Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Filosofía e Antropoloxía
Áreas: Filosofía
Centro Facultade de Filosofía
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
1) Coñecer os autores, textos e conceptos característicos da investigación do problema do coñecemento tanto na época antiga, como na moderna e contemporánea.
2) Comprender a significación que o problema do coñecemento ten en cada época.
3) Desenvolver a capacidade de análise, comprensión e explicación de textos fonte da filosofía.
4) Desenvolver a capacidade de debate encol de temas filosófico.
TEMARIO:
Consta dun total de 8 temas, nos que se fai referencia tanto a problemas fundamentais da teoría do coñecemento, que reaparecen unha e outra vez nas diferentes épocas do pensamento, como a autores especialmente representativos. Como se pode deducir do índice, non se trata de reconstruír integramente o pensamento do autor ou autores mencionados, senón de reconstruír o problema ou problemas que se mencionan en cada epígrafe.
Tema 1) Preguntas, problemas e temas da “Teoría do coñecemento”
Tema 2) Verdade, saber e coñecemento en Platón, con especial atención ao Fedro.
Tema 3) Coñecemento, intelecto e alma en Aristóteles, con especial atención a Sobre a Alma.
Tema 4) Dúbida metódica e principios de coñecemento en Descartes, con especial atención ás Meditacións metafísicas.
Tema 5) O empirismo moderno: o papel da percepción e da experiencia no coñecemento (Locke, Berkeley, Hume).
Tema 6) Kant: filosofía transcendental e facultades do coñecemento.
Tema 7) Límites da linguaxe, do coñecemento e do mundo en Wittgenstein, con especial atención ao Tractatus logico-philosophicus.
Tema 8) Adorno / Horkheimer: fundamento e consecuencias do dominio da racionalidade na historia, con especial atención á Dialéctica da Ilustración
Bibliografía básica*:
ADORNO, Th. W. / HORKHEIMER, M.: Dialéctica de la Ilustración, Trotta, Madrid, 1998.
ARISTOTELES: Acerca del alma, Gredos, Madrid, 2003.
DESCARTES, R.: Meditaciones Metafísicas con objeciones y respuestas, Alfaguara, Madrid, 1977.
HUME, D.: Tratado de la naturaleza humana, Tecnos, Madrid, 1988.
KANT, I: Crítica de la Razón Pura, Alfaguara, México-Madrid, 1996.
PLATÓN: Diálogos III. Fedón, Banquete, Fedro, Gredos, Madrid, 1988.
WITTGENSTEIN, L.: Tractatus logico-philosophicus, Alianza, Madrid, 2012.
*Estudarase unha selección de fragmentos dos libros incluídos na bibliografía básica.
Bibliografía complementaria:
ARCE CARRASCO, J. L.: Teoría del conocimiento,
Madrid, Síntesis, 1999.
BERKELEY: Tratado sobre los principios del entendimiento humano, Gredos, Madrid, 1982.
BLASCO, J. L. & GRIMALTOS, T.: Teoría del conocimiento, Universidad de Valencia, 2004.
CASSIRER, E.: El problema del conocimiento (4 vols.), México, FCE, 1986.
CHISHOLM, R.: Teoría del conocimiento, Madrid, Tecnos, 1982.
LOCKE, J.: Ensayo sobre el entendimiento humano, F. C. E., México, 1992.
RUSSELL B.: Los problemas de la filosofía, Labor, Barcelona, 1994.
Bibliografía complementaria:
DEWEY, J.: Lógica: teoría de la investigación, F. C. E., México, 1950.
DIAZ MARTIN, E.: El escepticismo en la antigüedad, en: Enciclopedia Iberoamericana de Filosofía, Vol. 14. Trotta, Madrid, 1997, pp. 319-338.
GADAMER, H. G.: Verdad y método, (cap. 10), Sígueme, Salamanca,1992.
HEGEL, F.: Fenomenología del Espíritu, (Introducción), FCE, México, 2010.
HEIDEGGER, M.: De la esencia de la verdad. Sobre la parábola de la caverna y el Teeteto de Platón, Herder, Barcelona, 2007.
— La época de la imagen del mundo, en Caminos del bosque, Alianza, Madrid, 2005, pp. 63-90.
JAUME RODRÍGUEZ, A. L.: Introducción a la Teoría del Conocimiento, Sindéresis, Madrid, 2020.
MARRADES MILLET, J. & SANCHEZ DURA, N. (coords.): Mirar con cuidado. Filosofía y escepticismo. Pretextos, Valencia, 1994.
MUÑOZ, J. & VELARDE, J. (eds.): Compendio de epistemología, Trotta, Madrid, 2000.
POPKIN, R.: Historia del escepticismo desde Erasmo hasta Spinoza, México: F.C.E., 1983.
QUESADA, D.: Saber, opinión y ciencia. Ariel, Barcelona, 2000.
QUINE, W. V. O.: Dos dogmas del empirismo, en Desde un punto de vista lógico. Paidós, Barcelona, 2002, pp. 61-92.
QUISPE, H.: Descartes y el escepticismo, en Areté, 8-2 (1996), pp. 293-307.
PLATON, Teeteto, Biblioteca Nueva, Madrid, 2003.
PRITCHARD, D.: What is this Thing Called Knowledge?, Routledge, Londres – New York, 2009. RORTY, R.: La filosofía y el espejo de la naturaleza, Cátedra, Madrid, 2001.
— Superando la tradición: Heidegger y Dewey, en Consecuencias del pragmatismo, Tecnos, Madrid, 1996, pp. 99-125.
RABADE, S.: Teoría del conocimiento, Akal, Madrid, 1995.
SÁNCHEZ MECA, D.: Iniciación a la Teoría del Conocimiento, Dykinson, Madrid, 2019.
SANFÉLIX, V.: Mente y conocimiento, Biblioteca Nueva, Madrid, 2003.
SELLARS, W.: Ciencia, percepción y realidad, Tecnos, Madrid, 1971.
SOSA, E.: Conocimiento y virtud intelectual, México, FCE, 1992.
— Con pleno conocimiento, Prensas de la Univ. De Zaragoza, Zaragoza, 2014
VILLORO, Luís: Creer, saber, conocer, s. XXI, México, 1992.
WITTGENSTEIN, L.: Investigaciones filosóficas, Instituto de investigaciones filosóficas, México, 1988.
— Sobre la certeza,1995
COMPETENCIAS DE TIPO XERAL
CG1 - Que os/as graduados/as posúan e comprendan os coñecementos propios da Filosofía como saber, incluíndo as súas doutrinas, teorías, métodos e aplicacións, ao nivel proporcionado polos textos académicos, con referencia a achegas investigadoras recentes.
CG2 - Que saiban aplicar eses coñecementos para identificar, formular e resolver problemas no eido da Filosofía, a un nivel xeral e non especializado.
CG4 - Que estean capacitados para continuar a súa formación en Filosofía e/ou noutros campos do saber, cun elevado grao de autonomía.
CG5 - Que teñan habilidades para recoñecer, nos diversos saberes e na práctica social, cuestións e problemas susceptíbeis de ser abordados e resoltos desde a Filosofía.
CB1 - Que os estudantes demostren posuír e comprender coñecementos nun área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e adoita encontrarse a un nivel que, se ben se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo.
CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo
CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética
CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado
CB5 - Que os estudantes desenvolvan aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grado de autonomía
COMPETENCIAS ESPECIFICAS
CE1 - Coñecer as disciplinas, as teorías, os métodos, as aplicacións e as correntes propias da Filosofía, seguindo a súa historia e nas súas formulacións contemporáneas. Estes coñecementos indícanse nas fichas das disciplinas.
CE6 - Saber expresarse, comunicar, debater e dialogar.
CE7 - Capacidade para organizar a información, tomar decisións, formular e resolver problemas.
COMPETENCIAS TRANVERSAIS
CT01 - De tipo Instrumental: Capacidade de comprensión e interpretación de discursos complexos (escritos e orais), análises e sínteses, traballo conceptual. Capacidade para a exposición e comunicación oral e escrita. Capacidade de xestión da información. Resolución de problemas. Toma de decisións.
CT02 - Persoais: Curiosidade e actividade intelectuais non restrinxidas á filosofía. Capacidade para desenvolverse en contextos culturais e sociais diversos. Boa disposición para as relacións interpersoais, o diálogo intelectual e o traballo cooperativo. Razoamento crítico e compromiso democrático.
CT03 - Sistémicas: Capacidade para a aprendizaxe autónoma. Receptividade e capacidade de resposta ante novas situacións. Creatividade. Coñecemento doutras culturas e costumes. Iniciativa e espírito emprendedor. Motivación pola calidade. Especial sensibilidade cara problemas de igualdade e medioambientais.
As competencias avaliadas nesta materia son as seguintes: CG1 (avaliarase mediante o exame da materia), CG2 (avaliarase mediante o traballo da materia), CG4 (ídem), CB1 (avaliarase mediante o exame da materia), CB2 (avaliarase mediante o traballo da materia), CB4 (avaliarase mediante o traballo e o exame da materia), CB5 (avaliarase mediante o exame da materia), CE1 (ídem), CE6 (avaliarase mediante o traballo e o exame da materia), CE7 (avaliarase mediante o traballo da materia), CT01 (avaliarase mediante o traballo e o exame da materia), CT02 (avaliarase mediante o traballo da materia), CT03 (ídem).
- Nas aulas, o profesor desenvolverá os contidos do programa a partir dunha selección de textos que serán facilitados ao alumnado.
- Nas aulas interactivas, o alumnado debe participar activamente na interpretación e discusión dos textos subxacentes.
- Durante as titorías, o alumnado poderá formular preguntas e resolver dúbidas co profesor sobre o contido das clases teóricas, os problemas analizados e a bibliografía das clases interactivas, a elaboración dos traballos, e calquera outro aspecto da materia (metodoloxía, avaliación, bibliografía, etc.).
TRABALLO AUTONOMO DO ALUMNADO
- Seguimento autónomo dos temas mediante a lectura dos textos fonte e da bibliografía recomendada.
- Formulación de preguntas de comprensión de todo tipo.
- Participación nos debates.
- Rexistro de notas e apuntamentos de elaboración propia.
- Ampliación mediante a consulta da bibliografía recomendada.
- Elaboración e execución de traballos escritos.
- Capacidade de xestión do tempo.
- Esta materia avaliarase mediante avaliación continua*, con posibilidade de realizar un exame final se o alumno non asiste a clase, non segue as pautas de avaliación continua ou non supera.
- O alumnado que estea exento de asistir ás clases presenciais será avaliado mediante un exame final (100% da nota).
- A avaliación continua farase mediante a avaliación da asistencia e participación nas clases presenciais e titorías. Non obstante, a avaliación basearase principalmente na realización de dous traballos de curso
A) EVALUACIÓN CONTINUA
- A avaliación continua consiste na redacción de dous traballos sobre textos da bibliografía básica tratados nas sesións interactivas. O primeiro traballo avaliado consiste nunha redacción que o estudante deberá redactar na clase o día previsto para o exame. O segundo traballo avaliado será elaborado e escrito na casa polo estudante durante a segunda metade do cuadrimestre e entregado a través do Campus Virtual nun prazo determinado.
Proporcionaranse instrucións detalladas para a realización dos traballos. Porcentaxe na nota de cada traballo: 50%.
- O alumnado que non estea exento da docencia e non asista habitualmente ás clases teóricas e ás sesións interactivas perderá o dereito a ser avaliado neste formato e terá que presentarse ao exame nas datas oficiais.
B) EVALUACIÓN NO CONTINUA
Exame final:
- O exame final é exclusivamente para o alumnado con exención de asistencia que opte por esta opción ou para o alumnado que suspenda a avaliación continua ou non opte por esta opción. As datas oficiais dos exames (primeira e segunda oportunidade) pódense consultar na páxina web do Grao e na oficina administrativa. O exame consistirá na elaboración de redaccións breves sobre os textos tratados nas clases interactivas a partir de preguntas e cuestións formuladas polo profesor. Porcentaxe da nota final: 100%
ALUMNADO CON EXENCIÓN OU DISPENSA DE ASISTENCIA
O alumnado poderá solicitar, ao principio de curso nas datas establecidas pola Facultade de Ciencias da Educación ou, posteriormente, de concorrer causas imprevisibles e sobrevidas, dispénsaa de asistencia á clase mediante solicitude motivada e acreditada formulada ao Decanato segundo o disposto na Instrución nº1/2017 da Secretaría Xeral da USC.
O alumnado exento ou dispensado de asistencia deberá asistir a unha titoría persoal co/a profesor/a de a materia.
* De acordo co punto 2.a) da normativa, a asistencia valórase como un factor máis na avaliación continua. Para optar á avaliación continua, o alumnado deberá asistir como mínimo ao 80% das sesións do curso (clases expositivas e interactivas).
O tempo de traballo estimado para esta materia é de 112,25 horas en correspondencia cos 4,5 ECTS e coa seguinte distribución:
(1) Traballo presencial na aula
Clases expositivas: 18 h.
Clases interactivas: 18 h.
Titorías: 2.25 h.
Total: 38.25 horas
(2) Traballo persoal do alumnado:
Seguimento do curso (Lecturas, prácticas, etc.): 34.25 h.
Traballos escritos: 40 h.
Total: 74.25 h.
- Asistir regularmente ás aulas expositivas e interactivas. Pola natureza aplicada e participativa da metodoloxía de ensino-aprendizaxe da materia a asistencia é requisito esencial para un mellor aproveitamento da mesma.
- É obrigatoria a asistencia, participación e implicación nas clases. Más de 5 ausencias non xustificadas implica a perda do dereito á avaliación continua.
- Prepararse para as clases lendo atentamente os textos de cada sesión. Recoméndase anotar nos textos as ideas e conceptos máis importantes, así como calquera dúbida ou dúbida que teña.
- Participar activamente na lectura de textos e nos debates nas aulas expositivas e interactivas.
- Na clase: tomar notas dos temas máis importantes presentados e comentados e relelos antes da seguinte clase. Anota as dúbidas ou preguntas que queden sen resposta.
- O alumnado deberá entregar xunto co traballo final unha declaración persoal de ausencia de plaxio e orixinalidade que será facilitada polo docente. Este requisito cumpre coa “Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”, aprobada no Consello de Goberno da USC do 15 de xuño de 2011: Art. 1.: “A realización fraudulenta dalgún exercicio ou proba esixida na avaliación dunha materia implicará a cualificación de suspenso na convocatoria correspondente, con independencia do proceso disciplinario que se poida seguir contra o alumno infractor. Considerarse fraudulenta, entre outras, a realización de traballos plaxiados ou obtidos de fontes accesibles ao público sen reelaboración ou reinterpretación e sen citas aos autores e das fontes”.
- Non serán aceptadas actitudes irrespectuosas ou discriminatorias de ningún tipo.
- O alumnado con necesidades específicas de apoio educativo e/ou discapacidade deberá poñerse en contacto co Servizo de Participación e Inclusión Universitaria (SEPIU) e enviar a solicitude de adaptacións a través do formulario dispoñible na web do SEPIU ou na secretaría virtual do alumnado. Más información no email: sepiu.santiago [at] usc.gal (sepiu[dot]santiago[at]usc[dot]gal) ou nos teléfonos 881 812 859/ 881 812 858
- Para calquera comunicación do docente da materia, esta realizarase por correo electrónico empregando obrigatoriamente a conta
de correo rai.usc. Esta conta será necesaria para acceder a calquera dos servizos facilitados pola USC (Campus Virtual, Teams, Secretaría Virtual etc.). Non se contestará ningunha comunicación realizada desde unha conta de correo electrónico alleo á USC.
- Os traballos realizados polo alumnado deben entregarse a través da aula virtual da materia no Campus Virtual. Tan só permitiranse entregas por correo electrónico en casos de incidencias non previstas e previa comunicación ao docente da materia que debe autorizalo.
- Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recolleito na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións.
- Recoméndase facer uso da linguaxe non sexista, tanto no traballo cotián de aula como nos traballos académicos, segundo as recomendacións da USC para a introdución da perspectiva de xénero na docencia.
- Non se poderá empregar o teléfono móbil ou outros dispositivos electrónicos, salvo cando se use como instrumento de traballo seguindo as indicacións dadas polo docente, responsabilizándose o alumnado das consecuencias legais e académicas que poidan derivarse dun emprego non adecuado ou legal do mesmo.
- Non está permitida a gravación de imaxes, son, etc, nas clases sen autorización previa. O alumnado e profesorado está obrigado ao cumprimento da Normativa de protección de datos preservando o dereito á intimidade e á propia imaxe do alumnado e profesorado de tal maneira que non se poden divulgar por ningún medio, incluídas redes sociais, sen autorización.
- Os materiais elaborados polos docentes están protexidos pola normativa de protección da propiedade intelectual e dereitos de autor de tal maneira que non se poden divulgar ou facer accesibles sen autorización dos autores.
- Non está permitida a gravación de imaxes, son, etc, nas clases sen autorización previa. O alumnado e profesorado está obrigado ao cumprimento da Normativa de protección de datos preservando o dereito á intimidade e á propia imaxe do alumnado e profesorado de tal maneira que non se poden divulgar por ningún medio, incluídas redes sociais, sen autorización.
- Os materiais elaborados polo docente están protexidos pola normativa de protección da propiedade intelectual e dereitos de autor de tal maneira que non se poden divulgar ou facer accesibles sen autorización do autor.
Ana Maria De La Concepcion Rabe
Coordinador/a- Departamento
- Filosofía e Antropoloxía
- Área
- Filosofía
- Correo electrónico
- anamaria.rabe [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Axudante Doutor LOSU
| Luns | |||
|---|---|---|---|
| 10:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Aula 3 |
| Martes | |||
| 13:30-15:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Aula 3 |
| Xoves | |||
| 10:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Aula 3 |
| 16.01.2026 10:00-13:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 4 |
| 16.01.2026 10:00-13:00 | Grupo /CLIS_02 | Aula 4 |
| 16.01.2026 10:00-13:00 | Grupo /CLIS_01 | Aula 4 |
| 12.06.2026 10:00-13:00 | Grupo /CLIS_01 | Aula 4 |
| 12.06.2026 10:00-13:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 4 |
| 12.06.2026 10:00-13:00 | Grupo /CLIS_02 | Aula 4 |