación a través da Rede.
2.3.- Posibilidades e Recursos TIC.
Tema 3. - Desenvolvemento Profesional Docente.
3.1.- Aproximación ao Concepto de Desenvolvemento Profesional.
3.2.- O Papel da Formación Pedagóxica.
3.3.- Desenvolvemento Profesional e Investigación Docente.
BLOQUE II.- O DOCENTE COMO INVESTIGADOR.
Tema 1. - O Papel do Profesorado na Innovación.
1.1.- Que é un Docente Innovador?
1.2.- A Mellora Continua e a Aprendizaxe do alumnado. Motivos para a Innovación.
1.3.- O docente Investigador-Innovador.
Tema 2. - Por que é importante reflexionar sobre a nosa práctica docente?
2.1.- A Práctica Docente Motivo de Reflexión.
2.2.- Implicación e Rol Reflexivo.
2.3.- A Sociedade da Información e a Comunicación. Retos Educativos.
BLOQUE III.- A INVESTIGACIÓN EDUCATIVA: DESEÑO E MÉTODOS DE INVESTIGACIÓN EN EDUCACIÓN.
Tema 1. - De la Insatisfacción á Reflexión e Mellora.
1.1.- A Investigación Como Proceso de Perfección Continua no Traballo Diario.
1.2.- A Revisión da Práctica Docente.
1.3.- O Coñecemento da Práctica Docente a través da Investigación Metodolóxica.
Tema 2. - Deseño e Métodos de Investigación.
2.1.- Paradigmas da Investigación Educativa.
2.2.- Deseño en Investigación Educativa.
2.3.- Técnicas e Instrumentos para a Investigación Educativa.
Tema 3. - Desenvolvemento de Procesos de Investigación-Acción no Ámbito Escolar.
3.1.- Enfoque Metodolóxico.
3.2.- Principais Liñas de Investigación Educativa.
3.3.- Desenvolvimento das Fases no Proceso de Investigación.
Bibliografía Básica
- Bisquerra, R. (coord.)(2004). Metodología de la investigación educativa. Madrid: La Muralla.
- Cohen, L. e Manhion, L. (1990). Métodos de investigación educativa. Madrid: La Muralla.
- Delors, J. (1996). Informe a la UNESCO de la Comisión Internacional sobre la Educación para el siglo XXI: La Educación encierra un tesoro. Recuperado de https://goo.gl/z5yyYh
-Fernández Navas, M. & Alcaraz Salarirche, N. (coords.) (2016). Innovación educativa. Más allá de la ficción. Madrid: Pirámide.
-García-Valcárcel, A.; Muñoz-Repiso, A. & Hernández-Martín, A. (2013). Recursos tecnológicos para la enseñanza e innovación educativa. Madrid: Síntesis.
-Masero-Moreno, I. (2016). Una propuesta didáctica basada en la tic y las metodologías activas centradas en el alumno para el desarrollo de competencias. Recuperado de https://bit.ly/3eHEr1I
-Rivas Navarro, M. (2016). Innovación educativa: teoría, procesos y estrategias. Madrid: Síntesis.
- Silva Quiroz, J. & Maturana Castillo, D. (2017). Una propuesta de modelo para introducir metodologías activas en educación superior. Innovación educativa (México, DF), 17(73), 117-131. Recuperado de https://bit.ly/2ZGifAv
-Wood, P. & Smith, J. (2018).Investigar en educación: conceptos básicos y metodología para desarrollar proyectos de investigación. Madrid: Narcea
Web InspiraTIc Metodologías activas: qué son y cómo aplicarlas en el aula. Recuperado de https://bit.ly/30tAjgD
Bibliografía Recomendada
- Álvaro Page, M (Dir) (1993). Evaluación de los módulos profesionales, estudio de la reforma experimental de la enseñanza técnico-profesional. Madrid: CIDE.
- Ander-Egg, E. (2003). Métodos y Técnicas de investigación social IV. Técnicas para la recogida de datos e información. Buenos Aires: Lumen.
- Arnal, J., Del Rincón, D., Latorre, A. (1992). Investigación Educativa. Fundamentos y metodología. Barcelona: Labor.
- Bisquerra, R. (1989). Métodos de investigación educativa: guía práctica. Barcelona: Ediciones CEAC.
- Cano, J., López, M. e Ortega, M. (1993). La nueva Formación Profesional: ramas, módulos profesionales y ciclos formativos. Madrid: Escuela Española.
- Castro Rodríguez, M.M., Ramos Fernández, R. e Rodríguez Rodríguez, J. (1996). Análise socioeducativa do concello de Boiro: mapa escolar (1992-1996). Boiro: Concello de Boiro.
-Consellería de Educación e Ordenación Universitaria (2006). Estudo da inserción laboral dos titulados de FP que remataron estudos no curso 2003-2004. Santiago de Compostela: Consellería de Educación. En www.edu.xunta.es/fp (Consultado 15.10.08)
- Etxeberria Murgiondo, J. e Tejedor Tejedor, F.J. (2005). Análisis descriptivo de datos en educación. Madrid: La Muralla.
- Fidalgo Blanco, Sein-Echaluce Lacleta, M L. ; García Peñalvo, F. J. (2015). La Sociedad del Aprendizaje. Actas del III Congreso Internacional sobre
Aprendizaje, Innovación y Competitividad. CINAIC 2015. Madrid. Fundación General de la Universidad Politécnica de Madrid. Recuperado de https://goo.gl/ecpGzX
* CONTINÚA NO APARTADO DE OBSERVACIÓNS.
Competencias Xerais
- Adquirir estratexias para estimular o esforzo do estudante e promover a súa capacidade para aprender por si mesmo e con outros e desenvolver habilidades de pensamento e de decisión que faciliten a autonomía, a confianza e iniciativas persoais.
- Coñecer os procesos de interacción e comunicación no aula e dominar destrezas e habilidades sociais necesarias para fomentar a aprendizaxe e a convivencia no aula e abordar problemas de disciplina e resolución de conflitos.
- Deseñar e realizar actividades formais e non formais que contribúan a facer do centro un lugar de participación e cultura na contorna no que está situado.
- Participar na avaliación, investigación e a innovación dos procesos de ensino e aprendizaxe, comunicando as súas conclusións e as razóns que as sustentan á comunidade educativa e outros profesionais da educación.
Competencias específicas asociadas ao módulo xenérico
- Coñecer os procesos de interacción e comunicación no aula e no centro, abordar e resolver posibles problemas.
- Participar na definición do proxecto educativo e nas actividades xerais do centro atendendo a criterios de mellora da calidade, atención á diversidade, prevención de problemas de aprendizaxe e convivencia.
Competencias específicas asociadas ao módulo específico
- Coñecer e aplicar propostas docentes innovadoras no ámbito da especialización cursada.
- Analizar críticamente o desempeño da docencia, das boas prácticas e da orientación utilizando indicadores de calidade.
- Identificar os problemas relativos ao ensino e a aprendizaxe das materias da especialización e suscitar alternativas e solucións.
- Coñecer e aplicar metodoloxías e técnicas básicas de investigación e avaliación educativas e ser capaz de deseñar e desenvolver proxectos de investigación, innovación e avaliación.
Competencias transversais
- Utilizar bibliografía e ferramentas de procura de recursos bibliográficos xenerais e específicos, incluíndo o acceso por Internet.
- Xestionar de forma óptima o tempo de traballo e organizar os recursos dispoñibles, establecendo prioridades, camiños alternativos e identificando erros lóxicos en tómaa de decisións.
- Potenciar a capacidade para o traballo en contornas cooperativos e pluridisciplinarios.
Combinación de diferentes metodoloxías (método expositivo, método de discusión, método de indagación, estudo independente, elaboración de tarefas…), para que o alumnado teña a oportunidade de implicarse nunha gran variedade de experiencias de aprendizaxe e acadar os obxectivos da asignatura.
SISTEMA DE AVALIACIÓN:
A. Participación de maneira activa, e coa actitude axeitada, nas dinámicas que se propoñan nas sesións de clase (20%).
B. Probas escritas (30%).
C. Informes escritos e outras producións (50%).
1. CUALIFICACIÓN MÍNIMA: Para obter a cualificación de aprobado, un alumno/deberá conseguir unha puntuación mínima de 5 puntos, debendo obter a cualificación mínima esixida nos apartados B (Probas escritas) e C (Informes escritos e outras producións). En ambos os dous apartados a puntuación mínima esixida é de 5 puntos sobre 10.
2. ASISTENCIA: Controlarase a asistencia nas sesións presenciais. O alumnado con 4 ou máis faltas de asistencia non xustificadas (é dicir, o 20% do total das sesións presenciais), non será cualificado no apartado A (participación na aula). Para recibir cualificación neste apartado, máis alá de asistir a un mínimo do 80% das horas, o/a estudante debe implicarse activamente nas actividades que se soliciten a nivel individual así como ás que se realicen nas sesións presenciais. Estas actividades non son recuperables.
3. ALUMNADO QUE ASISTE A ENTRE O 50% E O 80% DAS SESIÓNS PRESENCIAIS: Este alumnado non tería puntuación en apartado de participación na aula, pero podería presentar traballos e exposicións.
4. ALUMNADO QUE ASISTE A MENOS DO 50% DAS SESIÓNS PRESENCIAIS: O alumnado que, polas razóns que sexa, non acode a un mínimo do 50% das sesións presenciais, non poderá presentar traballos. Os alumnos e alumnas que se encontren nesta situación deberán acudir ao exame final da materia.
5. ALUMNADO QUE NON SUPERA A MATERIA NA PRIMEIRA OPORTUNIDADE: Respectaranse as puntuacións obtidas durante o período ordinario nos apartados A, B e C da avaliación.
6. ALUMNADO DE 2ª CONVOCATORIA E POSTERIORES: A/o estudante deberá falar coa docente en horario de titorías dentro das dúas primeiras semanas do semestre co fin de concretar o plan de traballo a seguir para superar a materia.
7. ALUMNADO CON EXENCIÓN DE DOCENCIA: Estas alumnas/os deberán informar da súa situación ao docente correspondente na mesma semana en que soliciten a exención (sen esperar a que chegue a concesión oficial), co fin de adaptar de inmediato o plan de traballo a seguir para superar a materia.
Neste caso, as actividades formativas obrigatorias que o alumnado deberá elaborar constituirán aquelas referentes ao apartado C. Informes escritos e outras producións, que se valorarán cun 70% no peso da cualificación total.
8. ALUMNADO CON DIVERSIDADE FUNCIONAL: O alumnado que presente calquera tipo de diversidade funcional ou dificultade para un seguimento diario normal da materia, sexa esa dificultade permanente ou temporal, debería xustificar a súa situación a través dun documento expedido polo servizo acreditado pola USC para estes efectos e informar do seu caso o docente correspondente dentro das dúas primeiras semanas do semestre afectado, co fin de que ambas as dúas partes poidan acordar á maior brevidade o plan de traballo do estudante na materia e, se é necesario, as adaptacións curriculares e/ou avaliativas que fose pertinente para atender cada situación particular, de tal maneira que o estudante en cuestión puidese sacar adiante a materia indicada.
Outras cuestións relacionadas co sistema de avaliación serán comentadas e aclaradas co alumnado nos primeiros días de clase.
NOTA ACLARATORIA: a detección por parte do docente de producións e traballos copiados/plaxiados ou sen a debida citación de fontes, incorrerá na suspensión automática da valoración do apartado C) Probas escritas e outras producións, e a concorrencia á convocatoria extraordinaria de xullo. Por outra parte, o intento de copia na proba específica final implicará o suspenso automático, debendo o alumno/a concorrer á seguinte convocatoria.
Clases expositivas e interactivas 60 horas, traballo do alumno incluíndo titorías, estudio e traballo práctico 300 horas.
Análise e estudo dos textos e materiais sinalados polos docentes. Constancia no estudo e realización das prácticas e traballos indicados na aula.
ASISTENCIA A CLASE
O Máster ofértase exclusivamente en formato presencial. A asistencia mínima a clases establécese con carácter xeral no 80% do horario de cada materia e considérase requisito preceptivo para presentarse a calquera das convocatorias ou oportunidades de avaliación previstas na planificación académica do curso.
O estudantado poderá xustificar a falta de asistencia ás actividades académicas por razóns de índole persoal ou familiar, pola realización de deberes inescusables de carácter social debidamente acreditados ou por causas de forza maior. Cando isto suceda a xustificación será considerada apta e suficiente; a falta de asistencia non implicará consecuencias negativas para a avaliación e a cualificación dos e das estudantes; debendo concretarse co estudantado os cambios oportunos para a súa realización dentro do período de planificación académica da materia, sempre que sexa posible.
Serán causas xustificadas para a non asistencia a clase:
- a realización de exames oficiais ou probas selectivas na Administración, a presenza en órganos colexiados universitarios internos ou externos á USC cando se asista en representación do colectivo; o ingreso en centros hospitalarios e as consultas médicas non reprogramables; a enfermidade que impida a presenza física no centro, debidamente acreditada; o paro académico ou a folga doutros colectivos cando impida o acceso ás aulas; a enfermidade grave ou o falecemento dun familiar ata 2º grao debidamente acreditados; o cumprimento dun deber público debidamente xustificado; a limitación oficial de mobilidade por inclemencia meteorolóxica ou estado de alerta, alarma ou excepción; a participación en actividades por parte de deportistas de alto nivel ou de alto rendemento, conforme á normativa autonómica e á da USC e calquera causa de forza maior debidamente acreditada.
A acreditación de existencia de causas xustificadas para a non asistencia a clase deberá realizarse ante o profesor/a no prazo máximo de 5 días hábiles desde que remate a causa que impediu a asistencia.
Entenderanse cumpridas as obrigas de asistencia ás actividades formativas recollidas na programación docente sen necesidade de achegar xustificación cando a falta de asistencia non supere o 10% das horas programadas, agás no caso das actividades de realización obrigatoria.
Actividades complementarias:
- excepcionalmente poderase xustificar a non asistencia a clase pola realización de actividades formativas de interese institucional para a USC ou que complementen a formación transversal ou específica da titulación.
A ausencia por estas causas non poderá superar o 5% das horas programadas para a materia, pero deberá cubrir polo menos unha sesión.
Falta de asistencia a probas de avaliación:
- as causas de xustificación da non asistencia a clase poderán alegarse tamén para xustificar a falta de asistencia ás probas de avaliación, agás no caso de deportistas de alto nivel e de alto rendemento no que só se flexibilizará o calendario de exames cando coincida coas competicións e con concrentracións e adestramentos de seleccións oficiais, xustificados mediante certificación da federación deportiva correspondente.
De existir causa xustificada, o/a estudante terá dereito a realizar a proba noutra data, que se fixará polo profesorado responsable da materia, preferiblemente de forma consensuada co/coa estudante e sempre con anterioridade á data de peche de actas da correspondente oportunidade. Entre a comunicación da nova data de avaliación e a realización da proba deberá transcorrer, sempre que sexa posible, un mínimo de 2 días hábiles.
Alumnado repetidor:
se un/unha estudante matriculado/a nunha determinada materia tivese superados os requisitos de asistencia, na programación docente poderase determinar que se someta ao réxime ordinario ou posibilitar que realice actividades específicas para superar a disciplina sen necesidade de acudir a todas as actividades académicas programadas como obrigatorias. Neste último caso acollerase a un sistema de avaliación específico.
Solicitude de asistencia de dispensa a clase:
- nos estudos de Grao e Máster o estudantado poderá solicitar ao principio do curso ou semestre e nas datas establecidas polo centro, ou posteriormente se concorresen causas imprevisibles ou sobrevidas, a dispensa de asistencia a clase, mediante a presentación dunha solicitude motivada ante a dirección do centro, que deberá acompañar dos documentos acreditativos que correspondan.
O/a estudante poderá solicitar a dispensa de asistencia a clase para a totalidade das materias nas que estea matriculado/a ou, se a programación docente o permite, para unha parte delas ou para determinadas actividades.
Poderase solicitar a dispensa con base ás seguintes causas:
- enfermidade grave ou tratamentos médicos inaprazabres que impiden a presenza do/da estudante no centro,
- embarazo de alto risco, ter menores a cargo de ata 3 anos de idade e o coidado de persoas dependentes a cargo ata o 2º grao de consanguinidade ou afinidade, debidamente acreditados;
- prestación de servizos por conta allea ou por conta propia debidamente acreditada (alta no Réxime Xeral ou no de Autónomos da Seguridade Social, copia do contrato de traballo ou dos encargos a realizar, copia do recibo de pago da última cotización),
- situación de acoso, violencia de xénero ou similar, así como supostos de adopción de medidas cautelares ditadas en procesos xudiciais e expedientes disciplinarios;
- calquera causa de forza maior debidamente acreditada a xuízo da Xunta de centro ou Comisión competente.
Alternativas á dispensa de asistencia a clase:
- o alumnado no que concorra algunha das causas para a solicitude de dispensa deberá solicitar simultáneamente un cambio de grupo, agás que polas súas circunstancias non sexa unha opción viable para él ou ela. No caso de non aceptarse o cambio de grupo valorarase a solicitude de dispensa. Terá preferencia o estudantado con obrigas familiares e persoais acreditadas;
- no caso de que a solicitude de dispensa de asistencia a clase non sexa aceptada, o/a estudante, unha vez coñecida a resolución denegatoria, poderá formular ante o Servizo de Xestión Académica unha solicitude extraordinaria de cambio de matrícula nos seus estudos a dedicación parcial. Na resolución desta solicitude teranse en conta os límites fixados respecto ao número máximo de estudantes a termpo parcial na titulación.
OS TRABALLOS REALIZADOS POLO ALUMNADO deben entregarse, preferentemente, A TRAVÉS DA AULA VIRTUAL.
RECOMENDACIÓN DE TER UN ORDENADOR PERSOAL PARA A ELABORACIÓN DE DIFERENTES TRABALLOS E PRÁCTICAS. Conexión ao campus virtual para notificacións do docente, entrega de prácticas e descarga de materiais.
RESPONSABILIDADE MEDIOAMBIENTAL
Os traballos serán entregados en formato dixital a través do Campus Virtual. Nas exposición débense empregar as técnicas que menos residuos xeren, evitando plásticos e materiais tóxicos. Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innececesarios. Sempre que sexa posible, empregar grampas en lugar de encadernación. Imprimir a dúas caras en calidade "aforro de tinta·. Non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes.
PERSPECTIVA DE XÉNERO
En atención a criterios de igualdade de xénero no ámbito universitario, recomendase facer uso da linguaxe non sexista tanto no traballo cotiá de aula como nos traballos académicos encomendados.
OBRIGATORIEDADE DE USO DA CONTA DE CORREO RAI.
OBRIGATORIEDADE DE EMPREGO DAS FERRAMENTAS TECNOLÓXICAS INSTITUCIONAIS: Campus Virtual, Microsoft Office 365 e outras ferramentas facilitadas pola Facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola Universidade.
NON SE PODERÁ EMPREGAR O TELÉFONO MÓBIL, salvo cando se use como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo docente, responsabilizándose ao alumnado das consecuencias legais e académicas que podan derivarse dun emprego non axeitado do mesmo.
TER EN CONTA QUE O ENSINO-APRENDIZAXE (CLASES/TITORÍAS) É UN PROCESO PRIVADO, enténdase privado como proceso de comunicación e intercambio entre o/a docente e o estudantado matriculado na materia.
OBRIGATORIEDADE DE CUMPRIMENTO DA NORMATIVA DE PROTECCIÓN DE DATOS https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos
NECESIDADES EDUCATIVAS DE APOIO EDUCATIVO
O alumnado con necesidades educativas especiais deberá falar co/a docente en horario de titorias dentro das dúas primeiras semanas do semestre, presentando o informe emitido polo SEPIU, co fin de adaptar o plan de avaliación ás súas necesidades.
“Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”.
* CONTINUACIÓN DO APARTADO BIBLIOGRAFÍA:
- Jato Seijas, E. (1998). La Formación Profesional en el contexto europeo. Nuevos desafíos y tendencias. Barcelona: Editorial Estel.
- McMillan, J.H. e Shumacher, S. (2006). Investigación educativa: Una introducción conceptual
- Ministerio de Educación e Ciencia (1997a). Catálogo de Títulos de Formación Profesional. Madrid, Servizo de Orientación Profesional.
- Ministerio de Educación e Ciencia. Secretaría Xeral de Educación e Formación Profesional (1997b). Fichas para la orientación profesional. Madrid: MEC.
- Mira Lema, J.L. (1998). Un novo modelo de Formación Profesional. Implantación en Galicia. Revista Galega do Ensino, 20 –Especial Formación Profesional-,21-47.
- Organización Internacional do Traballo (OIT) (2007)). Key indicators of the labour market (KILM) program. Recuperado de https://bit.ly/2WA1WDq
- Raposeiras Correa, J. (2005). As perspectivas do mercado laboral a través da Formación Profesional Regrada. En Revista Galega do Ensino, 45, Pp. 119-140.
-Piña Osorio, J.M. (2013). Investigación educativa ¿para qué?. Perfiles educativos, 35(139), 3-6. Recuperado en 19 de julio de 2020, de https://bit.ly/2BgMRzm
- Rial Sánchez, A. (1997). La formación profesional. Introducción histórica. Diseño del currículo y evaluación. Santiago de Compostela: Tórculo.
- Rial Sánchez, A. e Valcarce Fernández, M. (2002). Novos horizontes para a formación profesional. Actas dos III Encontros Internacionais de Galicia e Norte de Portugal de Formación para o Traballo. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
- Rial Sánchez, A. (2005). La implantación de los ciclos formativos en la comunidad gallega 1995-2000. Relación ciclos formativos-mercado de trabajo. En Jiménez, B. e Megía, R. (2005): Formación Profesional: orientaciones y recursos. Barcelona: Paidós.
- Rial Sánchez, A. e Valcarce Fernández, M. (2007). A formación profesional no horizonte da interculturalidade e da integración sociolaboral. Actas do VII
Congreso Internacional de Galicia e Norte de Portugal de Formación para o Traballo. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
- Rial Sánchez, A. (2009). Evolución lexislativa da Formación Profesional (II): da Lei de Ordenación Xeral do Sistema Educativo (1990) á actualidade. En
Rial Sánchez, A. e Lorenzo Moledo, M. (2009): A formación para o traballo en Galicia: da ensinanza obreira á profesional. Santiago de Compostela: Consellería de Educación e Ordenación Universitaria.
-Rubio-Pulido, M. (2020). ¿Cueces o enriqueces?. Las metodologías activas al servicio del que aprende. Recuperado de https://bit.ly/3hfKA6W
- Santos Rego, M.A. e Lorenzo Moledo, M. (2009). Evolución lexislativa da Formación Profesional (I): do Estatuto de Ensinanza Industrial (1924) á Lei
Xeral de Educación (1970) En Rial Sánchez, A. e Lorenzo Moledo, M. (2009): A formación para o traballo en Galicia: da ensinanza obreira á profesional.
Santiago de Compostela: Consellería de Educación e Ordenación Universitaria.
- Sarceda Gorgoso, M.C. (2002). Análisis de las necesidades formativas del profesorado de Formación Profesional en Galicia. Tese Doutoral. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
- Sola Martínez, T.; García Carmona, M. ; Fuentes Cabrera, A. ; Rodríguez-García, A-M.; López Belmonte, J.(ed) (2019): Innovación educativa en la sociedad digital. Recuperado de https://bit.ly/2ZIciTW
- Tejada Fernández, J. (2008). Aprendizajes no formales e informales: reconocimiento y certificación en Europa. En Rial Sánchez, A., Sanjuán Roca, M.M.,Sarceda Gorgoso, C. e Valcarce Fernández, M. (Coords.) (2008): Desafíos e solucións dende a Orientación profesional para a certificación da competencia profesional. Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela.
- Tobón, S., Rial Sánchez, A., Carretero Díaz, M.A e García Fraile, J.A. (2006).Competencias, calidad y educación superior. Bogotá: Alma Mater Magisterio.
Alicia Diaz Balado
- Departamento
- Pedagoxía e Didáctica
- Área
- Didáctica e Organización Escolar
- Teléfono
- 982821051
- Correo electrónico
- alicia.diaz [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Interino/a substitución redución docencia
| Martes | |||
|---|---|---|---|
| 16:00-20:30 | Grupo /CLE_01 | Galego | Aula 28 |
| 22.05.2026 16:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 27 |
| 26.06.2026 16:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 25 |