Créditos ECTS Créditos ECTS: 3
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 45 Horas de Titorías: 2 Clase Expositiva: 20 Clase Interactiva: 8 Total: 75
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
Áreas: Psiquiatría
Centro Facultade de Medicina e Odontoloxía
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
OBXECTIVOS XERAIS:
1. Desenvolver habilidades de comunicación para a interacción co individuo, a familia e a comunidade
2. Aplicar estratexias de comunicación para a utilización de recursos que faciliten unha comunicación médico-doente eficaz
OBXECTIVOS ESPECÍFICOS:
1. Identificar as características propias do ser humano que interveñen no proceso da comunicación terapéutica
2. Identificar os elementos estruturais da comunicación terapéutica que se aplican na práctica interpersoal médico-doente
3. Recoñecer e aplicar métodos, medios e recursos éticos para o establecemento dunha comunicación terapéutica eficaz
4. Identificar a importancia da comunicación como un compoñente integrador nas funcións dos equipos de saúde
5. Analizar os efectos da comunicación no proceso saúde-enfermidade
DOCENCIA EXPOSITIVA:
I. A COMUNICACIÓN NO MARCO ASISTENCIAL:
1. Relacións humanas:
- As relacións interpersoais
- O marco social
- Desenvolvemento do autoconcepto
2. Concepto e tipos de comunicación
3. Comunicación verbal
4. Comunicación non verbal
5. Comunicación terapéutica
II. MODELOS DE RELACIÓN CLÍNICA:
1. Antecedentes dá relación médico-doente
2. Características dá relación médico-doente
3. Aspectos psicolóxicos dá relación médico-doente
- Empatía
- Distorsión
4. Modelos de relación médico-doente
5. Tipos de relación médico-doente segundo o grao de participación
6. Tipos de relación médico-doente segundo o grao de personalización
7. Tipos de relación médico-doente segundo o obxectivo dá relación
8. A relación médico-doente non marco hospitalario
9. Situacións que máis problemas xeran na relación médico-doente
III. A ENTREVISTA CLÍNICA:
1. A acción terapéutica e yatrogénica do médico
2. O médico como elemento terapéutico
3. A personalidade do médico
4. O efecto placebo
5. A estrutura como efecto placebo
6. Conduta de enfermidade e actitude do doente cara aos seus síntomas
- Variables individuais
- Variables sociais
7. A entrevista médica:
- A comunicación interpersonal
- Concepto de entrevista clínica
- Obxectivo dá entrevista clínica
- Fases da entrevista clínica
- Como mellorar as habilidades de comunicación na entrevista clínica
8. A entrevista en situacións clínicas especiais
- Identificación dás situacións clínicas “especiais”
- A entrevista con doentes “difíciles”. O doente somatizador
IV. COMUNICAR MALAS NOTICIAS
1. ¿Que é unha mala noticia en Medicina?
2. A ansiedade ante a morte:
- O doente ante a morte
- A familia ante a morte
- O médico ante a morte
3. O proceso de comunicar un diagnóstico desfavorable
- Preparar a contorna
- Reaccións e expectativas do doente
- Tentear ata onde quere saber en cada momento
- Informar e trazar un plan de acción
- Técnicas específicas
4. A dor crónica
- O enfermo con dor crónica
- A familia ante a dor crónica
- O médico e a dor crónica
5. O enfermo oncolóxico e a súa familia
6. O enfermo mental e a súa familia
V. ASESORAMENTO, APOIO PSICOLÓXICO E CUMPRIMENTO TERAPÉUTICO:
1. Medidas encamiñadas a mellorar o cumprimento terapéutico
2. As técnicas de asesoramento e resolución de problemas
3. Apoio psicolóxico:
- Ao enfermo crónico e a súa familia
- Ao enfermo terminal e a súa familia
- Nos procesos de duelo
VI. DEREITOS E DEBERES DO DOENTE E DO MÉDICO:
1. A información
2. A historia, o informe clínico e as instrucións ao doente
3. O consentimento informado
4. A asistencia integral
5. A confidencialidade
6. A autonomía
DOCENCIA INTERACTIVA DE SEMINARIO:
1. Introdución. Asignación de temas. Explicación pormenorizada da metodoloxía e debate acerca da mesma
2. A morte como fonte de ansiedade. Evolución, interpretación e importancia dende o punto de vista cultural
3. Qué é unha mala noticia en Medicina. Cómo comunicar “malas noticias” o noso doente e a súa familia
4. Elaboración de Informes, traballos, posta en común e avaliación
BIBLIOGRAFÍA BÁSICA:
1. La Comunicación. Una competencia esencial para los profesionales de la salud
Xavier Clèries
Editorial Elsevier Masson. Barcelona, 2006 (1ª edición)
2. La relación médico-enfermo
Pedro Laín Entralgo
Alianza Editorial. Madrid, 1983 (1ª edición)
BIBLIOGRAFÍA COMPLEMENTARIA:
1. Cómo dar las malas noticias en Medicina
Marcos Gómez Sancho
Ediciones Arán. Madrid, 1998 (2ª edición revisada y ampliada)
2. La Comunicación
Christian Baylon y Xavier Mignot
Ediciones Cátedra. Madrid, 1996 (1ª edición)
3. Manual de entrevista clínica
Francesc Borrell i Carrió
Ediciones Doyma. Barcelona, 1993 (2ª edición)
4. Pérdida, pena, duelo: vivencias, investigación y asistencia
Jorge L. Tizón
Editorial Paidós. Barcelona, 2004 (1ª edición)
5. Sé lo que estás pensando: utiliza los cuatro códigos del lenguaje corporal
Lillian Glass
Editorial Paidós. Barcelona, 2003 (1ª edición)
6. La muerte de la Medicina con rostro humano
Petr Skrabanek
Editorial Díaz de Santos. Madrid, 1999 (1ª edición)
7. La ética ante la muerte y el derecho a morir
Jean-Louis Baudouin y Danielle Blondeau
Editorial Herder. Barcelona, 1995 (1ª edición)
8. El médico como persona en la relación médico-paciente
Rosa Gómez Esteban
Editorial Fundamentos. Madrid, 2002 (1ª edición)
9. Cómo morimos. Reflexiones sobre el último capítulo de la vida
Sherwin B. Nuland
Alianza Editorial. Madrid, 1995 (1ª edición)
10. Dolor y sufrimiento al final de la vida
Marcos Gómez Sancho y Jorge A. Grau Abalo
Ediciones Arán. Madrid, 2006 (1ª edición)
11. El dolor: un enfoque interdisciplinar
Rodolfo D’Alvia (compilador)
Editorial Paidós. Barcelona, 2001 (1ª edición)
12. Aspectos legales de la relación médico-paciente
Julio César Galán Cortés
Jarpyo Editores. Madrid, 2000 (1ª edición)
COMPETENCIAS DA TITULACIÓN ÁS QUE CONTRIBÚE A MATERIA:
1. Desenvolver a práctica profesional con respecto á autonomía do paciente, ás súas crenzas e cultura, dentro dos principios éticos e legais.
2. Desenvolver a práctica profesional con respecto a outros profesionais da saúde, adquirindo habilidades de traballo en equipo.
3. Coñecer e recoñecer as bases da conduta humana normal e as súas alteracións.
4. Obter e elaborar unha historia clínica que conteña toda a información relevante.
5. Escoitar con atención, obter e sintetizar información pertinente achega dos problemas que aquejan ao enfermo e comprender o contido desta información.
6. Comunicarse de modo efectivo e claro, tanto de forma oral como escrita, cos pacientes, os familiares, outros profesionais e os medios de comunicación.
7. Establecer unha boa comunicación interpersonal que capacite para dirixirse con eficiencia e empatía aos pacientes, aos familiares, outros profesionais e os medios de comunicación.
8. Coñecer e recoñecer os determinantes de saúde na poboación, tanto os xenéticos como os dependentes do sexo e estilo de vida, demográficos, ambientais, sociais, económicos, psicolóxicos e culturais.
9. Recoñecer o seu papel en equipos multiprofesionales, asumindo o liderado cando sexa apropiado, tanto para o fornezo de coidados da saúde, como nas intervencións para a promoción da saúde.
10. Coñecer, valorar críticamente e saber utilizar as fontes de información clínica e biomédica para obter, organizar, interpretar e comunicar a información científica e sanitaria.
11. Saber utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación nas actividades clínicas, terapéuticas, preventivas e de investigación.
12. Ter, na actividade profesional, un punto de vista crítico, creativo, con escepticismo constructivo e orientado á investigación.
COMPETENCIAS DA MATERIA:
1. Coñecer os aspectos da comunicación con pacientes, familiares e a súa contorna social: Modelos de relación clínica, entrevista, comunicación verbal, non verbal e interferencias.
2. Saber como dar malas noticias.
3. Redactar historias, informes, instrucións e outros registros, de forma comprensible a pacientes, familiares e outros profesionais.
4. Realizar unha exposición en público, oral e escrita, de traballos científicos e/ou informes profesionais.
Ao finalizar o curso os alumnos deberán:
1. Coñecer os aspectos da comunicación cós doentes, familiares e o seu entorno social
2. Coñecer os diversos modelos de relación clínica e da entrevista clínica
3. Saber manexar os distintos aspectos da comunicación verbal, da comunicación non verbal e das interferencias
4. Saber cómo dar malas noticias
5. Haber adquirido as habilidades necesarias para poder implementar as técnicas de asesoramento e apoio psicolóxico
6. Haber adquirido as habilidades necesarias para redactar historias, informes, instrucións e outros rexistros de forma comprensible para os doentes, familiares e outros profesionais
7. Haber adquirido as habilidades necesarias para realizar unha exposición en público, oral e escrita, de traballos científicos e/o informes profesionais
DOCENCIA EXPOSITIVA:
1.Clases maxistrais
2. Participativas
3. Interactivas
DOCENCIA INTERACTIVA DE SEMINARIO:
1. Preparación dos temas
2. Debate participativo sobre o desenvolvemento dos temas
3. Posta en común e conclusións
4. Realización de traballos
5. Xogo de roles
COMO APOIO Á DOCENCIA DE EXPOSICIÓN E Á DOCENCIA DE SEMINARIO INTERACTIVO, ESTA MATERIA TAMBIÉN IMPEDIDA POR A USC VIRTUAL (AULA VIRTUAL)
Ao comezo do curso, a GUÍA DOCENTE estará a disposición dos estudantes a través da Aula Virtual, na que a metodoloxía de ensino será considerada de xeito máis detallado.
DOCENCIA EXPOSITIVA:
1. Para poder optar á proba teórica é IMPRESCINDIBLE superar os requisitos de ASISTENCIA ás clases expositivas, que poderán ser rexistrados a través de controis aleatorios permitíndose un máximo de 2 faltas xustificadas ante os docentes (o 10%)
2. O INCUMPRIMENTO do requisito de ASISTENCIA impedirá a superación da materia tanto na oportunidade ordinaria como na de recuperación
3. Para poder optar á proba teórica é IMPRESCINDIBLE superar previamente os criterios esixidos para os SEMINARIOS como se especifican no seguinte apartado
4. Los contenidos teóricos serán evaluados a través de una prueba test consistente en 35 preguntas con 5 opciones de respuesta das que só unha será válida. Os erros NON contarán negativamente
5. Para superar os contidos teóricos será IMPRESCINDIBLE obter un total mínimo de 25 puntos
6. Dentro da AVALIACIÓN TOTAL da materia, a proba test supoñerá o 80%
DOCENCIA INTERACTIVA DE SEMINARIO:
1. A asistencia a cada un dos Seminarios é OBRIGATORIA. Para poder ser avaliado é IMPRESCINDIBLE asistir a todos eles
2. O INCUMPRIMENTO do requisito de ASISTENCIA impedirá a superación da materia tanto na oportunidade ordinaria como na de recuperación
3. Cada un dos temas realizados para os Seminarios será avaliado de acordo ao desenvolvemento, presentación e elaboración de traballos individuais e grupais
4. Na avaliación terase en conta a participación activa no desenvolvemento do Seminario
5. A avaliación total dos Seminarios supoñerá o 20% da nota final e será imprescindible superalos satisfactoriamente para SUPERAR A MATERIA
6. A nota obtida nos Seminarios, sempre que estes fosen superados, só se manterá para a convocatoria do curso actualPRUEBA DE RECUPERACIÓN
2ª OPORTUNIDADE:
DOCENCIA EXPOSITIVA:
1. Non acumular un número superior ao 10% (2) de ausencias xustificadas na Docencia Expositiva
2. Asistir a todos os Seminarios
3. Superar a avaliación dos Seminarios
4. A avaliación na proba de recuperación consistirá no desenvolvemento dun tema nunha duración máxima de 30 minutos
5. Na proba de recuperación NON SE PODERÁ OBTER unha nota superior á de APROBADO
DOCENCIA INTERACTIVA DE SEMINARIO:
1. Non haberá proba de recuperación para os Seminarios
COMO APOIO Á DOCENCIA EXPOSITIVA E Á DOCENCIA DE SEMINARIO INTERACTIVO, ESTA MATERIA TAMBIÉN SERÁ IMPARTUDA POR A USC VIRTUAL (AULA VIRTUAL)
Ao comezo do curso, o GUÍA DOCENTE estará a disposición dos estudantes a través da Aula Virtual, na que a metodoloxía de ensino será considerada de xeito máis detallado.
HORAS PRESENCIAIS Y/O VIRTUAIS:
1. 20 horas de docencia expositiva
2. 8 horas de seminario
4. 1 hora de titoría
5. 5 horas de lecturas/traballos
6. 2 horas de exame
TOTAL DE HORAS PRESENCIAIS: 36 horas
HORAS DE TRABAJO PERSONAL:
1. 45 horas de estudo
2. 15 horas de elaboración de traballos
3. 5 horas de lecturas recomendadas
TOTAL DE HORAS DE TRABALLO PERSONAL: 65 horas
HORAS TOTAIS: 101 horas
RECOMENDACIÓNS Ó ALUMNADO PARA A SUPERACIÓN DA MATERIA:
1. Asistencia OBLIGATORIA e regular ás clases expositivas e seminarios .
2. Manter unha actitude participativa
3. Lectura dos textos recomendados
4. Utilización das titorías PRESENCIAIS e VIRTUAIS
5. Utilización OBLIGATORIA, regular e frecuente do AULA VIRTUAL
6. PUNTUALIDADE: pecharase a porta da Aula a hora sinalada no horario oficial correspondente, non permitíndose o acceso á mesma con posterioridade a dita hora
5. Utilización obligatoria, regular y frecuente del AULA VIRTUAL
6. PUNTUALIDAD: la puerta del Aula se cerrará a la hora señalada en el horario oficial correspondiente, no permitiéndose el acceso a la misma con posterioridad a dicha hora
7. Non haberá recuperación da docencia non impartida na súa data correspondente
8. O perfil do alumno na Aula Virtual DEBERÁ ESTAR ACTUALIZADO coa incorporación dunha foto recente
Tendo en consideración que a superación dos Seminarios é IMPRESCINDIBLE para poder optar a superar a materia, RECOMÉNDASE ao alumnado pendente de CONVALIDACIONS (traslado de expedientes) ao comezo do curso, que SE INTEGRE no grupo que lle correspondería aínda que aún non puidesen formalizar a súa matrícula.
PLAN DE CONTINXENCIA
ESCENARIO 1 (Normalidade adaptada)
DOCENCIA:
A docencia das clases expositivas e interactivas de seminario será fundamentalmente presencial.
As titorías poderán ser presenciais, e virtuais (a través das ferramentas do campus virtual).
AVALIACIÓN:
Avaliación continua formativa con proba final complementaria presencial.
ESCENARIO 2 (distanciamento; restricións parciais á presencialidad física)
DOCENCIA:
A docencia expositiva e interactiva realizarase de forma telemática empregando as ferramentas máis adecuadas para cada tipo e as plataformas institucionais.
As titorías serán exclusivamente virtuais
AVALIACIÓN:
Avaliación continua formativa, con proba final complementaria preferentemente telemática.
ESCENARIO 3 (peche das instalacións; imposibilidade de impartir a docencia con presencialidad física)
DOCENCIA:
A docencia expositiva e interactiva desenvolveranse de maneira exclusivamente virtual, a través das ferramentas máis adecuadas e plataformas institucionais.
As titorías realizaranse exclusivamente por vía telemática.
AVALIACIÓN:
Avaliación continua formativa con proba final complementaria de carácter exclusivamente telemático.
PARA OS TRES ESCENARIOS, A ENTREGA DE TRABALLOS E INFORMES REALIZARASE A través DO CAMPUS VIRTUAL.
Nos tres escenarios, para os casos de realización fraudulenta de tarefas ou probas, será de aplicación o recolleito na Normativa da USC de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións
Isabel Salazar Bernard
Coordinador/a- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Psiquiatría
- Correo electrónico
- isabel.salazar [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Mario Paramo Fernandez
- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Psiquiatría
- Categoría
- Profesor/a: Asociado/a de Universidade LOU
Lucia Del Rio Casanova
- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Psiquiatría
- Correo electrónico
- lucia.delrio [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Interino/a substitución redución docencia
Ignacio Gómez-Reino Rodríguez
- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Psiquiatría
- Correo electrónico
- ignacio.gomez-reino [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Asociado/a de Universidade LOU
| Martes | |||
|---|---|---|---|
| 12:30-13:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 6 |
| 19:30-20:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 6 |
| Mércores | |||
| 12:30-13:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 3 |
| 19:30-20:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 3 |
| Xoves | |||
| 12:30-13:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 6 |
| 19:30-20:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 6 |
| Venres | |||
| 12:30-13:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 3 |
| 19:30-20:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 3 |
| 28.01.2021 12:00-14:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 1 |
| 28.01.2021 12:00-14:30 | Grupo /CLE_01 | Odontoloxía-Aula 1 |
| 28.01.2021 12:00-14:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 2 |
| 28.01.2021 12:00-14:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 3 |
| 28.01.2021 12:00-14:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 4 |
| 28.01.2021 12:00-14:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 5 |
| 28.01.2021 12:00-14:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 6 |
| 28.01.2021 12:00-14:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 7 |
| 28.01.2021 12:00-14:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 8 |
| 28.01.2021 12:00-14:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 9 |
| 28.01.2021 12:00-14:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula Castelao |
| 25.06.2021 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 4 |
| 25.06.2021 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 5 |
| 25.06.2021 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 7 |
| 25.06.2021 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 8 |