Créditos ECTS Créditos ECTS: 4.5
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 74.2 Horas de Titorías: 2.25 Clase Expositiva: 18 Clase Interactiva: 18 Total: 112.45
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Filosofía e Antropoloxía
Áreas: Antropoloxía Social
Centro Facultade de Filosofía
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
Obxectivo Xeral:
Comprender o xurdimento e evolución da disciplina antropolóxica na súa vertente aplicada, os seus principios éticos e metodolóxicos, así como os seus diferentes dominios de aplicación, con énfase no traballo de campo etnográfico e as metodoloxías participativas.
Obxectivos Específicos
1. Coñecer e comprender as achegas das principais teorías antropolóxicas.
2. Adquirir os coñecementos propios da antropoloxía aplicada, así como achegarse a contextos de aplicación.
3. Alcanzar coñecementos básicos do traballo de campo etnográfico e competencias para levar a cabo unha primeira aproximación á práctica.
4. Explorar os marcos éticos e deontolóxicos que dirixen a antropoloxía aplicada
5. Achegarse ás principais metodoloxías participativas de investigación antropolóxica
Na materia traballarase para que o estudantado:
- Recoñeza e valore a igualdade e a diversidade como principios fundamentais, desenvolvendo unha actitude crítica tanto na análise teórica como na práctica da disciplina antropolóxica
- Aborde dunha forma crítica as desigualdades sociais e de poder e recoñeza os mecanismos de discriminación.
- Desenvolva a capacidade de coordinar, desenvolverse e comprometerse co traballo en equipo.
- Aplique os principios de respecto, promoción dos dereitos fundamentais e os valores democráticos na súa actividade profesional.
- Desenvolva o razoamento crítico, o compromiso ético e o respecto a os códigos deontolóxicos.
- Desenvolva o espírito construtivo fronte ás desigualdades.
1. Introdución á antropoloxía e á antropoloxía aplicada.
2. Percorrido histórico pola antropoloxía aplicada.
3. Dominios e ámbitos de aplicación en antropoloxía.
4. Introdución á metodoloxía do traballo de campo etnográfico.
5. Aproximación ás metodoloxías participativas.
6. Ética e deontología na práctica antropolóxica.
Xeral
• Bartoli, L. (2002) Antropología aplicada. Historia y perspectivas desde América Latina. Abya Yala.
• Guerrero, P. (comp.) (1997) Antropología Aplicada. Abya-Yala
• Pérez Galán, B., & Sánchez Molina, R. (eds.) (2024). Practicando Antropología. Profesionalización, mediación y compromiso. Bellaterra.
• Sánchez Molina, R. (2009). La etnografía y sus aplicaciones: lecturas desde la antropología social y cultural. Editorial Universitaria Ramón Areces.
• van Willigen, J. (2002). Aplied Anthropology: An Introduction. Bergin & Garvey.
Complementaria
• Bastide, R. (1971) Antropología aplicada. Amorrortu.
• Bullen, M. (2012) Antropología feminista, antropología aplicada. Encuentros y desencuentros. Revista de antropología experimental, 12: 91-102.
• Cadenas Ramos, H. (2005) La antropología aplicada en una sociedad compleja. Revista Mad, 13: 1-8.
• Chambers, E. (1989) Applied anthropology: A practical guide. Waveland Press.
• Escalera Reyes, J. & Coca Pérez, A. (2013) Teoría y práctica de la participación. En. J. Escalera Reyes & A. Coca Pérez (coords.) Movimientos sociales, participación y ciudadanía en Andalucía. Aconcagua libros.
• Escobar, A. (1999). Antropología y desarrollo. Magüaré, 14: 42-73.
• Espina Barrio, Á.B. (ed.) (2008) Antropología aplicada en Iberoamérica. Fundación Joaquim Nabuco y Sociedad Iberoamericana de Antropología Aplicada.
• Fals Borda, O. (1999). Orígenes universales y retos actuales de la IAP. Análisis Político, 38, 73–90.
• Foster, G. M. (1974) Antropologia aplicada. Fondo de Cultura Económica
• Greenwood, D. (2000) De la observación a la investigación-acción participativa: una visión crítica de las prácticas antropológicas. Revista de Antropología Social, 9: 27-49.
• Ferrándiz, F. (2011) Etnografías contemporáneas: Anclajes, métodos y claves para el futuro. Anthropos.
• Galtung, J. (1968) Después del proyecto Camelot. Revista Mexicana de Sociología, 30 (1): 115-141.
• Gondar Portasany, M. (2003) Que é a antropoloxía aplicada? Departamento de Filosofía e Antropoloxía USC.
• Giménez Romero, C. (2012). Teoría y práctica en la historia de las ideas. Implicaciones para la antropología aplicada. Gazeta de Antropología, 28(3), 15.
• Hammersley, M. & Atkinson, P. (1994) Etnografía. Métodos de investigación. Paidós.
• Jociles Rubio, M. I. (2018). La observación participante en el estudio etnográfi-co de las prácticas sociales. Revista Colombiana de Antropología, 54, 121–150.
• Montañés Serrano, M. (2009) Metodología y Técnica participativa: Teoría y práctica de una estrategia de investigación participativa. BCN: UOC.
• Pérez, M. (2007) Las perspectivas y retos de la Antropología Aplicada en el Siglo XXI. Revista Mad, 17: 1-9.
• San Román, T. (1984) Antropología aplicada y relaciones étnicas. REIS, 27: 175-183.
• San Román, T., Sanjuán, L., Casado, I. et. al. (2012) Reflexiones en torno a la antropología aplicada. Experiencias al hilo de una investigación en antropología de la salud. Revista de antropología experimental, 12: 115-135.
• Scheper-Hughes, Nancy (1995) The primacy of the ethical. Propositions for a militant anthropology. Current Anthropology, 36 (3): 409-440.
• Urbide Oyarbide, J. M. (2015). Antropología aplicada: momentos de un debate recurrente. Etnografías Contemporáneas, 1(1), 26–57.
• Velasco, H. y Díaz de Rada, Á (2009) La lógica de la investigación etnográfica. Un modelo de trabajo para etnógrafos de escuela. Editorial Trotta.
Xerais:
CG1 - Que os/as graduados/as posúan e comprendan os coñecementos propios da Antropoloxía como saber, incluíndo as súas doutrinas, teorías, métodos e aplicacións ao nivel proporcionado polos textos académicos, con referencia a aportacións investigadoras recentes.
CG2 - Que saiban aplicar eses coñecementos para identificar, formular e resolver problemas no eido da antropoloxía, a un nivel xeneral e non especializado.
CG3 - Que sexan capaces de transmitir eses coñecementos, as ideas, cuestións e solucións formuladas e ofrecidas pola antropoloxía, tanto a un público xeneral como interesado e/ou entendido en temáticas filosóficas e antropolóxicas.
CG4 - Que estean capacitados para continuar a súa formación, en Filosofía e/ou noutros campos do saber, cun elevado grao de autonomía.
CG5 - Que teñan habilidades para recoñecer, nos diversos saberes e na práctica social, cuestións e problemas susceptibles de ser abordados e resoltos dende a Filosofía e la antropoloxía.
Básicas:
CB1 - Que os estudantes demostrasen posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e adóitase atopar a un nivel que, aínda que se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo.
CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo.
CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética.
CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado.
CB5 - Que os estudantes desenvolvesen aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grao de autonomía
Transversais:
CT01 - De tipo Instrumental: Capacidade de comprensión e interpretación de discursos complexos (escritos e orais), análises e sínteses, traballo conceptual. Capacidade para a exposición e comunicación oral e escrita. Capacidade de xestión da información. Resolución de problemas. Toma de decisións.
CT02 - Persoais: Curiosidade e actividade intelectuais non restrinxidas á filosofía. Capacidade para desenvolverse en contextos culturais e sociais diversos. Boa disposición para as relacións interpersoais, o diálogo intelectual e o traballo cooperativo. Razoamento crítico e compromiso democrático.
CT03 - Sistémicas: Capacidade para a aprendizaxe autónoma. Receptividade e capacidade de resposta #ante novas situacións. Creatividade. Coñecemento doutras culturas e costumes. Iniciativa e espírito emprendedor. Motivación pola calidade. Especial sensibilidade cara a problemas de igualdade ambientais.
Específicas:
CE3 - Saber ampliar e poder desenvolver ulteriormente os coñecementos adquiridos por medio da investigación.
CE4 - Saber aplicar esas coñecementos dentro e fóra de eido filosófico.
CE5 - Capacidade para analizar e sintetizar, argumentar loxicamente, reflexionar e deliberar en termos éticos.
CE6 - Saber expresarse, comunicar, debater e dialogar.
CE7 - Capacidade para organizar a información, tomar decisións, formular e resolver problemas.
CE10 - Capacidade de reacción e espírito construtivo: proatividade, inventiva, creatividade, laboriosidade e adaptabilidade en contextos cambiantes, problemáticos e/ou adversos.
Clases expositivas
O obxectivo das sesións expositivas é a presentación dos temas incluídos no programa do curso.
Clases interactivas
O obxectivo das sesións interactivas é complementar, exemplificar e discutir algúns aspectos da materia.
Titorías
Titorizaciones para o seguimento dos contidos teóricos e apoio ás lecturas.
Traballo autónomo do alumnado
Durante todo o curso o alumnado realizará entregas avaliables que mostrarán os seus avances e que serán indicadas pola docente ao principio do curso.
Avaliación continua
É a modalidade preferente. Implica a participación na aula e o compromiso coa entrega puntual dos distintos traballos propostos.
• Exame: 50%
• Traballo en grupo: 25%
• Traballo individual: 25%
Total: 100% da nota final
Será necesario aprobar cada unha destas partes para facer a media. A asistencia a un mínimo do 80% das sesións de clase é preceptiva. Nos casos contemplados na normativa da Facultade, o alumnado poderá solicitar exención oficial de docencia ou ben matricularse na modalidade de dedicación parcial aos seus estudos para facilitar a conciliación. Por tanto, o incumprimento da citada porcentaxe sen xustificación de faltas supoñerá a perda do dereito da avaliación continua.
Avaliación non continua
O alumnado que perda o dereito á avaliación continua, ademais do exame final, deberá facer un traballo individual seguindo as características previamente descritas e pautada polo docente. Será necesario aprobar cada unha destas partes para facer a media.
• Exame: 80% da nota final
• Traballo individual: 20% da nota final
Total: 100% da nota final
Avaliación de alumnos con dispensa da súa asistencia
O alumnado que teña concedida dispénsaa de asistencia a clase (segundo a instrución 1/2017 da Secretaría Xeral) terá que informar á coordinadora da materia, segundo o indicado na normativa, e será informado individualmente daqueles traballos avaliables que compensen a súa falta de asistencia a clase mantendo o seu dereito á avaliación continua segundo as porcentaxes establecidas.
En caso de desexar optar pola avaliación continua, os requisitos de avaliación do alumnado con dispensa serán os seguintes:
• Exame: 50% da nota final
• Traballo individual: 50% da nota final
En caso de optar pola modalidade de avaliación non continua, a avaliación seguirá os criterios e ponderacións establecidos en o devandito modelo.
• Exame: 80% da nota final
• Traballo individual: 20% da nota final
Avaliación de competencias
A avaliación continua permitirá avaliar as competencias xerais 1-5, as competencias básicas 1-5, as competencias transversais, as competencias específicas 3, 4, 5, 6, 7 e 10 e manexar as ferramentas propostas e poñer en práctica as actitudes e valores da materia.
A presentación oral do traballo final permitirá avaliar principalmente a competencia xeral 4, aínda que tamén require manexar as outras competencias xerais. Tamén traballa as competencias básicas e transversais, así como as específicas 3, 4, 5, 6, 7 e 10, ademais de poñer en práctica as actitudes e valores da materia.
Clases expositivas: 18 horas.
Clases interactivas: 18 horas.
Horas de titorías: 2,5 horas
Traballo autónomo do alumnado: 74 horas.
Total: 112,5 horas
1. É obrigatoria a asistencia, participación e implicación nas clases.
2. É necesario un compromiso coa entrega puntual dos distintos traballos propostos.
3. Unha parte da materia está organizada para o traballo en grupo, polo que se requiren habilidades sociais de cooperación, respecto e espírito construtivo.
Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recolleito na Normativa de avaliación do rendemento académico dous estudantes e de revisión de cualificacións.
Responsabilidade ambiental
Nos traballos persoais ou en grupo empregaranse preferentemente as ferramentas do Campus Virtual para evitar un gasto innecesario en papel ou outros materiais.
Perspectiva de xénero
En atención aos criterios de igualdade de xénero no ámbito universitario, recoméndase facer un uso dunha linguaxe non sexista, tanto na aula cotiá como nos traballos solicitados.
Uso do teléfono móbil na aula
Queda restrinxido o seu uso; unicamente utilizarase como instrumento de traballo, seguindo as indicacións que dea o docente. E alumnado será responsable das consecuencias legais e académicas que poidan derivarse dun uso inadecuado do mesmo.
Obrigatoriedade de uso das ferramentas tecnolóxicas institucionais
Todas as comunicacións realizaranse a través do correo electrónico institucional e usaranse as ferramentas institucionais dispoñibles (Campus Virtual, Microsoft Office 365 etc.)/ etc.). Será responsabilidade do alumnado seguir estas canles de comunicación.
O proceso de ensino-aprendizaxe (clase, titorías, correo, comunicacións…) é un proceso privado de comunicación e intercambio entre os docentes e o alumnado matriculado na materia.
É obrigatorio o cumprimento da normativa de protección de datos: https://www.usc.gal/es/politica-privacidade-proteccion-datos.
Alumnado con diversidade funcional:
O alumnado que precise de adaptacións o apoio específico, por motivos de NEAE (Necesidades Específicas de Apoio Educativo) deberá solicítalo ao docente. Porén, só se terán en conta a estes efectos os casos que teñan sido valorados e informados, previamente, polo SEPIU (Servizo de Participación e Integración Universitaria). Máis información na URL: https://www.usc.gal/es/servicios/unidades/servicio-participacion-inclus…
Borja Rivero Jimenez
Coordinador/a- Departamento
- Filosofía e Antropoloxía
- Área
- Antropoloxía Social
- Teléfono
- 881812535
- Correo electrónico
- borja.rivero [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Axudante Doutor LOSU
| Venres | |||
|---|---|---|---|
| 12:00-13:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Aula 5 |
| 02.06.2026 10:00-13:00 | Grupo /CLIS_01 | Aula 3 |
| 02.06.2026 10:00-13:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 3 |
| 08.07.2026 10:00-13:00 | Grupo /CLIS_01 | Aula 3 |
| 08.07.2026 10:00-13:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 3 |