Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Ciencias da Comunicación
Áreas: Comunicación Audiovisual e Publicidade
Centro Facultade de Ciencias da Comunicación
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Sen docencia (Extinguida)
Matrícula: Non matriculable
Análise dos movementos cinematográficos. Comparativa dos cinemas nacionais. Principais correntes. Evolución histórica do cinema da realidade. Achegas formais e temáticas.
Desenrolo:
-Profundar nos mecanismos historiográficos, teóricos e analísticos para o estudo histórico e formal dos máis relevantes movementos cinematográficos, integrándoo no contexto da historia económica, social e política en que estes se producen.
-Incidir na complexa definición teórica e historiográfica do concepto de cinema nacional, relacionándoa con nocións como as de xéneros, escolas, etapas, movementos ou estilos cinematográficos.
-Reflexionar con amplitude e rigor sobre as peculiaridades do cinema hispano, tendo en conta que é nas súas tradicións visuais, narrativas, discursivas e estéticas onde o alumno haberá de desenvolver prioritariamente a súa actividade profesional, como profesional do medio, crítico ou historiador.
-En relación co obxectivo anterior, ofrecer ao alumno as investigacións máis destacadas e novas sobre a historia do cinema español e a dificultosa constitución -truncada en boa parte pola sublevación fascista de 1936- dun modelo nacional-popular, de raíz sainetesca e zarzuelera que ofrece xa mostras de singular interese durante a II República.
TEMARIO. CONTIDOS TEÓRICOS E PRÁCTICOS
PRIMEIRA PARTE.
TEMA 1. INTRODUCIÓN. MOVEMENTOS, XÉNEROS, ESCOLAS, ESTILOS. Cuestións teóricas e históricas. A complexa definición do concepto de “cinema nacional”.
SEGUNDA PARTE.
TEMA 2. CINEMAS NACIONAIS (I). A LINEA XERAL OU AS PRINCIPAIS VETAS CREATIVAS DO CINEMA HISPANO. A COMPLEXA ELABORACIÓN DUN SAINETE FÍLMICO E A SÚA MESTIZAXE CON OUTROS MOVEMENTOS E MODELOS.
2.1. PERSONAXES POPULARES, SAINETESCOS E ZARZUELOS. As orixes do teatro popular e outras formas culturais. O período mudo e os primeiros sainetes escritos para o cinema. A II República e a procura dun cinema nacional-popular, Edgar Neville, Carlos Arniches e Wenceslao Fernández Flórez. CIFESA e Filmófono. Florián Rey. Benito Perojo.
2.2. A GUERRA CIVIL E OS ANOS CORENTA. Edgar Neville, o policiaco e as “puras imaxes españolas”: Verbena (1940); Domingo de carnaval (1945).
2.3. DO SAINETE AO ESPERPENTO. UNHA PROGRESIVA CRISPACIÓN DA MIRADA OU O SURGIMIENTO DUNHA MODERNIDADE POPULAR E PROPIA. Relectura(s) sobre regeneracionismo(s) e disidencia(s). Juan Antonio Bardem. Luís García Berlanga. José Antonio Neves Conde: un cineasta e un filme sen lugar na historiografía ao uso. O popular e o cinema de xénero.
2.4. UNHA ESPAÑA DEFORME, GROTESCA, ESPERPÉNTICA: Fernando Fernán-Gómez. Luís García Berlanga. Marco Ferreri.
2.5. LUÍS BUÑUEL: VIRIDIANA (1961).
Contidos prácticos. Modelos de filmes para analizar:
¡Viva Madrid que es mi pueblo! (1927, Fernando Delgado).
La aldea maldita (1930, Florián Rey).
La señorita de Trevélez (1934, Edgar Neville).
La Verbena de la Paloma (1935, Benito Perojo).
Verbena (1940, Edgar Neville).
Domingo de carnaval (1945, Edgar Neville).
Surcos (1951, José Antonio Nieves Conde).
Esa pareja feliz (1951, Juan Antonio Bardem y Luis García Berlanga).
¡Bienvenido, Mister Marshall! (1953, L. G. Berlanga).
Muerte de un ciclista (1955, J. A. Bardem).
El inquilino (1957, J. A. Nieves Conde).
La vida por delante (1958, Fernando Fernán-Gómez).
El pisito (1958, Marco Ferreri)
Viridiana (1961, Luis Buñuel)
El verdugo (1963, L. G. Berlanga)
El mundo sigue (1963, F. F. Gómez).
TEMA 3. NEORREALISMO ITALIANO.
3.1. O CONTEXTO CULTURAL E POLÍTICO. Introdución. Verificación do neorrealismo. O cinema italiano dos anos 30: Continuidade ou ruptura? A industria cinematográfica italiana da primeira posguerra. O modo de produción do neorrealismo. Realidade, realismo, neorrealismo, linguaxe e discurso: unha aproximación teórica.
3.2 IDEOLOXÍAS E ESTILOS DO NEORREALISMO. Que realismo?. A restauración do ollo. Cesar Zavattini, teórico do neorrealismo. Obssesione. Miradas e voces do neorrealismo. As maneiras de Luchino Visconti. Roberto Rossellini, máis aló do neorrealismo. Vittorio de Sica. Giuseppe de Santis. Renato Castellani.
Contidos prácticos. Modelos de filmes para analizar:
Roma, ciudad abierta (1945, R. Rossellini)
Obsesiones (1943, L. Visconti)
Paisá (1946, R. Rossellini)
Limpiabotas (1946, V. de Sica, 1946)
Ladrón de bicicletas (1948, V. de Sica 1948)
Vivir en paz (1948, Luigi Zampa)
El camino de la esperanza (1950, Pietro Germi)
Umberto D (V. de Sica, 1952).
TEMA 4. OS XÉNEROS CINEMATOGRÁFICOS E O SISTEMA DE ESTUDOS DE HOLLYWOOD.
4.1. ANÁLISE TEÓRICA-HISTORIOGRÁFICA DO XÉNERO CINEMATOGRÁFICO. Orixe histórica dos xéneros cinematográficos. Do crítico ao produtor. Estabilidade e recolocación dos xéneros: o xénero como proceso cíclico. O xénero como estrutura textual: semántica e sintaxe. O filme de xénero e o seu espectador.
4.2. O DESENVOLVEMENTO DOS XÉNEROS NO SEO DO SISTEMA DE ESTUDOS HOLLYWOODIENSE. Forma e fórmula no cinema de xénero. Xéneros e cineastas. Un xénero paradigmático: o western, a narración mítica e a historia. Raoul Walsh. John Ford. Howard Hawks. As transformacións históricas do cinema do oeste. King Vidor. Bud Boetticher. Delmer Daves. Anthony Mann e o “superwestern”. Decline e revival do xénero. Outras cinematografías. O western europeo: Sergio Leone. Romeu Marchent.
Contidos prácticos. Modelos de filmes para analizar:
El caballo de hierro (1924, John Ford)
La diligencia (1939, John Ford)
Duelo al sol (1947, King Vidor)
Rio rojo (1848, Howard Hawks)
Flecha rota (1950, Delmer Daves)
Raíces profundas (1953, George Stevens)
Johnny Guitar (1954, Nicholas Ray)
Seven Men fron Now (1956, B. Boetticher)
El hombre del oeste (1958, Anthony Mann)
Duelo en la Alta Sierra (1962, Sam Peckinpah)
Hasta que llegó su hora (1968, Sergio Leone)
Sin perdón (1992, Clint Eastwood)
Valor de ley (2010, J. y E. Coen).
TEMA 5. NOVAS ONDAS E NOVOS CINEMAS DESDE OS ANOS 60. AS NOVAS NECESIDADES DA INDUSTRIA. MOVEMENTOS FORMAIS E ESTILÍSTICOS.
5.1 A NOUVELLE VAGUE FRANCESA.
5.2 FREE CINEMA BRITÁNICO.
5.3 O NOVO CINEMA ESPAÑOL.
5.4 A TRADICIÓN NEORREALISTA E A NOVA XERACIÓN EN ITALIA. Ermanno Olmi. Os irmáns Taviani. Bernardo Bertolucci. Pier Paolo Pasolini.
5.5 O NOVO CINEMA ALEMÁN. O manifesto de Oberhausen. Volker Schölondorff.
5.6. EUROPA DO LESTE (Milos Forman, Miklos Jancsó), OS NOVOS CINEMAS LATINOAMERICANOS. XAPÓN (Nagisa Oshima, Shohei Imamura).
Contidos prácticos. Modelos de filmes para analizar:
Los amantes (1958, Louis Malle)
Los golfos (1959, Carlos Saura)
Los cuatrocientos golpes (1959, François Truffaut)
Mirando hacia atrás con ira (1959, Tony Richardson)
Accatone (1961, P. P. Pasolini)
Antes de la revolución (1964, B. Bertolucci)
La caza (1965, Carlos Saura)
Los desesperados (1965, M. Jancsó)
Dos o tres cosas que se de ella 1966, J. L. Godard)
Tierra en trance (1967, G. Rocha)
Memorias del subdesarrollo (1968, T. G. Alea)
La rodilla de Clara (1970, Éric Rohmer)
TEMA 6. CINEMAS NACIONAIS (II). AS TRANSFORMACIÓNS DAS ÚLTIMAS DÉCADAS NO CINEMA ESPAÑOL.
6.1. A TRANSICIÓN DEMOCRÁTICA E DESPOIS.
6.2. PEDRO ALMODÓVAR.
6.3. ALEJANDRO AMENABAR: UN CINEMA TRANSNACIONAL.
6.4. REALISMOS? Agustín Díaz Yanes. Fernando León de Aranoa. Benito Zambrano. Miguel Albadalejo.
6.5. Os CINEASTAS DAS XERACIÓNS ANTERIORES. Fernando Fernán-Gómez. Francisco Regueiro. Mario Camus.
6.6. A PROCURA DO MITO. Xullo Medem. Marc Recha. Juanma Baixo Ulloa.
6.7. A COMEDIA: Alex da Igrexa e a revisitación do esperpento.
6.8. O FILME COMO PENSAMENTO E ENSAIO. Víctor Erice. José Luís Guerín. Joaquím Jorda. Mercedes Álvarez. Margarita Ledo.
Contenidos prácticos. Modelos de filmes para analizar:
Furtivos (J. L. Borau, 1975)
El desencanto (1976, J. Chavarri)
El corazón del bosque (1978, M. Gutiérrez Aragón)
El diputado (Eloy de la Iglesia, 1978)
Arrebato (1979, Iván Zulueta)
¿Qué he hecho yo para merecer esto¡¡¡ (1985, P. Almodóvar)
El viaje a ninguna parte (1986, Fernando Fernán-Gómez)
El encargo del cazador (1990, Joaquín, Jordá)
Madregilda (199, Francisco Regueiro)
El sol del membrillo (1992, Víctor Erice)
La madre muerta (1993, J. Bajo Ulloa)
Sombras en una Batalla 1993, Mario Camus)
El día de la bestia (1995, Alex de la Iglesia)
Tren de sombras (1996, José Luis Guerín)
El arbol de las cerezas (1998, Marc Recha)
Monos como Becky (1999, Joaquín Jordá)
Hable con ella (2002, Pedro Almodóvar)
Las horas del día (2003, Jaime Rosales)
Mar adentro (2004, Alejandro Amenábar).
BASICA
ALTMAN, RICK, Los géneros cinematográficos, Barcelona, Paidós, 2000.
BORDWELL, David y THOMPSON, Kristin: Film History: An introduction. Nueva York, McGraw-Hill, 1994.
BRUNETTA, Gian Piero (dir.), Historia mundial del cine, 6 tomos, Madrid, Akal, 2011.
*CASTRO DE PAZ, José Luis, PÉREZ PERUCHA, Julio y ZUNZUNEGUI, Santos, (dirs.) La nueva memoria. Historia(s) del cine español, A coruña, Vía Láctea, 2005.
VV. AA. Historia General del Cine, XII volúmenes, Madrid, Cátedra, 1995 y sgs.
QUINTANA, Angel, Cine italiano 1942-1961, Barcelona, Paidós, 1997.
*Lectura obrigatoria.
COMPLEMENTARIA
ALLEN, Robert C. y GOMERY, Douglas: Teoría y práctica de la historia del cine. Barcelona, Paidós, 1995.
AUMONT, Jacques, GAUDREAULT, André y MARIE, Michel: Histoire du cinéma. Nouvelles approches. París, Publications de la Sorbonne, 1989.
AUMONT, J. y MARIE, M.: Análisis del film. Barcelona, Paidós, 1990.
BAZIN, André: ¿Qué es el cine?, Madrid, Rialp, 1996.
CASETTI, F.: Teorías del cine, Madrid, Cátedra, 1995.
CASTRO DE PAZ, J. L., Un cinema herido. Los turbios años cuarenta en el cine español, Barcelona, Paidós, 2002.
CASTRO DE PAZ, J. L. y PENA PÉREZ, Jaime, Cine español. Otro trayecto histórico. Valencia, IVAC-La Filmoteca, 2007.
CASTRO DE PAZ, J. L., Fernando Fernán-Gómez, Madrid, Cátedra, 2010.
CASTRO DE PAZ, J. L., Del sainete al esperpento. Relecturas sobre el cine español de los años cincuenta, Madrid, Cátedra, 2011.
DELEUZE, Gilles: La imagen-movimiento. Estudios sobre cine 1. Barcelona, Paidós, 1984.
DELEUZE, G.: La imagen tiempo. Estudios sobre cine 2. Barcelona, Paidós, 1987.
GOMBRICH, Ernst: Historia del Arte, Madrid, Debate, 1998.
HARPOLE, Charles (General Editor), History of the American Cinema. Berkeley, University of California Press, 1994 (varios volúmenes)
HAYWARD, Susan y VICENDEAU, Ginette: French Film. Texts and Contexts. Londres y Nueva York, Routledge, 1990.
HOVALD, Patrice G., El neorrealismo y sus creadores, Barcelona, Rialp, 1962.
LAGNY, Michele, Cine e historia. Problemas y métodos en la investigación cinematografíca, Barcelona, Bosch Comunicación, 1997. MICCHINE, Lino (coord.), Introducción al Neorrealismo italiano, 3 tomos I, Valencia, Mostra Cinema Mediterrani, 1982-1983.
MICCHINE, Lino (coord.), Introducción al Neorrealismo italiano, 3 tomos I, Valencia, Mostra Cinema Mediterrani, 1982-1983.
HEREDERO, Carlos F. y MONTERDE, José Enrique, En torno al Free Cinema: la tradición realista del cine británico, Valencia, IVAC, 2001.
HEREDERO, C. F. y MONTERDE, J. E., Los nuevos cines en España. Ilusiones y desencantos de los años sesenta, Valencia, IVAC, 2003.
PARANAGUA, Paulo Antonio, Tradición y Modernidad en el Cine de América Latina, Madrid, FCE, 2003.
PÉREZ PERUCHA, Julio (ed.), Antología crítica del cine español (1906-1995), Madrid, Cátedra/Filmoteca Española 1997.
VV. AA., Hojas de Cine. Testimonios y documentos del Nuevo Cine Latinoamericano (3 volúmenes); México D.F., Fundación Mexicana de Cineastas, 1988.
SITIOS DE INTERNET RECOMENDADOS
www.cahiersducinema.com
www.cgai.org
www.positifcinema.com
http://www.bfi.org.uk
www.sansebastianfestival.com
www.imdb.com
www.filmotecavasca.com
www.epdlp.com
www.imdb.com (en inglés)
www.archivomonteuve.com
www.porlared.com
www.museudelcinema.com
www.objetif-cinema.com (en francés)
www.cinemastudio.com (en italiano)
www.cinehistoria.com
www.educahistoria.com/cine.php
www
O alumno disporá de competencia suficiente para situar un filme calquera no xénero, movemento, escola ou estilo onde se realizou, así como de analizalo tanto desde o punto de vista puramente fílmico como de integralo no contexto da historia económica, social e política en que se produciu.
Dominio de certas nocións de historia e teoría dos movementos cinematográficos, especialmente útiles de face a reflexionar sobre as decisións formais a tomar en relación con calquera proxecto audiovisual futuro. Neste sentido, estará especialmente capacitado para analizar as tradicións culturais populares nas que se apoiou o cinema español máis fértil ao longo da súa historia, algo nada baladí se se pensa que, na súa maioría, os graduados deberán integrarse na industria audiovisual española.
Capacidade de inserir a evolución histórica do cinema no contexto social, cultural e político no que se inscriben as producións cinematográficas.
Posta en relación dos movementos cinematográficos coas tendencias artísticas de cada período histórico e co ámbito xeral da comunicación de masas e a súa incidencia na configuración das sociedades contemporáneas.
Estudo comparativo dos distintos cinemas nacionais, atendendo ás súas contribucións formais e de contido como á súa aproximación á realidade.
5.5.1.5.1 BÁSICAS E XENERAIS
CB2 - Que os estudantes saiban aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación dunha forma profesional e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos e a resolución de problemas dentro da súa área de estudo
CB3 - Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa área de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética
CB4 - Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado
CB5 - Que os estudantes desenvolvan aquelas habilidades de aprendizaxe necesarias para emprender estudos posteriores cun alto grado de autonomía
CG1 - Competencia contextual básica de orde transdisciplinar
CG2 - Competencia contextual para situar a comuniación audiovisual na sociedade da información
CG3 - Competencia para exercer a profesión con ética profesional e compromiso cívico
5.5.1.5.2 TRANSVERSALES
CT01 - Capacidade de organización e planificación
CT02 - Capacidade de xestión da información
CT03 - Traballo en equipo
CT04 - Aprendizaxe autónoma
CT05 - Creatividade
CT06 - Iniciativa e espírito emprendedor
CT07 - Coñecementos básicos da profesión
5.5.1.5.3 ESPECÍFICAS
CE17 - Coñecer as técnicas de análises de produtos televisivos e cinematográficos
CE18 - Capacitar para a dirección de documentales audiovisuales
CE19 - Coñecer o marco histórico no que se desenvolveron os medios audiovisuales
METODOLOXÍA DO ENSINO
Dúas sesións semanais de contido teórico con complementos prácticos puntuais. Unha sesión semanal destinada ao visionado dalgún dos filmes incluídos entre os modelos para analizar, posible recapitulación analítica sobre o visionado. Realización de exercicios analíticos periódicos de cada película visionada por parte dos alumnos co obxectivo de incorporar unha reflexión activa sobre a materia. Facilitarase ao alumno bibliografía sobre aspectos específicos non incluída nos listados previos. Existirá unha lectura obrigatoria de entre a bibliografía básica recomendada.
A asistencia ás clases expositivas e interactivas será obrigatoria.
Están previstas actividades en remoto, a través del campus virtual.
A cualificación dependerá dunha proba teórica e analítica da materia, oral ou escrita, a partir das explicacións facilitadas en clase e as achegas bibliográficas seleccionadas polo profesor, e baseado na análise dun filme ou fragmento deste. A puntuación deste apartado significará o 80% da nota final.
O 20% restante dependerá da avaliación dos exercicios analíticos obrigatorios desenvolvidos ao longo do período lectivo
Como norma básica para obter unha cualificación de aprobado, deberase conseguir unha nota mínima de 5 puntos no exame teórico. Só neste caso se terá en conta a nota obtida nos traballos analíticos de carácter obrigatorio.
Para poder presentarse á proba será necesario realizar todos e cada un dos exercicios de análise, segundo os criterios expostos en clase. En caso de que o/a alumno/a non materialice esa esixencia, deberá presentar un traballo especial atendendo ás directrices marcadas durante o período lectivo.
Segunda oportunidade
Neste caso avaliarase da mesma forma que na primeira. Se o alumno ten aprobada unha parte (teoría ou práctica da materia), gardaráselle a nota para a segunda oportunidade.
En caso de dispensa de asistencia a clase, establecerase un plan de traballo personalizado co profesor da materia.
A avaliación será continua.
De non ser posible o exame presencial, a avaliación final será o resultado da avaliación continua ao longo do cuadrimestre.
Traballo presencial do alumno:
Clases expositivas. Presentación e explicación dos contidos teóricos, históricos e analíticos do temario: 24 h.
Clases interactivas: visionados, presentacións, lecturas, comentarios: 24 h.
Tutorías en grupo: 3 horas.
Exame final: 1 hora.
Total: 52 horas.
Traballo persoal do alumno:
Estudo autónomo: 58 horas.
Realización exercicios de análises: 20 horas.
Lectura obrigatoria: 10 horas.
Total: 98 horas.
O alumno deberá levar a cabo un seguimento regular e un estudo cotián da materia a medida que esta vai sendo abordada na aula, sesión a sesión. Recoméndase tamén desenvolver con asiduidade os exercicios de análises dos filmes visionados, así como emprender pausada e regularmente as lecturas obrigatorias e recomendadas.
Plan de continxencia
Á vista dos tres escenarios que contempla a USC por mor do contexto sanitario, a metodoloxía de ensino adaptarase gradualmente mediante a combinación de iniciativas didácticas presencias e virtuais ou só virtuais, a través do campus virtual (no terceiro escenario será todo virtual).
No referido ao sistema de avaliación, de non ser posible o exame presencial, a avaliación será só continua, mediante distintas iniciativas programadas durante o cuadrimestre.
Jose Luis Castro De Paz
Coordinador/a- Departamento
- Ciencias da Comunicación
- Área
- Comunicación Audiovisual e Publicidade
- Teléfono
- 881816546
- Correo electrónico
- joseluis.castro [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Catedrático/a de Universidade
Cibran Tenreiro Uzal
- Departamento
- Ciencias da Comunicación
- Área
- Comunicación Audiovisual e Publicidade
- Correo electrónico
- cibran.tenreiro [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Profesor Interino/a substitución S. Esp. e outros
| Luns | |||
|---|---|---|---|
| 16:00-17:00 | Expositivo 1 | Galego | Aula 5 |
| 17:00-18:00 | Expositivo 1 | Galego | Aula 5 |
| Martes | |||
| 16:00-17:00 | Expositivo 1 | Galego | Aula 5 |
| 17:00-18:00 | Expositivo 1 | Galego | Aula 5 |
| 13.01.2021 16:00-20:00 | Expositivo 1 | Aula 5 |
| 13.01.2021 16:00-20:00 | Expositivo 1 | Aula 6 |
| 22.06.2021 16:00-20:00 | Expositivo 1 | Aula 5 |