Créditos ECTS Créditos ECTS: 3
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 45 Horas de Titorías: 4 Clase Expositiva: 10 Clase Interactiva: 16 Total: 75
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Bioquímica e Bioloxía Molecular, Fisioloxía, Patoloxía Animal, Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica, Anatomía, Produción Animal e Ciencias Clínicas Veterinarias
Áreas: Bioquímica e Bioloxía Molecular, Fisioloxía, Sanidade Animal, Farmacoloxía, Ciencias Clínicas Veterinarias
Centro Facultade de Veterinaria
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
Unha das competencias disciplinarias dos profesionais veterinarios é a optimización dos sistemas de produción animal, entre os cales se inclúe a produción de leite por animais de renda. Esta competencia require que o veterinario teña coñecementos básicos sobre a lactación para, deste xeito, poder incidir na optimización do proceso de produción e intervir axeitadamente no diagnóstico, tratamento e prevención das enfermidades asociadas ao proceso de lactación, e no control da seguridade alimentaria de produtos lácteos.
Nesta materia abórdase o proceso da lactación de xeito transversal. Nunha primeira parte estúdanse os aspectos básicos relacionados coa composición do leite e os factores que afectan á súa variabilidade, as propiedades do leite, os procesos bioquímicos relacionados coa produción do leite e a obtención de derivados, e a regulación endócrina do proceso de lactación. A continuación trátanse aspectos aplicados e clínicos como o diagnóstico, tratamento e prevención de enfermidades relacionadas co proceso de lactación, e a seguridade de produtos lácteos.
OBXECTIVOS
- Coñecer os compoñentes do leite e a súa variabilidade
- Coñecer os procesos bioquímicos relacionados coa formación do leite
- Coñecer a regulación endócrina do proceso de lactación
- Coñecer como se diagnostican, tratan e preveñen enfermidades relacionadas co proceso de lactación
- Recoñecer na práctica clínica as principais patoloxías metabólicas do periparto e aprender a instaurar un tratamento axeitado
- Coñecer as medidas profilácticas a establecer non só no individuo senón na colectividade
- Reforzar a formación obtida en relación ás mamites bovinas, mediante a utilización de protocolos de actuación para o tratamento e o control desta enfermidade
- Resaltar a relevancia de residuos de fármacos en leite e proporcionar ferramentas para a avaliación de riscos de exposición, busca de regulacións oficiais e interpretación de resultados analíticos
Tema 1. Aspectos bioquímicos da lactación. Composición bioquímica do leite. Factores que afectan á variabilidade da composición do leite. Propiedades físico-químicas do leite. Procesos metabólicos implicados na formación dos compoñentes individuais do leite e a súa relación coa produción. Equilibrio osmótico e químico entre o sangue e o leite. Bases bioquímicas da produción de derivados do leite. (3 h clase expositiva).
Tema 2. Regulación endócrina da lactación. Desenvolvemento mamario. Lactoxénese. Galactopoiese. Ciclos da lactación. Transferencia de substancias reguladoras entre a nai e a cría (4 h clase expositiva, 2 h seminario).
Tema 3. Patoloxías metabólicas asociadas coa lactación. Enfermidades do periparto: hipocalcemia, retención de placenta, metrite, mamite, cetose e desprazamento de abomaso á esquerda (DAE) (1 h clase expositiva, 5 h seminario).
Tema 4. Protocolos de actuación en granxas en relación coas mamites bovinas. Aspectos prácticos dos diferentes factores de risco relacionados coas mamites bovinas. Realización e interpretación de antibiogramas. Tratamento, medidas de control e prevención de mamites bovinas. Resolución de casos clínicos en mamite bovina. (1 h clase expositiva, 7 h seminario).
Tema 5. Residuos farmacolóxicos en leite. Avaliación de riscos para a saúde humana. Fontes de información sobre límites máximos de fármacos permitidos en leite. Principais residuos en leite de fármacos de uso local e sistémico. Aspectos farmacocinéticos e usos extraindicados. Medidas de control e avaliación de resultados analíticos. (1 clase expositiva, 4 h seminario).
Aspectos bioquímicos da lactación
- McSWEENEY, P.L.H. & FOX, P.F. (eds.) Advanced dairy chemistry, vol. 1A: proteins, basic aspects, 4ª ed., Ed. Springer, New York, 2013.
- McSWEENEY, P.L.H., FOX, P.F. & MAHONY, J.A.,(eds.) Advanced dairy chemistry, vol. 2: lipids, 4ª ed., Ed. Springer, New York, 2020
- McSWEENEY, P.L.H. & FOX, P.F. (eds.) Advanced dairy chemistry, vol. 3: lactose, water, salts and minor constituentes, 3ª ed.,
Ed. Springer, New York, 2009.
– WALSTRA, P., WOUTERS, J.T.M. & GEURTS, T.M. (2006) Dairy Science and technology, 2ª ed. Boca Raton, FL: RCRC Press.
Regulación endócrina da lactación
– MACIAS H, HINCK L. (2012) Mammary gland development. Interdiscip. Rev. Dev. Biol. 1, 533-57
– HASSELQUIST D, NILSSON JA.(2009) Maternal transfer of antibodies in vertebrates: trans-generational effects on offspring immunity. Philos. Trans. R. Soc. Lond. B. Biol. Sci. 364, 51-60.
– NEGRÃO JA. (2008) Hormone release and behavior during suckling and milking in Gir, Gir x Holstein, and Holstein cows. J. Anim. Sci. 86, 21-6.
– FREEMAN ME, KANYICSKA B, LERANT A, NAGY G.(2000) Prolactin: structure, function, and regulation of secretion. Physiol. Rev. 80, 1523-631.
Enfermidades metabólicas relacionadas coa lactación
–Smith BP, Van Metre D, Pusterla N (2019). Large animal internal medicine. 6th ed. Mosby, Elsevier.
– SMITH, B.P. (2010). Medicina interna grandes animales. Elsevier. Madrid
– Constable PD, Hinchcliff KW, Done HD, Gruenberg W. (2017). Veterinary Medicine. A textbook of the diseases of cattle, horses, sheep, pigs and goats - two-volume set. 11th Edition. Elsevier.
– RADOSTITS, O.M., GAY, C.C., BLOOD, D.C., HINCHCLIFF, K.W. (2002). Medicina Veterinaria. Tratado de las enfermedades del ganado bovino, ovino, porcino, caprino y equino, 9ª ed. Mc Graw-Hill Interamericana, Madrid.
-Cockcroft, Peter D. (2015). Bovine Medicine. 3 ed. Willey.
(https://onlinelibrary.wiley.com/doi/book/10.1002/9781118948538) (Access by BUGalicia - Uni Santiago Compostela).
– DIVERS, T.J., PEEK, S.F. (2007). Rebhun's Diseases of Dairy Cattle, 2nd ed. Saunders-Elsevier.
– REBHUN, W.C. (1999). Enfermedades del ganado vacuno lechero. Acribia, Zaragoza.
– DEGARIS, P.J., LEAN, I.J. (2009). Milk fever in dairy cows: a review of pathophysiology and control principles. The Veterinary Journal. 176: 58-69.
– EDMONSON, A.J., LEAN, I.J., WEAVER, L.D., FARVER, T., WEBSTER, G. (1989). A body condition scoring chart for Holstein dairy-cows. Journal of Dairy Science. 72(1): 68-78.
– GOFF, J.P. (2008). The monitoring, prevention, and treatment of milk fever and subclinical hypocalcemia in dairy cows. The Veterinary Journal. 176: 50-57.
Mamites bovinas
– BRAND, A.; NOORDHUIZEN, J.P.T.M.; SCHUKKEN, Y.H. (1997): Herd health and production management in dairy practice. Wageningen Pers. Holanda.
– FOUZ, R. CORRALES, J.C.; FERNÁNDEZ, G.; YUS, E. (2005): Programa de mellora da calidade do leite: control das mamites bovinas
– FERNÁNDEZ, G.; FOUZ, R.; FUENTES, G.; GARCÍA, A. (1997): Calidad de la leche, recuento de células somáticas. Ed. Laboratorio Interprofesional Galego de Análise.
– RIVIERE, J. E., PAPICH, M. G. (2009) Veterinary pharmacology and therapeutics. Ed. Wiley-Blackwell. Ames, Iowa.
– GONZÁLEZ-PALENCIA, J., BARREAL, M.L., POMBO, M.A., FERNÁNDEZ, G., MÉNDEZ, A., VILARIÑO, I., SESTO, F. (2011). Guía Terapéutica en mamitis bovina. Ed. Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite. A Coruña. España
Residuos de fármacos no leite
– RIVIERE, J. E., PAPICH, M. G. (2018) Veterinary pharmacology and therapeutics. 10th Edition. Ed. John Wiley. & Sons Inc., Hoboken, NJ.
Competencias Xerais
- GVUSC02. Capacidade de análise e síntese
- GVUSC05. Capacidade de aplicar os coñecementos na práctica
- GVUSC10. Compromiso ético e asunción de responsabilidades
Competencias específicas disciplinares
- CEDVUSC 02. Estrutura e función dos animais sans
- CEDVUSC 04. Bases físicas, químicas e moleculares dos principais procesos que teñen lugar no organismo animal
- CEDVUSC 07. Coñecemento das alteracións da estrutura e función do organismo animal
- CEDVUSC 08. Coñecemento e diagnóstico das distintas enfermidades animais, individuais e colectivas, e as súas medidas de prevención, con especial énfase nas zoonoses e nas enfermidades de declaración obrigatoria
- CEDVUSC 09. Bases xerais dos tratamentos médico-cirúrxicos
Competencias específicas profesionais
- D1VUSC 03. Realizar técnicas analíticas básicas e interpretar resultados clínicos, biolóxicos e químicos
- D1VUSC 04. Diagnosticar as enfermidades máis comúns mediante a utilización dos protocolos e técnicas complementarias de diagnóstico
- D1VUSC 05. Realizar estudos epidemiolóxicos e desenvolver programas de prevención, control e erradicación das enfermidades animais, con especial atención ás enfermidades de declaración obrigatoria e zoonose
- D1VUSC 08. Prescribir, manexar e administrar correctamente os medicamentos de uso veterinario.
Competencias específicas académicas
- CEAVUSC 01. Analizar, sintetizar, resolver problemas e tomar decisións nos ámbitos profesionais do/a Veterinario/a
- CEAVUSC 02. Manter un comportamento ético no exercicio das súas responsabilidades ante a profesión veterinaria e a sociedade
- CEAVUSC 04. Buscar e xestionar a información relacionada coa actividade do/a Veterinario/a.
Competencias transversais
- CTVUSC 01. Capacidade para o razoamento e a argumentación
- CTVUSC 07. Capacidade para resolver problemas mediante a aplicación integrada dos seus coñecementos
Os contidos desenvolveranse en 10 horas de clases expositivas e 16 horas de seminarios. Durante todo o curso os/as estudantes disporán de apoio presencial, podendo realizar consultas aos distintos profesores/as da materia nas horas de titoría. Tamén dispoñerán de apoio a través da aula virtual.
Os contidos básicos da materia trataranse en clases expositivas na aula; a exposición apoiarase en presentacións de diapositivas elaboradas especificamente para cada tema. Para un mellor seguimento das clases os/as estudantes poderándescargar previamente material didáctico específico de cada tema a través da aula virtual.
Os contidos clínicos e os aspectos prácticos ou aplicados de cada tema trataranse en seminarios interactivos, coa seguinte distribución:
1. Transferencia de substancias reguladoras entre a nai e a cría (ABCL S1, S2).
2. Casos clínicos sobre enfermidades metabólicas relacionadas coa lactación (ABCL S5, S6, S13, S14, S15). Faranse grupos de 4-6 estudantes; cada grupo traballará unha parte dun caso clínico proposto e, posteriormente, poñeranse en común os diferentes traballos para dar solución ao caso. Lugar: Seminario Clínica Médica (HVU rof Codina, piso 1).
3. Antibiogramas (ABCL S10). Revisarase de forma interactiva como se fai e para que serve un antibiograma.
4. Resolución de casos clínicos en mamite bovina (ABCL S7, S8, S9, S16, S17, S18). Organizaranse actividades dentro da aula para convertelas nunha experiencia de aprendizaxe. Os/as estudantes traballarán en grupo para realizar as tarefas de xeito colectivo (aprendizaxe cooperativa). Lugar: Laboratorio de práctica de Farmacología, Pavillón 2.
5. Aspectos prácticos do estudo de residuos farmacolóxicos en leite por mor de tratamentos locais e sistémicos (ABCL S3, S4, S11, S12). Os/as estudantes traballarán en grupos reducidos para resolver os problemas de xeito colectivo. Lugar: Laboratorio de prácticas de Farmacoloxía, Pavillón 2.
Nos seminarios facilitarase o material bibliográfico necesario para a realizar as diferentes actividades.
O proceso de avaliación constará de dúas partes complementarias:
1. Avaliación continua (50% da cualificación global). Avaliaranse os informes sobre o traballo realizado nos seminarios (informes individuais ou en grupo) e os coñecementos adquiridos na resolución dos casos clínicos formulados, mediante probas obxectivas.
2. Exame (50% da cualificación global). Avaliaranse os coñecementos adquiridos na materia mediante un exame tipo test; cada pregunta terá 4 opcións de resposta, das cales só unha será correcta. O exame final será presencial.
Para superar a materia o alumno/a deberá obter unha cualificación mínima de 5/10 tanto no examen como no apartado de avaliación continua. A cualificación correspondente ao apartado de avaliación continua manterase nas dúas oportunidades de cada convocatoria (1ª e 2ª oportunidade). No caso de non superar a materia non se conservará ningunha das cualificacións obtidas para sucesivos cursos académicos.
Non se contempla a dispensa de asistencia á clases expositivas e seminarios.
Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na "Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións"
Nº de créditos da materia: 3
1. Clases presenciais e exames: 30 horas, distribuidas do seguinte xeito:
- Clases expositivas: 10 h
- Seminarios: 18 h
- Titorías en grupo reducido: 2 h
2. Tempo de estudo e traballo persoal: 45 horas, distribuidas do seguinte xeito:
– Estudo individual: 20 horas
– Resolución de casos clínicos: 10 horas
– Elaboración de traballos/informes: 10 horas
– Revisión bibliográfica: 3 horas
- Exame: 2 h
TEMPO TOTAL DE TRABALLO PARA O ALUMNO/A: 75 horas
- Recoméndase revisar os materiais da materia de Enfermidades Infecciosas (mamites bovinas) e de Farmacoloxía e Farmacia, e Farmacoterapia (antibioterapia).
- Os/as estudantes deberán completar o material didáctico facilitado cos apuntamentos e notas tomadas en clase.
- En relación cos seminarios de aprendizaxe cooperativa os/as estudantes deberán esforzarse na súa colaboración cos demais estudantes do grupo, xa que a súa avaliación dependerá tanto do seu resultado individual coma do traballo colectivo do grupo.
Marta Ines Miranda Castañon
- Departamento
- Anatomía, Produción Animal e Ciencias Clínicas Veterinarias
- Área
- Ciencias Clínicas Veterinarias
- Correo electrónico
- marta.miranda [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Catedrático/a de Universidade
Jose Antonio Villamarin Cid
Coordinador/a- Departamento
- Bioquímica e Bioloxía Molecular
- Área
- Bioquímica e Bioloxía Molecular
- Correo electrónico
- antonio.villamarin [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Maria Mercedes Camiña Garcia
- Departamento
- Fisioloxía
- Área
- Fisioloxía
- Correo electrónico
- merchi.camina [at] usc.es
- Categoría
- PROFESOR/A PERMANENTE LABORAL
Maria Del Carmen Vale Gonzalez
- Departamento
- Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica
- Área
- Farmacoloxía
- Teléfono
- 982822223
- Correo electrónico
- mdelcarmen.vale [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Alberto Prieto Lago
- Departamento
- Patoloxía Animal
- Área
- Sanidade Animal
- Correo electrónico
- alberto.prieto [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Contratado/a Doutor
Natalia Vilariño Del Río
- Departamento
- Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica
- Área
- Farmacoloxía
- Correo electrónico
- natalia.vilarino [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
| Luns | |||
|---|---|---|---|
| 19:00-20:00 | Grupo /TI-ECTS01 | Castelán, Galego | Seminarios da materia |
| Mércores | |||
| 18:00-19:00 | Grupo /CLE_01 | Galego, Castelán | Seminarios da materia |
| 19:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán, Galego | Seminarios da materia |
| Xoves | |||
| 18:00-19:00 | Grupo /CLE_01 | Galego, Castelán | Seminarios da materia |
| 19:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | Galego, Castelán | Seminarios da materia |
| Venres | |||
| 18:00-19:00 | Grupo /CLE_01 | Galego, Castelán | Seminarios da materia |
| 19:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | Galego, Castelán | Seminarios da materia |
| 03.12.2025 16:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 1 |
| 09.07.2026 09:00-11:00 | Grupo /CLE_01 | Seminarios da materia |