Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Filoloxía Galega
Áreas: Filoloxías Galega e Portuguesa
Centro Facultade de Filoloxía
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
O obxectivo desta clase é afacer ao estudante que está a piques o de graduarse ao traballo de investigación en humanidades e ciencias sociais. Partindo da sólida base que proporcionan os tres primeiros cursos do grao, e do dominio tanto dos conceptos fundamentais da teoría como dos principais períodos e correntes da historia literaria, o curso expón unha lectura reflexiva do corpus ensaístico do momento central da modernidade en Galicia. Trátase de que o estudante estude non só un período histórico senón a mesma conformación das categorías non sempre pensadas, coas que nos referimos ao concepto “literatura galega”.
Outros obxectivos específicos serían:
a. Situar a cultura galega no contexto do pensamento e a literatura europea e occidental.
b. Reflexionar, ademais, sobre a súa diferenza histórica e as marcas características das súas os discursos políticos e estéticos que a atravesan e dos que forma parte.
c. Analizar os usos políticos do discurso literario, así como as formas literarias do discurso político en Galicia.
d. Elaborar unha reflexión propia sobre a experiencia cultural galega, desde os metadiscursos que lle deron contido e forma.
1. Entre historia e literatura.
1. O parto do suxeito nacional: lingua, terra, nación e xénero en Rosalía de Castro.
2. Narrar a historia: a imaxinación política de Manuel Murguía.
3. O mito bárdico e a “terra nai”: pensar a literatura, ensaios e estudos literarios durante o Rexurdimento.
4. Do tío Marcos á Pardo Bazán. Literatura popular e proxectos folclóricos a finais do século XIX.
2. A posibilidade dunha Modernidade vernácula: das Irmandades a Nós.
1. Historia e etnografía: as antinomias de Vicente Risco.
2. O ensaio político: entre a vangarda e a tradición.
3. Moderno ou modernista? Escritos sobre estética na época Nós.
4. Romanticismo, saudade e sentimento dá terra: historia, xeografía e literatura na ensayística de Ramón Otero Pedrayo
3. Modernidade republicana. Pensar na vértixe.
1. En torno ao problema político de Galicia.
2. Nacionalismo literario e literatura nacional nos anos 30.
3. Cultura popular ou folclore?
4. A creación dun (contra)espazo público: a lingua, a literatura e as empresas xornalísticas.
5. A prosa do mundo: xornalismo, crónica e pensamento da guerra.
4. Modernidades escachadas: de postguerra
1. Exilio, migración e memoria
2. A terra dos desterrados: nación, xeografía, memoria e retórica no Sempre en Galiza de Castelao.
3. O retorno do realismo: unha cultura nacional-popular? Seoane e Branco Amor, ensaístas.
4. A memoria como historia do século XX: As décadas de T. L. e a literatura memorialística.
5. Suspender a dialéctica dá modernidade: Galaxia, linguaxe, forma e suplemento da cultura galega.
1. Da terra á paisaxe: linguaxes fenomenológicos e nacionalismo na postguerra. 2. Saudade e etnos: pensar a identidade nacional e (tentar) sobrepujar a metafísica.
3. A (re)invención de Rosalía de Castro.
4. A nova literatura e a imaxinación política: Cunqueiro en Tagen Ata.
5. Campo literario? Ideoloxía e autonomía na literatura galega do franquismo
1. Rosalía de Castro, prólogos e textos ensaísticos.
M. Murguía, selección de Los precursores, discursos e prólogos.
Lamas Carvajal, Antoloxía.
M. Valladares, “Prólogos” e estudos.
2 e 3. V. Risco, Textos xornalísticos, e ensaios.
R. Dieste, textos xornalísticos.
Antoloxía de A nosa terra, Nós, Galicia e El pueblo gallego.
R. Otero Pedrayo, Ensaio histórico e outros textos.
R. Cabanillas, A Saudade nos poetas galegos.
A. R. Castelao, Textos políticos.
4. A.R. Castelao. Alba de gloria
L. Seoane, Castelao, artista.
Antoloxía de textos escritos en América
Lois Tobío, As décadas de T.L., (selección)
5.VV.AA. Paisaxe e Cultura. (Selección)
__. La saudade (Selección)
__. 7 ensayos sobre Rosalía (Selección)
R. Piñeiro. “Prólogos” e correspondencia.
D. García Sabell. Ensaios e prólogos
Á Cunqueiro. Prólogos e textos ensaísticos.
BOURDIEU, P., Las reglas del arte. Génesis y estructura del campo literario, Barcelona, Anagrama, 1995.
BERAMENDI, J., De provincia a nación, Vigo, Edicións Xerais de Galicia, 2010.
BURROW, J.W. La crisis de la razón: pensamiento europeo de 1848 a 1914, Barcelona, Crítica, 2001
CABO ASEGUINOLAZA, F. e M.C.RÁBADE, Manual de teoría literaria, Madrid, Castalia, 2005.
CARBALLO CALERO, R., Historia da Literatura Galega Contemporánea. Vigo: Galaxia,1981.
CASAS, A., (coord.) Elementos de crítica literaria, Vigo, Edicións xerais de Galicia, 2005.
DÍAZ VIANA, L. Los guardianes de la tradición y otras imposturas acerca de la cultura popular, Valladolid, Páramo, 2019.
EAGLETON, T. Ideología, Barcelona, Paidós, 1997.
FIGUEROA, A., Diglosia e texto, Vigo, Edicións Xerais de Galicia, 1989.
__. Nación, literatura e identidade, Vigo, Edicións Xerais de Galicia, 2000.
__. Ideoloxía e autonomía no campo literario galego, Ames, Laiovento,2010.
GONZÁLEZ-MILLÁN, X., Literatura e sociedade en Galicia, Vigo, Edicións Xerais de Galicia, 1995.
__. Resistencia cultural e diferencia histórica. A experiencia da subalternidade, Santiago de Compostela, Sotelo Blanco, 2000.
GRAMSCI, A. ¿Qué es la cultura popular?, Justo Serna e Anaclet Pons, eds, València, PUV, 2011.
MAIZ, R. A idea de nación, Vigo, Edicións Xerais de Galicia, 1996.
__. La frontera interior: el lugar de la nación en la teoría de la democracia y del federalismo, Murcia, Tres fronteras, 2008.
MARIÑO, R. Historia social da lingua galega, Santiago de Compostela,Sotelo Blanco, 1999.
MONTEAGUDO, Henrique, “Nación/creación: estética e política no agromar do ensaio galego”, Anuario de estudios literarios galegos, 1995, 63-108.
__. Historia social da lingua galega, Vigo, Galaxia, 1999.
__. A lingua galega durante o franquismo, Vigo, Galaxia, 2022.
NÚÑEZ SEIXAS, X.M. O soño da Galicia ideal. Estudos sobre exiliados e emigrantes galegos, Vigo, Galaxia, 2016.
TARRÍO VARELA, A. Literatura galega (aportacións a unha historia crítica). Vigo: Xerais,1994.
VILAVEDRA, Dolores, Historia da literatura galega, Vigo, Galaxia, 2000.
__. (coord.), Diccionario da literatura galega. Vigo: Xerais, 2001.
VILLARES, Ramón e X.M. NÚÑEZ SEIXAS, eds., Os exilios ibéricos: unha ollada comparada: nos 70 anos da fundación do Consello de Galiza, Santiago de Compostela, 2017.
VILLARES, Ramón e X.M. NÚÑEZ SEIXAS e R. MAIZ, eds., As Irmandades da fala no seu tempo: perspectivas cruzadas, Santiago de Compostela, Consello da Cultura Galega, 2021.
VILLARES, R. Galicia, una nación entre dos mundos, Barcelona, Pasado y Presente, 2020.
WILLIAMS, R., Palabras clave. Un vocabulario de la cultura y la sociedad, Buenos Aires, Nueva Visión, 2003.
-Integrar a prosa non ficcional e, en concreto o ensaio e os textos metaliterarios, no corpus de lecturas básico dos estudantes de filoloxía galega.
-Poñer en relación o ensaio, tanto coa teoría estética e política, como cos discursos historiográficos.
-Ler críticamente a tradición ensayística galega e reflexionar sobre a súa dimensión “moderna”.
-E, por, último, reflexionar histórica e críticamente sobre as categorías teóricas incorporadas as nosas análises e estudos literarios e as súas implicacións non pensadas.
Unha materia como o ensaio, e o ensaio literario en particular, é sempre un coñecemento de segundo grao que require, unha certa bagaxe de lecturas primarias e de notas de lectura que son condición case sine qua non para seguir con éxito esta clase. Ao tratarse dunha materia do último semestre do grao, espérase que o alumno acuda a ela non só para adquirir máis contidos senón para volverse reflexivamente sobre o que leu e estudou e poida así tanto organizar as súas próximas lecturas como formular un proxecto persoal desde esas reflexións. Ao ser esta clase un seminario, e querendo manter o espírito do seminario aínda a pesar das limitacións que impón a realidade académica, as clases expositivas incluirán presentacións dos rexistrados, sen que caiba a modalidade “oínte”, e as clases prácticas darán preferencia ao debate polémico e ás mesas de discusión a partir de “reaction papers” que ao tradicional comentario de textos. Espérase, ademais, que o alumno constrúa unha pequena biblioteca crítica e só se facilitarán na aula virtual aqueles textos esgotados ou de difícil localización. Ademais da plataforma virtual vinculada á clase, o estudante dispón agora mesmo dos moi valiosos recursos de www.galiciana.net e das páxinas da Real Academia Galega.
A forma seminario necesariamente obriga a unha participación activa do estudantes, se é posible presencialmente na aula e no caso de ausencia xustificada, a través da aula virtual da USC. As presentacións en clase, que serán polo menos dúas por alumno, de non máis de 12 minutos e que só justificadamente poden ser substituídas por un texto escrito, son unha das claves da avaliación continua. Así mesmo, as réplicas, tanto ao proposto polo profesor ou por outros estudantes nas súas exposicións, terá mais valor que as preguntas máis ou menos ritualizadas, na medida en que son intervencións que axudan a articular dialécticamente a clase.
1ª oportunidade (maio) Avaliación continua 60% da nota
1. Un 20% provirá da participación nas clases prácticas, en especial das réplicas e impugnacións razoadas.
2. Un 20 % provirá de dous cuestionarios críticos, de non máis de 10 minutos e con preguntas breves.
3. Un 20%. Elaboración dunha bibliografía crítica sobre un tema de investigación. Antes do final do mes de febreiro o estudante elaborará unha bibliografía crítica sobre un problema acordado co profesor e vinculado ao programa. Esta bibliografía, 3-4 pp. debe entregarse antes das vacacións de Semana Santa. Traballos
4. 15% Recensión crítica dun dos libros da bibliografía básica, ou outro traballo de referencia sobre os problemas do curso, previamente acordado co profesor. 1000-1200 palabras.
5. 25% Exame final en casa. O estudante deberá escoller un dos cinco capítulos do temario e, a partir de dous textos teóricos proporcionados polo profesor, deberá elaborar un ensaio de 1800-2000 palabras que deberá entregar no prazo de tres días despois da data do exame final.
6. Opcional: traballo fin de curso de 2800-3000 palabras e que poderá subir a nota final ata 1.5. O tema do traballo debe estar vinculado á materia e despois de ser aprobado polo profesor.
Para a segunda oportunidade, rixen as mesmas normas. O estudiante poderá acordar co profesor a substitución de 2 e 3, por unha nova versión da bibliografía e unha nova recensión e poderá repetir o 4, exame final, no mesmo formato.
O alumnado que obteña unha dispensa de asistencia a clase, ou que por circunstancias persoais, debidamente xustficadas nas dúas primeiras semanas do semestre, non poida asistir ás clases presenciais, poderá obter o 20% dedicado a participación por medio de preguntas escritas ás lecturas. O mesmo estudiante debe respostar as cestións formuladas, se é preciso tras unha conversa presencial ou virtual co docente. Estes cuestionarios son semanais, polo que requírese un cada semana que non se asista a clase.
Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recolleito na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións.
Ademais das horas presenciais (48) o estudante deberá de dedicar, polo menos 4 horas semanais á lectura e anotación de textos. Así mesmo, as clases esixen polo menos dúas horas semanais de preparación activa a través de consúltaa da aula virtual.
A descrición dos contidos da clase fai evidente que o estudante debe coñecer previamente tanto o canon da literatura galega moderna, como os conceptos críticos e historiográficos fundamentais que se explican con detalle nas clases de historia da literatura e de teoría literaria. Un coñecemento da historia política e cultural de Galicia fará máis fácil, tamén, entender os temas e as lecturas do curso.
Dolores Vilavedra Fernandez
- Departamento
- Filoloxía Galega
- Área
- Filoloxías Galega e Portuguesa
- Teléfono
- 881811884
- Correo electrónico
- dolores.vilavedra [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Catedrático/a de Universidade
Jose Manuel Antonio Salgado Rodriguez
Coordinador/a- Departamento
- Filoloxía Galega
- Área
- Filoloxías Galega e Portuguesa
- Teléfono
- 881811787
- Correo electrónico
- xosem.salgado [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Contratado/a Doutor
Maria Xesus Nogueira Pereira
- Departamento
- Filoloxía Galega
- Área
- Filoloxías Galega e Portuguesa
- Teléfono
- 881811787
- Correo electrónico
- mariaxesus.nogueira [at] usc.gal
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Contratado/a Doutor
Pablo Garcia Martinez
- Departamento
- Filoloxía Galega
- Área
- Filoloxías Galega e Portuguesa
- Correo electrónico
- pablogarcia.martinez [at] usc.gal
- Categoría
- Investigador/a: Ramón y Cajal
| Luns | |||
|---|---|---|---|
| 12:00-13:00 | Grupo /CLIS_01 | Galego | B10 |
| Martes | |||
| 12:00-13:00 | Grupo /CLE_01 | Galego | D04 |
| 13:00-14:00 | Grupo /CLE_01 | Galego | D04 |
| 22.05.2024 09:30-13:30 | Grupo /CLIS_01 | D14 |
| 22.05.2024 09:30-13:30 | Grupo /CLE_01 | D14 |
| 26.06.2024 09:30-13:30 | Grupo /CLIS_01 | D14 |
| 26.06.2024 09:30-13:30 | Grupo /CLE_01 | D14 |