Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Horas de Titorías: 2 Clase Expositiva: 32 Clase Interactiva: 16 Total: 50
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Filosofía e Antropoloxía
Áreas: Antropoloxía Social
Centro Facultade de Xeografía e Historia
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
O principal obxectivo desta materia é dotar aos estudantes dos coñecementos e metodoloxías da antropoloxía sociocultural como disciplina das ciencias sociais e as humanidades. Trátase de mostrar a súa especificidade, pero tamén os seus vínculos e complementariedades coa historia, como enfoques que se reforzan na súa aplicación á análise crítica tanto do pasado como do presente. Os temas seleccionados pretenden ofrecer unha visión xeral e introdutoria.
Partirase da explicación da orixe histórica da disciplina, a súa metodoloxía baseada no traballo de campo e a perspectiva transcultural, comparada e holística que a caracteriza, para, posteriormente, profundar nas claves teóricas que ofrece sobre as diferentes dimensións da organización das sociedades segundo a división tripartita clásica: adaptación e subsistencia, organización social e parentesco e simbolismo e representacións colectivas.
Ademais dos contidos formativos de carácter teórico, esta materia, pola súa perspectiva intercultural e reflexión sobre o etnocentrismo e o relativismo cultural, proporciona habilidades actitudinais para o desenvolvemento no alumnado dun sentido crítico e social, fomentando a cooperación e a mediación, así como a dun espírito construtivo no marco do contexto diverso no que vivimos. Prestarase especial atención á antropoloxía de Galicia como fonte de exemplos, lecturas e concrecións do estudado.
Os obxectivos específicos son:
- Proporcionar unha panorámica xeral da disciplina, incluíndo o seu obxecto de estudo (análise da diversidade cultural), a súa vinculación coa historia, así como coñecer algúns dos principais debates teóricos en torno ao concepto de cultura.
- Introducir aos estudantes na metodoloxía e técnicas da investigación etnográfica, destacando a súa utilidade na investigación histórica e social.
- Reflexionar sobre a construción sociocultural das diferenzas en ámbitos concretos onde estas maniféstanse: o parentesco, a economía, a política e a relixión.
- Fomentar nos estudantes a súa capacidade para analizar e reflexionar críticamente sobre a diversidade das sociedades e culturas humanas, tanto históricas como contemporáneas.
- Adquirir unha actitude de respecto e diálogo ante a diversidade cultural, así como sensibilizar aos estudantes #ante as discriminacións e as desigualdades.
1. A antropoloxía no contexto das ciencias sociais e das humanidades. Orientacións terminolóxicas. Orixes da disciplina. Do estudo dos “outros” ao estudo da diversidade cultural.
2. A cultura como concepto central da antropoloxía. Definicións de cultura. Cultura, proceso de hominización e uso de símbolos. Etnocentrismo e relativismo cultural.
3. A metodoloxía etnográfica. Traballo de campo e técnicas etnográficas.
4. Economía e subsistencia. Modos, formas e relacións de produción. Reciprocidade, redistribución e intercambio. Comercio, diñeiro, mercado e circulación de bens e servizos. Consumo.
5. Familia e parentesco. Matrimonio e estruturas familiares: tipos, funcións, transformacións. Filiación e alianza. Incesto e exogamia. Xénero, regulación da sexualidade e organización da procreación.
6. Poder e autoridade. A antropoloxía política e o estudo dos sistemas de regulación e control social. Tipos de organización política: bandas, tribos, caudillajes, estados. Teorías sobre a orixe e a evolución do Estado. Autoridade, lexitimidade, simbolismo e poder.
7. Sistemas de crenzas, simbolismo e ritual. Variedades de experiencias relixiosas: chamanismo, maxia, bruxería.
Bibliografía básica
• Geertz, C. (1987). La interpretación de las culturas. Gedisa.
• Harris, M. (1990). Antropología cultural. Alianza.
• Kottak C. P. (2002). Antropología cultural. Mc Graw Hill.
• Lombard J. (1997) Introducción a la Etnología. Alianza.
Bibliografía complementaria
• Aguirre A. (Ed.) (1988) Diccionario temático de la antropología. Promociones y Publicaciones Universitarias.
• Bohannan P. & M. Glazer (1992) Antropología. Lecturas. McGraw Hill.
• Bohannan, P. (2009). Para raros, nosotros. Introducción a la Antropología Cultural. Akal.
• Barfield, T. (2001) Diccionario de Antropología. Bellaterra.
• Bonte P. & M. Izard (1997) Diccionario de Etnología y Antropología. Akal.
• Carrithers, M. (1995). ¿Por qué los humanos tenemos culturas? Una aproximación a la antropología y la diversidad social. Alianza.
• Clifford, J., & Marcus, G. E. (1991). Retóricas de la Antropología. Júcar.
• Coello de la Rosa, A., & Mateo Dieste, J. L. (2016). Elogio de la antropología histórica. Editorial UOC.
• Diamond S. (1982) De la cultura primitiva a la cultura moderna. Anagrama.
• Díaz de Rada, A. (2019) El taller del etnógrafo. Materiales y herramientas de investigación en etnografía. UNED.
• Enguix, B. (2012). Cultura, culturas, antropologia. Universitat Oberta de Catalunya.
• Ferrándiz, F. (2011) Etnografías contemporáneas: anclajes, métodos y claves para el futuro. Anthropos.
• Frigolé J. (Dir.), (1986) Las razas humanas. Ediciones Océano.
• Gaillarel, G. (2004) The Routledge Dictionary of Anthropology. Routledge.
• Hammersley, M., & Atkinson, P. (1994). Etnografía. Métodos de investigación. Paidós.
• Harris, M. (1978) El desarrollo de la teoría antropológica. Siglo XXI
• Ingold, T. (2018). Antropología. Por qué importa. Alianza.
• King, C. (2023). Escuela de rebeldes. Taurus.
• Kuper A. (1988) The Invention of Primitive Society: Transformations of an Illusion. Routledge
• Layton R. (1998) An Introduction to Theory in Anthropology. Cambridge University Press.
• Lisón Tolosana, C. (2004) Antropología cultural de Galicia. Akal.
• Lisón Tolosana C. (1977) Pequeña historia del nacimiento de una disciplina. Antropología social en España. Akal.
• Llinares Chover J. B. (1993) Materiales para la historia de la antropología (3 vols.). Nau Llibres
• Ortiz García C. & L.A. Sánchez Gómez (1994) Diccionario histórico de la Antropología Española. Consejo Superior de Investigaciones Científicas.
• Malefijt W. (1974) Imágenes del hombre. Amorrortu.
• Mariño Ferro X. R. (2000) Antropoloxía de Galicia. Xerais
• Mariño Ferro X. R. (2010) Dicionario de etnografía e antropoloxía de Galiza. Nigratrea
• Marzal, M. (2016). Historia de la antropología (3 vols.). Abya Yala.
• Méndez Pérez, L. (2019) Siete claves para una introducción a la antropología. Síntesis.
• Moreno Feliu, P. (2014) De lo lejano a lo próximo: un viaje por la antropología y sus encrucijadas. Editorial Universitaria Ramón Areces.
• Peacock, J. L. (2001). La lente antropológica. Alianza Editorial.
• Sanmartín J. (1993) Antropología, ciencia humana, ciencia práctica. Montesinos
• Velasco, H. (comp.) (2001) Lecturas de antropología social y cultural: la cultura y las culturas. Cuadernos de la UNED.
• Velasco, H., & Díaz de Rada, Á. (2006). La lógica de la investigación etnográfica. Trotta.
• Velasco, H., López García,J. & García Alonso, M. (2012) Equipaje para aventurarse en Antropología. UNED.
• Williams, T.R. (1973) Métodos de campo en el estudio de la cultura. Josefina Betancor.
Básicas
CB2. Aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornas novas ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa súa área de estudo.
CB5. Posuír habilidades de aprendizaxe que permitan ao alumnado continuar estudando dun modo que haberá de ser en gran medida autodirigido ou autónomo.
Xenerais
CG1. Coñecer e analizar a estrutura diacrónica da historia atendendo á contribución desenvolvida por persoas de diferentes xéneros.
CG3. Usar, ordenar e interpretar as fontes históricas.
CG4. Coñecer e manexar os conceptos, categorías e temas máis relevantes das diferentes ramas da investigación histórica.
CG5. Coñecer e usar métodos e técnicas doutras ciencias humanas e sociais.
Transversais
CT1. Aplicar pensamento analítico, crítico, lóxico e creativo, demostrando dotes de innovación.
CT2. Demostrar as habilidades necesarias para expresarse con claridade e coherencia, tanto por escrito como verbalmente, a un público especializado ou non especializado, utilizando correctamente a terminoloxía propia da disciplina histórica.
Específicas
CE2. Coñecer, analizar e interpretar detalladamente un ou máis períodos específicos do pasado da humanidade.
CE6. Coñecer e ser capaz de utilizar os instrumentos de descrición de arquivos, bibliotecas e centros de documentación, sexa cal for o seu soporte e vía de acceso.
CE7. Comprender, interpretar e elaborar textos historiográficos ou documentos orixinais na lingua propia.
Os contidos teóricos serán presentados nas clases expositivas polo profesor. As clases interactivas e o traballo autónomo dos estudantes dedicaranse a comprender e profundar o contido e practicar as habilidades mediante a realización dunha serie de tarefas breves ao longo do curso. As sesións interactivas servirán para deseñar e avanzar na elaboración progresiva das diferentes tarefas que requiran estes traballos con presentacións en clase por parte do alumnado, posta en común e traballo en grupo.
De acordo co calendario-programación que se publicará na aula virtual, os estudantes deberán achegar individualmente o resultado final destes traballos noutros tantos entregables que serán a base da avaliación continua. É necesario ter presente a importancia das horas estipuladas para o traballo persoal autónomo no conxunto de horas totais da materia, segundo o cómputo que se indica a continuación e realizar as tarefas con disciplina, constancia e regularidade.
As titorías individuais servirán para apoiar o traballo persoal dos estudantes. O traballo en todos estes ámbitos verase apoiado e reforzado pola aula virtual.
Avaliación continua (modalidade preferente)
1) Participación en clase e entrega de traballos: representará o 40% da nota final. Adquisición de competencias CB2, CG3, CG5, CT1, CT2, CE6, CE7.
2) Proba final escrita destinada a medir o dominio conceptual: representará o 60% da nota final. Adquisición de competencias CB5, CG1, CG3, CG4, CG5, CT1, CT2, CE2.
Se promediará entre as dúas partes en base a unha cualificación mínima de 4 nunha delas.
Segundo o Regulamento de asistencia a clase das ensino oficiais de grao e máster da Universidade de Santiago de Compostela, aprobada por Consello de Goberno na sesión ordinaria do día 25 de novembro de 2024, “a asistencia a clase configúrase como un dereito/deber do estudantado”. A asistencia a clase configúrase como un factor crave para a mellor comprensión da materia, a adquisición de diversas competencias tanto individuais como grupais, así como para a aprendizaxe continua.
A asistencia a un mínimo do 80% das sesións de clase é preceptiva para optar á avaliación continua.
Nos casos previstos na normativa da Facultade, os estudantes poderán solicitar dispénsaa oficial de docencia ou matricularse na modalidade de dedicación parcial aos seus estudos para facilitar a conciliación. Nesta materia establécese que os estudantes que non entreguen o traballo nos prazos establecidos, non poderán ser obxecto de avaliación continua e serán avaliados unicamente tendo en conta o resultado final do exame.
Avaliación non continua
Para os estudantes que non superen a avaliación continua, o valor da proba final escrita será do 100%.
Avaliación de estudantes con dispensa de asistencia
Os estudantes aos que a Facultade concedese unha dispensa de asistencia a clase (segundo instrución 1/2017 da Secretaría Xeral) poderán optar por unha das dúas formas de avaliación anteriores (continua ou non continua). No primeiro caso, poderase realizar o seguimento da materia a través da aula virtual e titorías individuais. Os criterios serán os mesmos establecidos para os estudantes asistentes. Se optas por realizar o exame final, o teu valor será do 100%.
A distribución dos 6 ECTS é a seguinte:
Horario de expositivas: 32
Horas interactivas: 16
Horas de titoría: 2
Horas non presenciais: estímase que cada estudante deberá dedicar 100 horas ao seu traballo autónomo para poder aprobar a materia. Estas inclúen tarefas de estudo, preparación de materiais, procura de información e análise de documentos, lecturas e preparación de traballos escritos e orais, lectura de traballos recomendados e resolución de dúbidas e problemas de aprendizaxe dos contidos.
Iso supón un total de 150 horas de dedicación ao tema.
Detectar desde o inicio do curso dificultades e debilidades nas habilidades intelectuais necesarias para a comprensión dos contidos e a elaboración dos traballos, co fin de deseñar estratexias para superalas.
Realizar un seguimento continuo da materia e manter un ritmo de traballo adecuado e constante durante todo o curso.
Os traballos realizados polos estudantes deberán ser entregados a través da aula virtual.
Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas aplicarase a normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións.
Uso de linguaxe non sexista, tanto no traballo diario da aula como nos traballos académicos asignados, segundo recomendacións da USC.
Uso obrigatorio da conta de correo electrónico rai así como de ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365, MS-Teams.
Non se poderá utilizar o teléfono móbil, excepto cando se utilice como ferramenta de traballo seguindo as instrucións dadas polo profesor, sendo o alumnado responsable das consecuencias legais e académicas que se poidan derivar dun uso inadecuado do mesmo.
Obrigatorio cumprimento do Regulamento de Protección de Datos.
O alumnado que precise de adaptacións o apoio específico, por motivos de NEAE (Necesidades Específicas de Apoio Educativo) deberá solicítalo ao docente. Porén, só se terán en conta a estes efectos os casos que teñan sido valorados e informados, previamente, polo SEPIU (Servizo de Participación e Integración Universitaria). Máis información na URL: https://www.usc.gal/es/servicios/unidades/servicio-participacion-inclus…
Borja Rivero Jimenez
Coordinador/a- Departamento
- Filosofía e Antropoloxía
- Área
- Antropoloxía Social
- Teléfono
- 881812535
- Correo electrónico
- borja.rivero [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Axudante Doutor LOSU