Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Bioloxía Funcional
Áreas: Ecoloxía
Centro Facultade de Bioloxía
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Sen docencia (Extinguida)
Matrícula: Non matriculable
XERAIS
Dentro do Grado en Bioloxía esta asignatura participa especialmente na consecución das seguintes competencias trasversais:
• Capacidade de análisis e síntese
• Capacidade pra o razoamento e a argumentación
• Capacidade pra resolver problemas mediante a aplicación integrada dos seus coñecementos
Todo elo coa aplicación de método científico, con espíritu crítico e rigor científico, apoyado na capacidade de obtención da información adecuada, diversa e actualizada.
ESPECIFICOS
Dentro dos obxetivos Gerais da ECOLOXÍA esta 1ª parte centrase nos siguientes:
• Coñecemento dos conceptos, métodos e resultados relevantes nas materias que trata esta asignatura: a ECOLOXÍA FISIOLÓGICA e a ECOLOGÍA DE POBOACIONS.
• Reunir datos, información e resultados relevantes; interpretarlos e obter conclusions; e emitir informes razoados sobre problemas relacionados co ámbito competencial de esta asignatura, facendo uso adecuado da terminoloxía ecolóxica.
• Aplicar os conocimientos teórico-prácticos adquiridos e as capacidades de análisis, síntesis e abstracción no reconocemento, a definición e o plantexamento de problemas ambientais e ecolóxicos, e na búsqueda de solucions académicas ou profesionais.
• Aumentar a capacidade de estudiar e aprender -de forma autónoma e eficaz- no futuro novos coñecementos e técnicas en esta e outras disciplinas científico-tecnolóxicas.
• Adquirir un conxunto de coñecementos ecolóxicos básicos, plantexando os principios ecolóxicos relativos a os factores ecolóxicos, os organismos, as poboacions e as interaccions , que son a base pra comprender os procesos da biosfera.
• Aprender a manexar a terminoloxía ecolóxica con precisión, dominando o vocabulario básico da disciplina.
• Potenciar a capacidade de interrelación, prácticamente imprescindibel pra interiorizar os conceptos propios da ecoloxía, poñendo de relieve a importancia das interconexions entre os compoñentes dos ecosistemas.
• Entender que os ecosistemas son sistemas complexos, que funcionan como unidades integradas, existindo múltiples causas que xeran su estructura e funcionamento.
• Percibir o impacto human na biosfera e fomentar a concienciación con respecto a problemática ecolóxica e ambiental actual.
CONTIDOS
Os contidos deste curso son: Nocións básicas da ecoloxía, historia e método científico. Ambiente físico: atmosfera e clima, o ambiente acuático e terrestre. Respostas e adaptacións dos organismos a os factores bióticos. Estrutura, dinámica e regulación das poboacións. Interaccións: competición, predación e mutualismo. Estratexias de vida. Os métodos de recollida e análise de datos ambientais. Estes contidos son organizados por temas (14), que son agrupados en cinco bloques:
TEORÍA (26h)
Indícase entre parénteses a duración aproximada de cada bloque.
Bloque I. INTRODUCCIÓN A ECOLOXIA (2h)
Introducción a Ecoloxia
Bloque II. O AMBIENTE (6h)
Medio terrestre
Medio acuático
Bloque III OS INDIVIDUOS E O AMBIENTE (6h)
Adaptacions a o medio abiótico e a distribución das especies
Adaptacions a variación da temperatura
Adaptacions a disponibilidade hídrica en plantas e animais
Adaptacions a adquisición da enerxía e nutrintes en plantas
Bloque IV. AS POBOACIÓNS (6 h)
A poboación como unidade de estudo
Dinámica das poboacions (Demografía)
Regulación intra-específica da poboación
Estratexias demográficas das poboacions naturais.
Bloque V. AS INTERACCIOS ENTRE POBOACIONS (ANALISE DINÁMICO) (6 h)
Competencia inter-específica.
Explotación: Depredación. Herbivorismo. Parasitismo
Mutualismo
SEMINARIOS (8h)
Bloque trasversal: Introducción as técnicas de mostraxe (4h):
Poboación e mostra. Características de un estimador. Tipos de cuantificación.
Métodos de mostraxe. Estima de tamaños poblacionales
Disposición espacial..
Bloque II y III: O ambente e as respostas individuais (3h)
Caracterización e tipificación climática de una localidade.
Bioindicación. Análise de gradientes directos: Construcción e caracterización de perfiles ecolóxicos.
Bloque IV: As poboacions (1h)
Tablas de vida e de fecundidade
PRÁCTICAS DE ORDENADOR (10h):
O calendario de clases con ordenador axustarase no posible ao desenvolvemento do programa teórico.
Bloque IV: As poboacions
- Crecimiento xeométrico e exponencial
- Crecimiento loxístico.
- Modelos matriciais do crecimiento
- Estocasticidade demográfica
Bloque V: As Interaccions entre poboacions
- Modelo de competencia interespecifica
- Amplitude de nicho e reparto de recursos
- Modelo de depredador-presa
- Aprovisionamiento óptimo: amplitude de dieta
PRÁCTICAS DE CAMPO E LABORATORIO (10h)
Prácticas de laboratorio (5h):
Bloque II O ambiente
- Circulación e estratificación térmica do medio acuático.
Bloque V As Interaccions entre poboacions
- Interaccions alelopáticas
- Estudo da amplitud e solapamento do nicho trófico en aves rapaces nocturnas
Prácticas de campo (5h):
Bloque IV- As poboacions
- Toma de datos poboacionais en formacions vexetais
TEORIA BÁSICA
Smith, T.M., y Smith, R.L., 2007. Ecología, 6ª ed. Madrid: Pearson Educación.
Molles, M.C. Jr. 2006. Ecología: conceptos y aplicaciones. 3ª ed. Madrid: McGraw-Hill Interamericana.
TEORIA COMPLEMENTARIA
Rodríguez, J., Blanco, J.M., Rodríguez, V. 2013. Ecología, 3ª ed. Madrid: Pirámide.
Krebs, C.J. 2014. Ecology: the experimental analysis of distribution and abundance. 6th ed. Harlow: Pearson Education.
Townsend, C.R., Begon, M. and Harper, J.L., 2008. Essentials of ecology. 3ªed. Malden, MA: Blackwell.
Bonan, G. 2002. Ecological climatology: concepts and applications. New York: Cambridge University Press.
SEMINARIOS, AULA DE INFORMÁTICA, LABORATORIO e CAMPO
Sendin, J.F., Ródenas, L., Palazón, J.A., Ramírez, L. 1994. Ecología General. PrÁcticas y experiencias (I). Universidad de Murcia, Murcia
Donovan T.M. and Welden C.W. 2002. Spreadsheet exercices in ecology and evolution. Sunderland, MA: Sinauer.
Piñol, J., Martínez Vilalta, J. 2006. Ecología con números: una introducción con problemas y ejercicios de simulación. Barcelona: Lynx.
Ademáis, a o longo do curso suministrarase a o alumno información complementaria -textos elaborados ad hoc, artículos científicos, etc.- co objeto de ampliar o coñecemento dos aspectos teóricos e prácticos mais relevantes da asignatura.
COMPETENCIAS
A medida que se vayan conseguindo os obxetivos da asignatura ol alumno debe adquirir as competencias/habilidades xerais e específicas seguintes:
XERAIS
Como se indicó antes dentro do Grao en Bioloxía esta asignatura contribue especialmente no desenrolo da:.
CT1 capacidade de análise e síntesis
CT2 capacidade pra o razoamento e a argumentación
CT11 capacidade pra resolver problemas mediante a aplicación integrada dos seus coñecementos.
Todo ello mediante o coñecemento do método científico e su aplicación con espíritu crítico e rigor científico, apoyado na capacidade de obtención da información adecuada, diversa e actualizada.
ESPECÍFICAS
Entre os ámbitos competenciais recollidos no Grao en Bioloxía a Ecoloxía céntrase na (subliñado como preto de Ecoloxía I):
CE3.e Células, tecidos e órganos: Adaptacións para o ambiente
CE4.a Biodiversidade: Tipos e niveis de organización e ciclos biolóxicos
CE4.f Bioxeografía e conservación; Análise da biodiversidade
CE5.a Medio-ambente, poboacións e ecosistemas: medio físico, o fluxo de enerxía e ciclos bioxeoquimicos
CE5.b Poboacions, comunidades e ecosistemas
CE5.c Biomonitoramento e control biolóxico
Ademais, o alumno debe ser capaz de:
• Describir conceptos ecolóxicos a nivel de individuo e poboación e su aplicación ao control e a conservación das especies.
• Obteer una visión global e integrada dos problemas ambientais.
• Enfrentarse, con certo éxito, a la literatura especializada.
• Realizar estudos bibliográficos e sintetizar resultados, pra poder comunicar eficazmente as suas ideas.
• Coñecer os métodos e as técnicas básicas de laboratorio e campo.
• Identificar e formular problemas ecolóxicos. Plantexar, con certo nivel, hipótesis e diseñar experimentos pra obter respostas a un problema de investigación.
• Comprometerse con a protección do medio ambiente e o denserolo sostible.
As clases de TEORÍA introducirán os coñecementos básicos da ciencia ecolóxica (conceptos, procesos, hipótese, modelos). Con frecuencia, farase referencia a conceptos, experimentos ou hipótese xa vistos en temas anteriores. Isto é imprescindible dada a natureza integradora da materia. Tampouco será infrecuente a referencia a cuestións que se verán máis adiante, xa que a Ecoloxía non é unha materia que admita un desenvolvemento lineal, senón ramificado. Este exercicio de relacionar trazos e procesos diversos supón un certo esforzo, pero finalmente aporta unha capacidade de análise global que pode resultar moi útil, non só no estudo desta materia, senón como unha ferramenta de traballo xeral.
Os seminarios e as clases prácticas tamén constitúen parte esencial do curso.
Os SEMINARIOS dedicaranse á exposición, por parte do profesor dos métodos básicos de obtención e análise de datos ecolóxicos a nivel de medio físico, organismos, poboacións e interaccións, así como á resolución, por parte do alumno, de cuestións e problemas relativos ós temas tratados.
As PRÁCTICAS abordarán o manexo de métodos de laboratorio e campo que permitan familiarizarche coa forma de traballo habitual en Ecoloxía. Os guións facilitados ó comezo das prácticas inclúen a información necesaria para poder seguir de forma ordenada e clara o desenvolvemento da tarefa proposta. Enfrontarse coa resolución dun problema concreto, e o feito de que os grupos de prácticas son máis reducidos, soe favorecer unha maior interacción entre os alumnos e o profesor, e facilita a intervención e formulación de dúbidas.
PRÁCTICAS DE ORDENADOR: As clases, en sesións de unha hora, consistirán nunha breve explicación e posterior aplicación de distintos modelos relacionados con aspectos teóricos vistos nas clases expositivas. Os modelos executaranse mediante o emprego de diferentes plataformas (follas de cálculo, applets de java, software específico como Ecobeaker, etc.) e permitirán dar resposta a unha serie de preguntas propostas nun cuestionario.
TITORÍAS: Dedicaranse basicamente á aclaración de dúbidas sobre a teoría e os seminarios, así como calquera outra consulta relativa á docencia da materia.
A asistencia as prácticas de laboratório, campo y ordenador, e un requisito obligatorio para aprobar a asignatura, mais non se puntua. O control de asistencia farase mediante folla de firmas, listado... A falsificación de firmas penalizará con suspenso final a o alumno beneficiado e al falsificador. Poderase solicitar ao alumno que presente os datos obtidos nos traballos prácticos.
O rendimento alcanzado polo alumno se valorará sobre a base do dominio da materia contida no programa e do aproveitamento das clases prácticas recibidas. Para poder cubrir os diversos aspectos da asignatura, os exámes consistirán en varios tipos de preguntas escritas: preguntas cortas con espacio limitado, preguntas con respostas gráficas, preguntas de verdadeiro/falso, resolución de problemas, tema a desenrolar (1 paxina) … O alumno disporá dun tempo limitado para contestar pero suficiente para razoar con calma as respostas e para realizar os cálculos necesarios na resolución dos problemas. As contestacions erróneas poderán repercutir negativamente na nota final.
No examen teórico-práctico final (10 puntos) se incluirá preguntas procedentes das lecciones magistrales (6), dos seminarios (1,5), dos cuestionarios realizados nas prácticas de ordenador (1,25) e das prácticas de laboratorio e campo (1.25). O alumno que non se presente ao examen final será calificado como NON presentado. Sin a asistencia e realización das actividades obligatorias o alumno no poderá superar a asignatura en ninguna das duas convocatorias.
Os criterios de avaliación recóllense nunha táboa que pode consultarse en: http://www.usc.es/gl/centros/bioloxia/criteriosavaliacion.html
Apartado no que evaluanse as distintas competencias
Teóricas Seminarios P. ordenador P. lab e campo Tutorías
CT1 x x x x x
CT2 x x x x x
CT11 x x x x x
CE3.e x x - - x
CE4.a x - - - -
CE4.f x x x -
CE5.a x x - x x
CE5.b x x x x x
CE5.c x x - - x
TEMPO DE ESTUDOS E DE TRABALLO
Ademais da docencia presencial de diversos tipos, os alumnos han de precisar horas de estudo e de traballo persoal. En conxunto, as horas dedicadas son:
26 horas expositivas (clases e seminarios)
28 horas interactivas (prácticas, seminarios e prácticas de ordenador)
2 horas de titorías
91 horas de traballo persoal
3 horas de exame
150 horas de dedicación total
O alumno esforzarase en levar ao día a materia sendo muy recomendable realizar una lectura rápida dos temas, antes das clases presenciais, na bibliografía básica. Debe prestar atención e participar activamente no desenrolo das clases prácticas.
Respecto a os exámens debe: repasar as cuestions plantexadas nas clases prácticas; repasar todos os tipos de problemas propostos; leer o enunciado das preguntas; levar calculadora; utilizar una escritura fácilmente lexible; si a resposta e una grafica señalar a que se corresponden os eixes da mesma e ilustrarla cos términos explicativos; primeiro contestar as preguntas coñecidas da teoría, logo dedicar o tempo a os problemas e por ultimo realizar un repaso final.
Aqueles alumnos que desexen obter información adicional sobre cuestións relacionadas coa organización docente e de investigación, información administrativa ou sobre calquera tipo de actividade organizada pola USC, poden consultar as seguintes páxinas Web:
• USC, perfil estudantes: http://www.usc.es/gl/perfiles/estudantes/index.jsp
• Departamento de Bioloxía Funcional: http://www.usc.es/bcsec/
Alejo Carballeira Ocaña
Coordinador/a- Departamento
- Bioloxía Funcional
- Área
- Ecoloxía
- Teléfono
- 881813312
- Correo electrónico
- alejo.carballeira [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Catedrático/a de Universidade
Jesus Ramon Aboal Viñas
- Departamento
- Bioloxía Funcional
- Área
- Ecoloxía
- Teléfono
- 881813311
- Correo electrónico
- jesusramon.aboal [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Jose Angel Fernandez Escribano
- Departamento
- Bioloxía Funcional
- Área
- Ecoloxía
- Teléfono
- 881813314
- Correo electrónico
- jangel.fernandez [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Titular de Universidade
Zulema Varela Rio
- Departamento
- Bioloxía Funcional
- Área
- Ecoloxía
- Correo electrónico
- zulema.varela [at] usc.es
- Categoría
- Posdoutoral Xunta
Pablo Giráldez Suárez
- Departamento
- Bioloxía Funcional
- Área
- Ecoloxía
- Correo electrónico
- pablo.giraldez.suarez [at] usc.es
- Categoría
- Predoutoral Ministerio
Antón Vázquez Arias
- Departamento
- Bioloxía Funcional
- Área
- Ecoloxía
- Correo electrónico
- antonvazquez.arias [at] usc.es
- Categoría
- Predoutoral Ministerio
Antón Vázquez Arias
- Departamento
- Bioloxía Funcional
- Área
- Ecoloxía
- Correo electrónico
- antonvazquez.arias [at] usc.es
- Categoría
- Predoutoral Xunta
| Luns | |||
|---|---|---|---|
| 09:00-10:00 | Grupo /CLIS_02 | Castelán | Aula 03. Carl Linneo |
| 09:00-10:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Aula virtual |
| 10:00-11:00 | Grupo /CLIS_04 | Castelán | Aula 03. Carl Linneo |
| 10:00-11:00 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Aula virtual |
| Martes | |||
| 09:00-10:00 | Grupo /CLIS_01 | Castelán | Aula 03. Carl Linneo |
| 09:00-10:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Aula virtual |
| 10:00-11:00 | Grupo /CLIS_03 | Castelán | Aula 03. Carl Linneo |
| 10:00-11:00 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Aula virtual |
| 15.01.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 01. Charles Darwin |
| 15.01.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_02 | Aula 01. Charles Darwin |
| 15.01.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 02. Gregor Mendel |
| 15.01.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_02 | Aula 02. Gregor Mendel |
| 15.01.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 03. Carl Linneo |
| 15.01.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_02 | Aula 03. Carl Linneo |
| 15.01.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 04: James Watson e Francis Crick |
| 15.01.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_02 | Aula 04: James Watson e Francis Crick |
| 22.06.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_02 | Aula 04: James Watson e Francis Crick |
| 22.06.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 04: James Watson e Francis Crick |
| 22.06.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_01 | Aula Magna. Santiago Ramón y Cajal |
| 22.06.2021 16:00-20:00 | Grupo /CLE_02 | Aula Magna. Santiago Ramón y Cajal |