Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica
Áreas: Farmacoloxía
Centro Facultade de Farmacia
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Sen docencia (Extinguida)
Matrícula: Non matriculable
Este curso é de especial importancia na formación puramente profesional do farmacéutico, dado que e a materia de Farmacognosia aborda o estudo das plantas medicinais, e produtos obtidos delas, en todos os seus aspectos, desde a súa obtención, calidade, composición química, ata as súas accións farmacolóxicas e usos.
FARMACOGNOSIA XERAL
XENERALIDADES
Lección 1
Introdución á Farmacognosia. Concepto, historia e obxectivos. Conceptos de droga e principio activo. Fontes bibliográficas.
Lección 2
Fontes de obtención e conservación de drogas.
Obtención e recolección. Desecación. Estabilización. Almacenamento.
Lección 3
Recoñecemento de drogas.
Caracteres organolépticos. Caracteres morfolóxicos. Caracteres histolóxicos: elementos de diagnose. Caracteres químicos. Ensaios biolóxicos.
Lección 4
Extracción de principios activos das drogas.
Métodos. Separación fracionada de constituíntes. Extractos: a súa importancia.
Lección 5
Control de calidade das drogas.
Mostraxe. Contaminación: tipos. Determinación de humidade e cinzas.
FITOQUÍMICA
Lección 6
Rutas biosintéticas dos productos naturais de orixe vexetal.
Glúcidos: Xeneralidades. Clasificación. Polisacáridos: clasificación, extracción e valoración. Gomas e mucílagos. Importancia en Farmacognosia.
Lípidos e proteínas de interese.
Lección 7
Heterósidos: Concepto. Clasificación. Propiedades xerais. Extracción. Interese en Farmacognosia.
Lección 8
Alcaloides: Concepto Clasificación. Propiedades xerais. Extracción. Interese en Farmacognosia.
Lección 9
Taninos: Concepto. Clasificación Propiedades xerais. Extracción e Valoración. Interese en Farmacognosia.
Lección 10
Compostos Terpénicos: Aceites Esenciais. Concepto. Propiedades xerais. Extracción e Valoración. Resinas. Látex.
Lección 11
Saponósidos. Concepto. Clasificación. Extracción e valoración. Interese en Farmacognosia.
FARMACOGNOSIA ESPECIAL
Drogas con principios activos sobre o Sistema Nervoso Central
Lección 12
Hipnoanalxésicos: Froitos de Adormidera. Opio.
Analxésicos, antipiréticos, antiinflamatorios: Cortiza de Salgueiro.- Harpagofito.
Lección 13
Sedantes: Raíz de Valeriana.-Sumidade de Pasiflora.-Tila.
Antidepresivos: Sumidad de Hipérico.
Lección 14
Estimulantes: Folla de Coca. Drogas con cafeína: Sementes de Café. Folla de Té. Outras drogas.
Lección 15
Psicotomiméticos: Cáñamo indiano. Outras drogas.
Drogas con principios activos sobre o Sistema Nervoso Periférico
Lección 16
Simpaticomiméticos: Sumidade de Efedra.
Simpaticolíticos: Cornezuelo do Centeo.
Parasimpaticomiméticos: Folla de Xaborandi.
Parasimpaticolíticos: Follas de Belladona e Estramonio.
Drogas con principios activos sobre o aparello cardiovascular
Lección 17
Cardiotónicos: Folla de Dixital.
Vasoconstrictores: Folla de Hamamelis. Castiñeiro de Indias. Rusco.
Vasodilatadores: Folla de Vinca. Folla de Ginkgo.
Drogas con principios activos sobre o aparello respiratorio
Lección 18
Antisépticos respiratorios: Filodios de Eucalipto. Esencia de Niaoulí. Tomiños.
Expectorantes e Balsámicos: Bálsamo de Tolú. Raíz de Regaliz. Raíz de Polígala.
Antitusíxenos: Raíces de Ipeca.
Drogas con principios activos sobre o aparello renal
Lección 19
Diuréticos: Drogas con actividade diurética.
Antisépticos urinarios: Folla de Gayuba.
Antiinflamatorios prostáticos: Sabal. Pygeum.
Drogas con principios activos sobre o aparello dixestivo
Lección 20
Clasificación dos laxantes
Laxantes antraquinónicos: Características xerais. Rizoma de Ruibarbo. Follas de Sen. Cortiza de Frángula. Cortiza de casca sacra. Aloes.
Lección 21
Laxantes osmóticos: Sementes de Plantagos.
Antidiarreicos: Raíz de Ratania. Outras drogas.
Lección 22
Eupépticos: Clasificación.
Carminativos: Froitos de Anís verde e Anís estrelado.
Antiespasmódicos: Manzanillas. Menta. Melisa.
Lección 23
Colagogos e coleréticos: Folla de boldo. Rizoma de Cúrcuma.
Hepatoprotectores: Folla de Alcachofa. Froito de Cardo mariano.
Tópicos Cutáneos
Lección 24
Astrinxentes: Folla de Hamamelis.
Emolientes: Sementes de Liño. Flor de Malva. Raíz de Altea.
Cicratizantes: Flores de Árnica. Sumidad de Hidrocotile.
Rubefacientes: Romeu. Alcanfor.
Citotóxicos e outras drogas
Lección 25
Antitumorais de vexetais superiores: Podofilo. Tezo. Vinca.
Antiparasitarios: Pelitres.
Antimaláricos: Cortiza de Quina.
Drogas que actúan sobre o metabolismo
Lección 26
Antigotosos: Bulbo de Cólchico.
Inmunoestimulantes: Equinácea.
Adaptóxenos: Raíces de Ginseng. Eleuterococo.
BÁSICA
Diego Cortés. Metabolitos secundarios activos. 2017.
Herbal Medicines. Pharmaceutical Press. 2013.
Bruneton J.- Farmacognosia, Fitoquímica, Plantas medicinales. Edit. Acribia. (todas las ediciones).
Trease Evans. Farmacognosia Edit. Interamericana-McGraw Hill (todas las ediciones).
COMPLEMENTARIA
Dewick, P.M. Medicinal Natural Products. Ed. Wiley. 2009.
Heinrich, M., Barnes, J., Gibbons, S., Williamson, E.M.- Fundamentals of Pharmacognosy and Phytoterapy. Churchill Livingstone. 2008.
Bravo Díaz, Luis. Farmacognosia. Edit. Elsevier España. 2003.
Cañigueral, S. Vila, R. Wichti, M.-Plantas medicinales y drogas vegetales para infusión y tisana. Edit. OEMF Internacional. 1998
-Coñecementos básicos acerca da obtención, conservación e análise das materias primas de orixe vexetal, que son utilizadas na elaboración de medicamentos.
-Competencia para determinar elementos de diagnóstico dunha droga.
-Coñecemento básico dos principais grupos fitoquímicos nos que poden englobarse as diferentes sustancias naturais responsables de actividade farmacolóxica.
-Competencia para deseñar procesos de illamento e identificación dun determinado composto natural en función das súas propiedades fisicoquímicas.
-Coñecemento desde o punto de vista químico, farmacolóxico e terapéutico das drogas que entran a formar parte de especialidades farmacéuticas actuais.
-Competencias para determinar a calidade dunha materia prima medicinal de orixe vexetal.
-Coñecementos básicos para a estandarización de produtos medicinais de orixe vexetal.
Ao longo do curso, e sempre a través da materia do CAMPUS VIRTUAL da USC, o alumno seguirá en todo momento as directrices indicadas polos profesores, para a boa coordinación e desenvolvemento da materia.
Esas directrices han de adaptarse á normativa que a Facultade/Universidade estipule segundo sexan as circunstancias (Covid-19) do momento. Son tres os posibles escenarios nos que a docencia ha de situarse.
ESCENARIO 1
Clases expositivas:
Exposición presencial, durante 1 hora, dos conceptos fundamentais do tema tratado, con utilización dos elementos didácticos necesarios (vídeos, diapositivas, etc).
Clases interactivas:
Clases presenciais nas que se aplicarán os coñecementos teóricos á hora de abordar hipotéticas situacións no marco desta disciplina. A súa finalidade é fomentar a análise e a discusión sobre un determinado tema ao que se ha de propor unha solución.
Clases prácticas:
Practicas presenciais no laboratorio de recoñecemento de dogas, tanto desde o punto de vista microscópico (observación e diagnóstico de preparacións de pos de drogas incluídas na Farmacopea Española) como fitoquímico (illamento e identificación dalgúns dos principais grupos fitoquímicos aos que pertencen os principios activos).
ESCENARIO 2
Docencia telemática (Teams, de forma síncrona; campus virtual, asíncrona).
Clases interactivas (adaptadas á situación: presenciais/telemáticas, tanto de forma síncrona como asíncrona).
Clases prácticas (adaptadas á situación: presenciais en grupos moi reducidos ou telemáticas, tanto de forma síncrona como asíncrona).
ESCENARIO 3
Docencia e Prácticas totalmente telemáticas (Teams, de forma síncrona; Campus virtual, de forma asíncrona). Poderase recorrer a outras plataformas telemáticas, segundo preferencias do profesor, sempre destinadas a mellorar a transmisión dalgúns conceptos puntuais que así o requiran.
Para superar a materia é necesario realizar e aprobar as prácticas de laboratorio.
Na avaliación da materia, contemplaranse, como no apartado de Metodoloxía, tres posibles escenarios.
ESCENARIO 1
Avaliación de coñecementos teóricos (60% da nota final).
Realizarase un exame o día indicado no calendario oficial de exames elaborado pola Facultade de Farmacia. A proba consistirá nun lote de varias preguntas con diferentes posibles respostas cada unha delas, das que soamente unha é válida. As respostas incorrectas terán penalización; as non contestadas, non. O profesor porá en coñecemento dos alumnos, a nota mínima requirida neste exame, para poder aprobar a materia (dependerá do número de preguntas da proba). A nota máxima alcanzable neste apartado é de 6 puntos
Avaliación de prácticas (15% da nota final).
O exame realizarase con axuda dun microscopio e consistirá na identificación de drogas vexetais pulverizadas, a través dos seus elementos de diagnóstico. Devandito exame cualificarase con 1 punto como máximo. A actitude do alumno en prácticas valorarase sobre 0,5 puntos (máximo).
Avaliación continua e clases interactivas (25% da nota final).
Resolución de cuestións, expostas de forma presencial en clase ou a través da materia virtual (síncrona/asíncrona). A suma total das cualificacións obtidas en diferentes exercicios pode alcanzar un máximo de 2,5 puntos.
O exame de segunda oportunidade será similar ao de primeira oportunidade e utilizaranse os mesmos criterios de avaliación.
A nota final será a suma das cualificacións obtidas en cada unha das avaliacións antes citadas (10 puntos, máximo). En caso de non alcanzar a nota mínima esixida na avaliación dos coñecementos teóricos, a cualificación final será a suma das notas obtidas nas avaliacións de prácticas e avaliación continua e clases interactivas (15% + 25% da nota final). Evítase, desta maneira, un aprobado “matemático” inmerecido.
ESCENARIO 2
As porcentaxes de avaliación son as mesmas que no escenario 1.
Evaluación de coñecementos teóricos e prácticos. Si as normas o permiten, realizaranse exames presenciais en grupos de número pequeno; se non, o exame farase por vía telemática síncrona, con tempo limitado preestablecido.
Evaluación contínua e clases interactivas. Seguirase a mesma normativa que no escenario 1, sempre que sexa posible, en grupos máis reducidos, de forma presencial (coas debidas restrincións) e telemática.
ESCENARIO 3
As porcentaxes de avaliación son as mesmas que no escenario 1.
Todas as evaluación dos coñecementos teóricos e prácticos faranse de maneira síncrona por medio de exames axeitados, según se requira, a os medios telemáticos seleccionados en cada caso.
Estudo individual 60 h.
Resolución de exercicios 20h.
Elaboraciòn da memoria de prácticas 6h.
Recomendacións para a avaliación.
Recoméndase a asistencia ás clases expositivas e ás interactivas, xa que nestas últimas faranse unha serie de cuestións e exercicios que facilitarán a aprendizaxe da materia.
Recomendacións para a recuperación.
Recoméndase aos alumnos que comenten co profesor os resultados dos seus exames, que aclaren as súas dúbidas e que revisen os seus apuntamentos.
Alumnos repetidores
A cualificación obtida nas prácticas de laboratorio poderá manterse para aqueles alumnos repetidores que así o desexen; han de solicitar ao profesor a convalidación das prácticas que realizaron en cursos anteriores, antes do comezo das mesmas.
Alumnos con dispensa de asistencia a clase
Non verán afectada a súa cualificación final por este feito, aínda que a realización das prácticas de laboratorio é indispensable para aprobar.
Plan de Continxencia. En relación coa covid-19, no programa da materia contémplanse as correspondentes adaptacións na metodoloxía do ensino e sistema de avaliación, previstas para os diferentes escenarios.
Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na “Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”.
Jose Gil Longo
- Departamento
- Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica
- Área
- Farmacoloxía
- Teléfono
- 881814897
- Correo electrónico
- jose.gil.longo [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Manuel Lamela Gonzalez
Coordinador/a- Departamento
- Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica
- Área
- Farmacoloxía
- Teléfono
- 881814896
- Correo electrónico
- manuel.lamela [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Manuel Campos Toimil
- Departamento
- Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica
- Área
- Farmacoloxía
- Teléfono
- 881815006
- Correo electrónico
- manuel.campos [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Mª Paz Otero Fuertes
- Departamento
- Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica
- Área
- Farmacoloxía
- Categoría
- Investigador/a: Programa Juan de la Cierva
Ezequiel Alvarez Castro
- Departamento
- Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica
- Área
- Farmacoloxía
- Teléfono
- 881814981
- Correo electrónico
- ezequiel.alvarez [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Axudante Doutor LOU
Jose Manuel Brea Floriani
- Departamento
- Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica
- Área
- Farmacoloxía
- Correo electrónico
- pepo.brea [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Axudante Doutor LOU
Lidia Hermida Nogueira
- Departamento
- Farmacoloxía, Farmacia e Tecnoloxía Farmacéutica
- Área
- Farmacoloxía
- Correo electrónico
- lidia.hermida [at] rai.usc.es
- Categoría
- Predoutoral Xunta
| Luns | |||
|---|---|---|---|
| 09:30-10:30 | Grupo B/CLE_02 | Castelán | 5035 Aula virtual |
| 17:00-18:00 | Grupo A/CLE_01 | Castelán | 5035 Aula virtual |
| Martes | |||
| 09:30-10:30 | Grupo B/CLE_02 | Castelán | 5035 Aula virtual |
| 17:00-18:00 | Grupo A/CLE_01 | Castelán | 5035 Aula virtual |
| Mércores | |||
| 09:30-10:30 | Grupo B/CLE_02 | Castelán | 5035 Aula virtual |
| 17:00-18:00 | Grupo A/CLE_01 | Castelán | 5035 Aula virtual |
| Xoves | |||
| 09:30-10:30 | Grupo B/CLE_02 | Castelán | 5035 Aula virtual |
| 17:00-18:00 | Grupo A/CLE_01 | Castelán | 5035 Aula virtual |
| Venres | |||
| 09:30-10:30 | Grupo B/CLE_02 | Castelán | 5035 Aula virtual |
| 17:00-18:00 | Grupo A/CLE_01 | Castelán | 5035 Aula virtual |