Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Pedagoxía e Didáctica
Áreas: Didáctica e Organización Escolar
Centro Facultade de Ciencias da Educación
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
Os obxectivos da materia Acción Socioeducativa coa Infancia e a Xuventude, céntranse nos seguintes aspectos:
1. Coñecer e analizar os fundamentos teóricos, históricos e legais que sustentan a intervención socioeducativa coa infancia e coa mocidade.
2. Comprender os procesos sociais e educativos que afectan á infancia e á mocidade en diferentes contextos.
3. Desenvolver a capacidade de deseñar, aplicar e avaliar accións socioeducativas dirixidas á infancia e á mocidade, con especial atención á súa diversidade e dereitos.
4. Adquirir habilidades para a intervención profesional baseada na equidade, no respecto á diferenza e na xustiza social.
5. Promover unha actitude crítica, reflexiva e comprometida co papel do educador/a social como axente de transformación social.
Os contidos a abordar na devandita materia son os seguintes:
TEMA 1: Marco Conceptual e Lexislativo de Atención, Protección e Responsabilidade do Menor
Análise do marco normativo estatal e autonómico que regula a protección, a responsabilidade e os dereitos dos menores. Estudo dos principios da intervención socioeducativa en situacións de desprotección.
TEMA 2: Infancia, Adolescencia e Mocidade en Dificultade Social
Categorías e enfoques sobre risco social. Procesos de exclusión e factores sociais que condicionan o benestar da infancia e mocidade.
TEMA 3: A Situación de Menores Vulnerables polos seus Problemas Persoais e Familiares
Diversidade funcional, enfermidades graves, conflitos familiares, fuxidas do fogar e condutas autolesivas.
TEMA 4: A Situación dos Menores Vulnerables pola súa Pertenza a un Medio Económico e/ou Cultural Desfavorecido
Pobreza, hábitat precario, pertenza a minorías étnicas ou culturais, inmigración.
TEMA 5: Risco Social e Condutas de Risco
Fracaso escolar, drogodependencias, institucionalización, explotación infantil.
TEMA 6: O Papel do Educador/a Social
Funcións e competencias profesionais en situacións de risco e desprotección. Estratexias de intervención e acompañamento socioeducativo.
BIBLIOGRAFÍA BÁSICA
Del Pozo Serrano, F. J., & Quicios García, M. P. (2024). Educación social con infancia, adolescencia e mocidade en dificultade social (2ª ed.). Madrid: McGraw-Hill.
Quicios García, M. P. (Coord.) (2013). Infancia, adolescencia e mocidade en dificultade social. Madrid: McGraw-Hill.
Quintanal Díaz, J., Melendro Estefanía, M., Rodríguez Bravo, A. E., & Marí Sáez, S. (2016). Acción socioeducativa con colectivos vulnerables: familia, infancia, adolescencia e mocidade. Madrid: UNED.
BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA
Acevedo, J., Gallegos, R. B., & Bruno, F. (2019). Maltrato e a discapacidade infantil: un problema que se pode erradicar. En J. Acevedo, F. Bruno, R. I. Garza, M. A. Trujillo & M. L. López (Eds.), La problemática de los grupos vulnerables: visiones de la realidad (Vol. 16). UADEC, CGEPI.
Alsinet, C. (2000). O maltrato infantil: causas, tipos e consecuencias. En M. A. Balcells & C. Alsinet (Eds.), Infancia y Adolescencia en riesgo social (pp. 3–34). Milenio.
Amorós, P. (2000). Os novos retos na protección da infancia: o acollemento familiar. En M. A. Balcells & C. Alsinet (Eds.), Infancia y adolescencia en riesgo social (pp. 227–238). Milenio.
Fernández-Herrero, J., Herrero, C., & Soler, A. (2022). Xénero e territorio no círculo vicioso do fracaso escolar. Revista de Educación, 398, 219–247. https://doi.org/10.4438/1988-592X-RE-2022-398-558
Gaitán, L. (2006). O benestar social da infancia e os dereitos dos nenos. Política y Sociedad, 43(1), 63–80.
Martín-González, A. P., & Gimeno, C. (2023). As nenas e adolescentes migrantes non acompañadas: un reto para o Sistema de Protección de Menores. Sociedad e Infancias, 7(1), 27–39. https://doi.org/10.5209/soci.87256
Moraña-Boullosa, A., González-Rodríguez, R., Verde-Diego, C., & Pastor-Seller, E. (2022). Centros de protección e reeducación da infancia e adolescencia en Galicia. Análise longitudinal (1980–2020). Pedagogía Social. Revista Interuniversitaria, 39, 141–154. https://doi.org/10.7179/PSRI_2022.40.10
Mosquera, L. (2016). Conduta suicida na infancia: unha revisión crítica. Revista de Psicología Clínica con Niños y Adolescentes, 3(1), 9–18. Disponible en https://www.redalyc.org/articulo.oa?id=477152548001
Nova, P. (2008). Traballo infantil: os riscos laborais en situacións legalmente prohibidas e as súas consecuencias para a saúde e seguridade. Medicina y Seguridad del Trabajo, 54(213), 09–21. https://doi.org/10.4321/S0465-546X2008000400002
Oliván, G. (2004). Nenos xitanos maltratados: factores de risco sociosanitarios e necesidades sanitarias prioritarias. Anales de Pediatría, 60(1), 28–34. https://doi.org/10.1016/S1695-4033(04)78214-4
Palacín, C., Herrera-Gutiérrez, M. R., Montagud, X., & Velasco, M. K. (2023). Pedras na mochila: duelo e estrés en mozos migrantes sen acompañamento. Migraciones, 57, 1–21. https://doi.org/10.14422/mig.2023.006
Rueda, E. F. (2020). Implicacións do consumo de drogas no axuste psicosocial dunha mostra de adolescentes españois. Health and Addictions / Salud y Drogas, 20(1), 136–146. https://doi.org/10.21134/haaj.v20i1.490
No desenvolvemento desta materia, fomentaranse as seguintes competencias xerais e específicas:
A) COMPETENCIAS BÁSICAS E XERAIS DA TITULACIÓN ÁS QUE CONTRIBÚE A MATERIA:
CB1 Que os e as estudantes demostrasen posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e adóitase atopar a un nivel que, aínda que se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo.
CG4 Promover e desenvolver accións educativas e/ou socioeducativas en diferentes contextos institucionais e comunitarios, no traballo directo con persoas e colectivos, así como no asesoramento, mediación, xestión, organización, coordinación, acompañamento e avaliación das iniciativas nas que interveñan.
B) COMPETENCIAS TRANSVERSAIS
2 T Relacionarse con outras persoas e grupos, con especial énfase no traballo en equipo e na colaboración con outros profesionais.
4 T Implicarse activamente na resolución de problemas e na toma de decisións.
B) COMPETENCIAS ESPECÍFICAS
CE1.1 Comprender os referentes teórico-conceptuais, históricos, comparados, metodolóxicos e pedagóxicos da Educación Social e das prácticas que nela se promoven.
CE1.3 Avaliar as circunstancias persoais, institucionais e sociais que constitúen ao ser humano como protagonista da educación e das súas prácticas profesionais, dende a infancia ata a vellez.
CE2.1 Deseñar, desenvolver e avaliar plans, programas, proxectos e actividades de intervención socioeducativa en diversos contextos institucionais e sociais.
CE2.2 Promover e desenvolver actuacións educativas orientadas a dinamizar a participación das persoas na sociedade, minimizando as situacións de risco ou dependencia e maximizando os seus potenciais de inclusión e autonomía. Terá un especial significado neste logro a atención á diversidade, á igualdade de xénero, aos valores da cultura da paz e a sostibilidade.
CE2.3 Facer uso de estratexias, procedementos, medios, técnicas, métodos, etc. que posibiliten unha intervención educativa directa con persoas e colectivos afectados por distintas problemáticas ou circunstancias sociais.
O proceso de ensinanza-aprendizaxe articúlase arredor dunha combinación equilibrada de accións expositivas, participativas e prácticas, sempre con fundamento no espírito do Proceso de Bolonia e orientado ao desenvolvemento de competencias. En cada sesión expositiva, a docente presenta brevemente os contidos teórico-conceptuais e, a continuación, apoiarase na reflexión colectiva mediante debates, estudo de casos e resolución de supostos nas sesións interactivas. Ademais, a maioría das prácticas realizaranse e entregaranse no mesmo día; por iso, a asistencia é imprescindible para participar e cualificar estas actividades. No caso de non poder asistir, será necesario xustificar a falta —achegando o correspondente xustificante ao apartado correspondente no Campus Virtual—.
De forma complementaria, todos os traballos e actividades escritas seguirán as normas APA (7ª ed.) para cita e referencia de fontes. Para facilitar a aprendizaxe autónoma e asincrónica, empregarase o Campus Virtual e as ferramentas institucionais (correo USC, Office 365), onde estarán dispoñibles os materiais de aula, as actividades e os espazos de feedback e foro.
Por último, sempre que sexa posible, desenvolveranse prácticas de campo (visitas, encontros con profesionais, celebración de conmemoracións) co obxectivo de conectar teoría e realidade profesional, avaliando estes exercicios de forma interdisciplinar e colaborativa.
Con esta metodoloxía, preténdese propiciar un aprendizaxe activa, significativa e comprometida, que prepare ao alumnado para a intervención efectiva, ética e reflexiva no eido da educación social.
O sistema de avaliación da materia seguirá o seguinte sistema, que combina avaliación continua, avaliación final e os requisitos específicos para o alumnado con dispensa ou exención de docencia, segundo o Regulamento de asistencia a clase nas ensinanzas oficiais de grao e máster da Universidade de Santiago de Compostela (aprobado en Consello de Goberno con data do 25 de novembro de 2024):
I. PARTICIPACIÓN ACTIVA NA AULA
.- Peso na cualificación: 20%
.- Instrumentos de avaliación: Listas de control, observación docente e actividades de clase.
.- Indicadores / pautas para a avaliación: A puntuación total desta sección será obtida polas e polos estudantes que asistan á clase de maneira asidua e participen activamente nas dinámicas propostas, contribuíndo de forma verbal e explicita nos debates e actividades, mostrando unha actitude proactiva e relevante para o tema tratado en cada sesión.
II. PRÁCTICAS E OUTRAS PRODUCCIÓNS
.- Peso na cualificación: 30%
.- Instrumentos de avaliación: Elaboración e entrega das actividades encomendadas no prazo establecido.
.- Indicadores / pautas para a avaliación: (I) Para conservar o dereito á avaliación continua, será necesario acadar unha nota mínima de 2.5 puntos sobre o total das prácticas realizadas. (II) As prácticas entregadas na primeira oportunidade que obteñan unha cualificación positiva manterán esta cualificación na segunda oportunidade. (III) As cualificacións obtidas nas diferentes dimensións da avaliación no presente curso non se manterán en cursos posteriores. Neste sentido o alumnado repetidor someterase ao réxime ordinario, isto é, deberá cumprir cos requisitos de asistencia e realizar todas as actividades previstas no programa docente, sen opción a alternativas específicas.
III. PROBA ESPECÍFICA
.- Peso na cualificación: 50%
.- Instrumentos de avaliación: Exame final que poderá consistir en preguntas curtas, tipo test e/ou un comentario crítico.
.- Indicadores / pautas para a avaliación: (I) A proba final avaliará os coñecementos adquiridos durante o curso. (II) Nota mínima: É imprescindible alcanzar unha nota mínima de 2.5 puntos nesta proba para que se teñan en conta as outras partes da avaliación (participación activa e prácticas).
ALUMNADO CON DISPENSA OU EXENCIÓN DE DOCENCIA
I. Alumnado con dispensa: Peso na cualificación: 100%. O alumnado con dispensa de asistencia será avaliado só na proba específica (exame final) e terá que entregar o xustificante pertinente da dispensa nos 10 primeiros días despois da resolución da mesma.
II. Alumnado con exención de docencia: O alumnado con exención de docencia deberá realizar as mesmas actividades que o alumnado asistente e someterase ao mesmo réxime de avaliación.
*NOTAS ACLARATORIAS
.- COPIA/PLAXIO, GRABACIÓNS NON AUTORIZADAS E USO DE IA:
Segundo a Normativa de avaliación do rendemento académico dos/as estudantes e de revisión de cualificación (aprobada en Consello de Goberno o 15 de xuño de 2011 e modificada o 5 de abril de 2017), a realización fraudulenta dalgún exercicio ou proba esixida na avaliación dunha materia implicará a cualificación de suspenso na convocatoria correspondente, con independencia do proceso disciplinario que se poida seguir contra o/a estudante infractor. Considerarase fraudulenta, entre outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de fontes accesibles ao público sen reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos autores e das fontes.
.- ASISTENCIA A CLASE:
Tendo en conta o Regulamento de asistencia a clase nas ensinanzas oficiais de grao e máster da Universidade de Santiago de Compostela (aprobado en Consello de Goberno con data do 25 de novembro de 2024), a asistencia será preceptiva para superar a materia e para presentarse á realización do exame. Para isto, o alumnado deberá acudir ao 80% das sesións. Antes da realización da proba final, a docente informará ao alumnado que non cumpra con esta condición.
Traballo do alumno/a ECTS: 99
Horas de Titorías: 3
Clase Expositiva: 24
Clase Interactiva: 24
Total: 150
- Os contidos desta materia están estruturados de tal forma que é preciso un traballo diario e constante para que o alumnado vaia alcanzando progresivamente o seu dominio. Iso permitiralle resolver os traballos que conforman a práctica, conseguindo os obxectivos propostos e as competencias da materia.
- Participación activa e boa actitude nas clases e en cantas actividades se realicen (charlas-coloquio, visitas pedagóxicas, proxeccións, dinámicas, etc.)
- Responsabilidade, compromiso e ética á hora de realizar e entregar os traballos (tanto individuais como grupais).
.- Horario de titorías da docente:
O horario de titorías estará exposto no despacho da docente e na páxina web oficial da facultade.
.- Datas de exames:
As datas dos exames están no calendario oficial da USC.
.- Os traballos realizados polo estudantado deben entregarse, preferentemente, a través da aula virtual; en todo caso, o profesorado poderá solicitar a entrega por outros medios.
.- Responsabilidade medioambiental:
-Evitar o uso de tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios.
-Sempre que sexa posible, empregar grampas en lugar de encadernacións.
-Imprimir a dúas caras en calidade "aforro de tinta".
-Non empregar folios en branco como separadores de capítulos ou partes.
-Evitar incluir anexos que non teñan referencia directa cos temas desenvolvidos.
.- Perspectiva de xénero:
Recoméndase o uso de linguaxe non sexista, tanto no traballo cotiá de aula como nos traballos académicos encomendados. Pódese obter máis información sobre isto no seguinte enlace: https://www.usc.gal/cdn/ff/QKcBDjOX5QgeJQkeVe81BaV8Ho1…
.- Obrigatoriedade de uso da conta de correo institucional (RAI):
A comunicación entre o profesorado, titores, coordinacións e alumnado debe realizarse a través da conta de correo institucional RAI. É imprescindible que cada alumna e alumno teña activado o seu correo electrónico institucional.
.- Obrigatoriedade do uso das ferramentas tecnolóxicas institucionais:
O alumnado deberá utilizar as ferramentas tecnolóxicas oficiais da USC, tales como o Campus Virtual, Microsoft Office 365 e outras ferramentas facilitadas e autorizadas pola universidade.
.- Uso do teléfono móbil:
Non se poderá empregar o teléfono móbil durante as clases, salvo cando se use como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo docente. O alumnado será responsable das consecuencias legais e académicas que poidan derivarse dun uso inapropiado do teléfono.
.- Privacidade no proceso de ensino-aprendizaxe:
O ensino-aprendizaxe (clases/titorías) é un proceso privado, entendendo por privado o proceso de comunicación e intercambio de información entre o/a docente e o alumnado matriculado na materia.
.- Cumprimento da normativa de protección de datos:
O alumnado deberá respectar a normativa de protección de datos persoais. Pode consultar a política de privacidade no seguinte enlace: https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos
Bibiana Regueiro Fernandez
Coordinador/a- Departamento
- Pedagoxía e Didáctica
- Área
- Didáctica e Organización Escolar
- Teléfono
- 881813889
- Correo electrónico
- bibiana.regueiro [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Contratado/a Doutor
| Mércores | |||
|---|---|---|---|
| 09:00-11:00 | Grupo /CLIS_02 | Galego | AULA 17 (CAMPUS VIDA-Módulo A) |
| 13:00-15:00 | Grupo /CLIS_01 | Galego | AULA 17 (CAMPUS VIDA-Módulo A) |
| Xoves | |||
| 09:00-11:00 | Grupo /CLE_01 | Galego | AULA 17 (CAMPUS VIDA-Módulo A) |
| 12.12.2025 09:00-11:00 | Grupo /CLE_01 | AULA 6-7 (CAMPUS VIDA-Módulo C2) |
| 22.06.2026 12:00-14:00 | Grupo /CLE_01 | AULA 2-3 (CAMPUS VIDA-Módulo C2) |