Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Ciencias Morfolóxicas
Áreas: Anatomía e Embrioloxía Humana, Histoloxía
Centro Facultade de Farmacia
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Sen docencia (Extinguida)
Matrícula: Non matriculable | 1ro curso (Si)
1. Adquirir os coñecementos morfolóxicos básicos nos que se fundamentan as ciencias da saúde.
2. Comprender e recoñecer a estrutura normal do corpo humano, a nivel celular, tisular e orgánico nas distintas etapas da vida e nos dous sexos.
3. Coñecer, comprender e ser capaz de aplicar adecuadamente a terminoloxía anatómica (nómina anatómica) e histolóxica que lle permitirá coñecer as bases da linguaxe científica propio das ciencias da saúde.
4. Coñecer os métodos básicos para o estudo microscópico.
I. Clases expositivas
BLOQUE TEMÁTICO I: CITOLOGÍA
Tema 1. A célula como unidade básica da vida
Tema 2. Membrana plasmática: estrutura e función. Transporte a través de membrana
Tema 3. Citoesqueleto
Tema 4. Compartimentación celular I: retículo endoplasmático e complexo de Golgi
Tema 5. Compartimentación celular II: endosomas, lisosomas, peroxisomas e mitocondrias
Tema 6. Compartimentación celular III: núcleo e ribosomas
Tema 7. División e morte celular
BLOQUE TEMÁTICO II: HISTOLOXÍA
Tema 1. Tecido epitelial. Tecido conxuntivo. Tecido muscular. Tecido nervioso
Tema 2. Aparello circulatorio. Corazón e vasos
Tema 3. Estrutura xeral do tubo dixestivo
Tema 4. Fígado e páncreas
Tema 5. Ril e vexiga
Tema 6. Aparello respiratorio
BLOQUE TEMÁTICO III: ANATOMÍA
Tema 1. Xeneralidades. Conceptos anatómicos fundamentais: terminoloxía, sistemas corporais e orixe ontoxénico
Tema 2. Aparello locomotor I: osteoloxía e artroloxía
Tema 3. Aparello locomotor II: artroloxía.
Tema 4. Aparello locomotor III: mioloxía
Tema 5. Aparello circulatorio I: xeneralidades. Anatomía do corazón. Configuración externa e interna e estrutura cardíaca. Sistema cardionector. Vascularización e innervación cardíaca
Tema 6. Aparello circulatorio II: sistemas arterial, venoso e linfático
Tema 7. Aparello respiratorio. Xeneralidades. Vías respiratorias. Pulmóns e pleuras
Tema 8. Aparello dixestivo I. Organización xeral. Boca. Farinxe. Esófago. Estómago
Tema 9. Aparello dixestivo II. Intestino delgado. Intestino groso. Glándulas Anexas: fígado, vías biliares, páncreas. Bazo. Vascularización e innervación
Tema 10. Aparello urinario. Ril. Vías excretoras. Vascularización e innervación
Tema 11. Aparello reprodutor masculino e feminino
Tema 12. Sistema nervioso I: organización xeral. Sistema nervioso central e periférico. Sistema nervioso somático e autónomo ou vexetativo. Meninxes. Líquido cefalorraquídeo. Barreira hematoencefálica
Tema 13. Sistema nervioso II: Medula espinal. Organización xeral. Morfoloxía externa e interna. Raíces e pares raquídeos
Tema 14. Sistema nervioso III: Tronco do encéfalo. Bulbo raquídeo, protuberancia e mesencéfalo. Formación reticular e pares craniais. Cerebelo. IV ventrículo
Tema 15. Sistema nervioso IV: Cerebro. Diencéfalo e telencéfalo. III, II e I ventrículos
Tema 16. Sistema nervioso V. Sistema nervioso vexetativo simpático e parasimpático
II. Clases interactivas: seminarios
BLOQUE TEMÁTICO I: CITOLOGÍA
S1. Traballos académicos en grupo
BLOQUE TEMÁTICO II: HISTOLOXÍA
S1. Técnicas histolóxicas: procesamento de mostras. Estudo microscópico dos tecidos básicos
BLOQUE TEMÁTICO III: ANATOMÍA
S1. Anatomía funcional do fígado. Circulación portal hepática: papel na administración de fármacos
S2. Anatomía funcional da motricidade e a sensibilidade. Órganos dos sentidos
III. Clases interactivas: prácticas de laboratorio
BLOQUE TEMÁTICO I: CITOLOGÍA
P1. O microscopio óptico: nomenclatura e instrucións para a súa manexo
P2. Estudo de células libres: preparación e tinguidura dunha extensión de sangue
P3. Estudo da mitose a través de preparacións microscópicas
P4. Estudo de cromosomas metafásicos humanos
BLOQUE TEMÁTICO II: HISTOLOXÍA
P1. Tinguidura Hematoxilina-Eosina. Principais órganos que participan nas vías de absorción: tubo dixestivo, pulmón, pel
P2. Órganos e sistemas integrantes das vías de eliminación: fígado e ril
BLOQUE TEMÁTICO III: ANATOMÍA
(Sala de técnica anatómica. Facultade de Medicina)
P1. Aparello locomotor de cabeza, tronco e membros superior e inferior
P2. Esplancnoloxía. Órganos torácicos. Corazón. Grandes vasos. Pulmóns e pleuras. Maquetas e preparacións anatómicas
P3. Esplancnoloxía. Órganos abdominopélvicos. Cavidade abdominal e o seu contido. Peritoneo. Cavidade pélvica e o seu contido. Maquetas e preparacións anatómicas
P4. Sistema nervioso. Morfoloxía da medula espinal e o encéfalo en maquetas e preparacións anatómicas
I. Bibliografía básica
Disporase dunha ligazón na aula virtual da materia para o acceso ás versións electrónicas dos manuais que constitúen a bibliografía básica e que están accesibles a través da biblioteca universitaria.
BLOQUE TEMÁTICO I. CITOLOGÍA
1. Calvo A. Bioloxía Celular Biomédica. 1ª ed. Elsevier; 2015
2. Paniagua R. Bioloxía celular e molecular. 4ª ed. McGraw-Hill; 2017
BLOQUE TEMÁTICO II. HISTOLOXÍA
1. Young B, Woodford P, Ou'Dowd G. WHEATER. Histoloxía Funcional. 6ª ed. Elsevier; 2014
2. Lowe J, Anderson P, Anderson S. STEVENS E LOWE. Histoloxía Humana. 5ª ed. Elsevier; 2020
BLOQUE TEMÁTICO III. ANATOMÍA
1. Suárez Quintanilla JA, Iturrieta Zuazo I, Rodríguez Pérez AI et ao. Anatomía humana para estudantes de Ciencias da Saúde. 2ª ed. Elsevier; 2021
Atlas de anatomía aconsellados
2. Hansen JT. NETTER. Caderno de Anatomía para Colorear. 2ª ed. Elsevier; 2015
3. Netter, F. H., Atlas de Anatomía Humana. 7ª ed. Elsevier; 2019
II. Bibliografía complementaria
1. Karp G. Bioloxía celular e molecular. Conceptos e experimentos. 7ª ed. McGraw-Hill; 2017
2. Pawlina W. ROSS. Histoloxía. Texto e Atlas. Correlación con Bioloxía celular e Molecular. 8ª ed. Wolters Kluwer; 2020
3. Kierszenbaum A, Tres L. Histoloxía e Bioloxía Celular. Introdución á anatomía Patolóxica. 5a ed. Elsevier; 2020
4. Drake RL, Mitchell AMW, Vogl AW. GRAY Anatomía para estudantes. 4a ed. Elsevier; 2020
I. Competencias básicas e xerais
As 5 competencias básicas descritas na “memoria do grao de farmacia” (CB1-CB5), así como as competencias xerais CG1-MóduloMF e CG2-MóduloMF
II. Competencias transversais
CI01, CI02, CI03, CI05, CI07, CI08, CI09
CP01, CP05, CP07
CS01, CS02, CS03, CS05, CS08, CS12
III. Competencias específicas
B01, LS01, B05, B07, B09
MF02, MF04, MF05, MF12, MF14
LS03, LS06, LS08
I. Docencia expositiva
O profesor exporá os contidos do programa con apoio de medios audiovisuais e informáticos, destacando os apartados máis importantes e a bibliografía. Ademais, poderase propor a realización de cuestionarios e exercicios sobre os contidos teóricos.
II. Docencia interactiva
— Nos seminarios, o alumnado de maneira individual e/ou en grupos reducidos e coa axuda do profesor, responderán cuestións e/ou farán exercicios e traballos sobre a aplicación dos contidos teóricos. Ademais, proxectaranse imaxes que deben ser interpretadas polos estudantes coa axuda do docente.
— Nas prácticas trátase de:
1. Observar, describir e recoñecer con axuda dun microscopio as diferentes estruturas celulares, así como, os distintos tipos celulares e tecidos.
2. Identificar sobre imaxes, maquetas, preparacións anatómicas e sobre o cadáver os diferentes órganos e aparellos. Nas prácticas de anatomía o alumno disporá dun manual orientativo do traballo.
III. Aula virtual e foro de titoría pública
A materia disporá dunha aula virtual na que o alumnado poderá dispor de material didáctico e imaxes dixitalizadas de apoio. Ademais, na aula virtual establecerase un foro de tutoría pública.
Para poder superar a materia é imprescindible asistir/participar nas clases interactivas (seminarios e prácticas de laboratorio). As cualificacións obtidas na materia non se manterán dun curso a outro.
Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación e rendemento académico dos estudantes e de revisión das cualificacións.
A avaliación das competencias da materia será realizada a través dos seguintes sistemas:
I. Proba final presencial
— Suporá ata un 90% da cualificación total da materia
— Consistirá nunha proba escrita tipo test, que incluirá cuestións sobre os contidos do programa desenvolvidos nas clases expositivas (70% da cualificación de a proba presencial) e interactivas, é dicir, seminarios e prácticas de laboratorio (30% da cualificación da proba presencial)
— É necesario alcanzar un mínimo do 30% da cualificación de cada un do tres bloques da materia por separado (CITOLOGÍA, HISTOLOXÍA e ANATOMÍA) para que a cualificación sexa compensable coa obtida nos outros bloques e poder superar a materia.
— Nesta proba avalíanse as competencias especificas: B01, LS01, B05, B07, B09, MF02, MF04, MF05, MF12, MF14, LS03, LS06, LS08. Préstase especial atención ás competencias: B01, B07, B09, MF12
II. Avaliación continua
— Suporá ata un 10% da cualificación total da materia
— Consistirá na realización de cuestionarios, traballos e actividades durante as clases expositivas e interactivas. Estas actividades poderían realizarse a través dos recursos das plataformas institucionais (Aula Virtual-Moodle e Microsoft Teams)
— A cualificación da avaliación continua só aplicarase no caso de alcanzar, na proba presencial, un mínimo do 30% da cualificación de cada bloque
— Se avaliarán, ademais das competencias especificas mencionadas anteriormente, as competencias xerais, CB1-CB5 e CG1-2, e as transversais, CI01, CI02, CI03, CI05, CI07, CI08, CI09, CP01, CP05, CP07, CS01, CS02, CS03, CS05, CS08 e CS12
— Tempo de estudo individual dos contidos do programa: 60 horas
— Tempo de preparación das prácticas: 20 horas
— Tempo de elaboración de traballos, resolución de cuestionarios e preparación de seminarios: 20 horas
Para un adecuado desenvolvemento das clases prácticas, é imprescindible que os estudantes preparen previamente a práctica por medio de material bibliográfico (atlas, libros, e imaxes dixitais presentadas na aula virtual).
Nas prácticas será obrigatorio o uso dunha bata branca e é recomendable que se dispoña dun atlas anatómico para as prácticas de anatomía.
As titorías terán carácter presencial e/ou telemático e os recursos bibliográficos poderán ser utilizados en versión papel (escenario 1) e/ou dixital (escenario 2 e 3).
A materia disporá dunha aula virtual na que os alumnos poderán dispor de material didáctico e imaxes dixitalizadas de apoio. Ademais, na aula virtual establecerase un foro de titoría pública para a resolución de dúbidas.
Plan de continxencia
(De acordo co Plan de continxencia para ou desenvolvemento dá docencia non curso 2021-22, acordado polo Consello de Goberno do 30 de abril de 2021)
Os apartados da presente programación descritos anteriormente (obxectivos, contidos, bibliografía básica e complementaria, competencias, metodoloxía do ensino, sistema de avaliación, tempo de estudo e traballo persoal e recomendacións para o estudo da materia) foron elaborados tendo en conta o escenario 1 de normalidade adaptada (sen restricións á presencialidade física).
A continuación, inclúense as adaptacións aos escenarios 2 (distanciamento) e 3 (peche das instalacións) dos apartados de metodoloxía do ensino e sistema de avaliación da presente programación:
Escenario 2. Distanciamento (restricións parciais á presencialidade física)
— Metodoloxía do ensino
Combinaranse a docencia presencial (descrita anteriormente) e a docencia en remoto a fin de promover as medidas de distanciamento social en vigor nese momento. Para desenvolver a docencia en remoto empregaranse ferramentas e plataformas institucionais como Microsoft Teams, Microsoft Forms e Aula Virtual-Moodle. O volume de información e tempo dedicado ás tarefas en remoto será proporcional á carga en créditos da materia. Así mesmo, os materiais empregados cumprirán coas normativas relativas á propiedade intelectual e protección de datos.
A docencia expositiva en remoto realizarase de modo síncrono a través de Microsoft Teams. O seguimento da participación do alumnado realizarase mediante a obtención das listaxes de participantes que proporciona esta aplicación. Ademais, para completar o seguimento da participación, poderase realizar cuestionarios (modo síncrono) sobre os contidos teóricos a través de Microsoft Forms.
A docencia interactiva en remoto realizarase de modo asíncrono a través da aula Virtual-Moodle, onde o alumnado disporá do material didáctico (guións e/ou vídeos explicativos, imaxes dixitalizadas) necesario para a realización dos distintos exercicios e traballos, así como para responder a diferentes cuestionarios. As dúbidas que poidan xurdir durante a realización dos devanditos exercicios resolveranse a través do foro de titoría pública da aula virtual. Finalmente, os exercicios e cuestionarios entregaranse a través da aplicación, obténdose as listaxes de participación do alumnado.
— Sistema de avaliación
As probas finais de primeira e segunda oportunidade realizaranse de maneira presencial, adaptándose ás medidas de distanciamento social en vigor nese momento.
A avaliación continua poderá realizarse empregando os recursos das plataformas institucionais, Aula Virtual-Moodle, Microsoft Forms e Microsoft Teams.
As probas finais e a avaliación continua son ferramentas complementarias para avaliar as competencias da materia. O peso da proba final e a avaliación continua na cualificación total da materia será o establecido no apartado de sistema de avaliación.
Escenario 3. Peche das instalacións
— Metodoloxía do ensino
A docencia será exclusivamente virtual (en remoto), empregando ferramentas e plataformas institucionais como Microsoft Teams, Microsoft Forms e Aula Virtual-Moodle. O volume de información e tempo dedicado ás tarefas en remoto será proporcional á carga en créditos da materia. Así mesmo, os materiais empregados cumprirán coas normativas relativas á propiedade intelectual e protección de datos.
A docencia expositiva en remoto realizarase de modo síncrono a través de Microsoft Teams. O seguimento da participación do alumnado realizarase mediante a obtención das listaxes de participantes que proporciona esta aplicación. Ademais, para completar o seguimento da participación, poderanse realizar cuestionarios (modo síncrono) sobre os contidos teóricos a través de Microsoft Forms.
A docencia interactiva en remoto realizarase de modo asíncrono a través da aula Virtual-Moodle, onde o alumnado disporá do material didáctico (guións e/ou vídeos explicativos, imaxes dixitalizadas) necesario para a realización dos distintos exercicios e traballos, así como para responder a diferentes cuestionarios. As dúbidas que poidan xurdir durante a realización dos devanditos exercicios resolveranse a través do foro de titoría pública da aula virtual. Finalmente, os exercicios e cuestionarios entregaranse a través da aplicación, obténdose as listaxes de participación do alumnado.
— Sistema de avaliación
As probas finais de primeira e segunda oportunidade levarán a cabo empregando recursos que garantan a identificación do alumno, así como o carácter persoal da realización da proba. No caso de que non se dispoña dos medios técnicos que garantan o cumprimento destas premisas recorrerase a unha proba final oral.
A avaliación continua poderá realizarse empregando os recursos das plataformas institucionais, Aula Virtual-Moodle, Microsoft Forms e Microsoft Teams.
As probas finais e a avaliación continua son ferramentas complementarias para avaliar as competencias da materia. O peso da proba final e a avaliación continua na cualificación total da materia será o establecido no apartado de sistema de avaliación.
No que respecta ao plaxio e ao uso das tecnoloxías para a realización de probas, cabe dicir que «Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións».
Maria Rosalia Gallego Gomez
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Histoloxía
- Teléfono
- 881812399
- Correo electrónico
- mrosalia.gallego [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Juan Bautista Cuevas Alvarez
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Histoloxía
- Teléfono
- 881812269
- Correo electrónico
- jb.cuevas [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Ana Isabel Rodriguez Perez
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Teléfono
- 881812464
- Correo electrónico
- anai.rodriguez [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Maria Begoña Villar Cheda
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Teléfono
- 881812299
- Correo electrónico
- bego.villar [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Rita Valenzuela Limiñana
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Correo electrónico
- rita.valenzuela [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Axudante Doutor LOU
Marina Gándara Cortés
- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Histoloxía
- Correo electrónico
- marina.gandara.cortes [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Asociado/a de Universidade LOU
Pablo Garrido Gil
Coordinador/a- Departamento
- Ciencias Morfolóxicas
- Área
- Anatomía e Embrioloxía Humana
- Correo electrónico
- pablo.garrido [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Axudante Doutor LOU
| Luns | |||
|---|---|---|---|
| 09:00-10:00 | Grupo B /CLE_02 | Castelán | 5035 Aula Seminario de Filioloxía Animal |
| 15:20-16:20 | Grupo C /CLE_03 | Castelán | 5035 Aula Seminario de Filioloxía Animal |
| Martes | |||
| 09:00-10:00 | Grupo B /CLE_02 | Castelán | 5035 Aula Seminario de Filioloxía Animal |
| 15:20-16:20 | Grupo C /CLE_03 | Castelán | 5035 Aula Seminario de Filioloxía Animal |
| Mércores | |||
| 09:00-10:00 | Grupo B /CLE_02 | Castelán | 5035 Aula Seminario de Filioloxía Animal |
| 15:20-16:20 | Grupo C /CLE_03 | Castelán | 5035 Aula Seminario de Filioloxía Animal |
| Xoves | |||
| 09:00-10:00 | Grupo B /CLE_02 | Castelán | 5035 Aula Seminario de Filioloxía Animal |
| 15:20-16:20 | Grupo C /CLE_03 | Castelán | 5035 Aula Seminario de Filioloxía Animal |
| Venres | |||
| 09:00-10:00 | Grupo B /CLE_02 | Castelán | 5035 Aula Seminario de Filioloxía Animal |
| 15:20-16:20 | Grupo C /CLE_03 | Castelán | 5035 Aula Seminario de Filioloxía Animal |