Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Microbioloxía e Parasitoloxía
Áreas: Microbioloxía
Centro Facultade de Bioloxía
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Sen docencia (En extinción)
Matrícula: Non matriculable (Só plans en extinción)
- Coñecemento e uso correcto por parte do alumno da terminoloxía básica da disciplina.
- Identificar e situar no contexto dos seres vivos os distintos tipos biolóxicos obxecto de estudo en Microbioloxía.
- Adquirir coñecementos básicos sobre a bioloxía dos microorganismos, incluíndo aspectos morfolóxicos, fisiolóxicos, xenéticos, clínicos e ecolóxicos.
- Adquirir a base teórica e metodolóxica necesaria para abordar sen dificultade unha especialización posterior en calquera área da disciplina, xa sexa básica ou aplicada.
- Aprender a manexar correctamente os materiais e instrumentos dun laboratorio de Microbioloxía, adquirindo as habilidades manuais requiridas polos métodos microbiolóxicos.
- Coñecer as técnicas máis empregadas en Microbioloxía: microscopia, tincións, illamento de cultivos puros, identificación de microorganismos, etc.
- Aprender a xestionar fontes de documentación.
- Que o alumno comprenda e valore o interese da Microbioloxía no marco dos estudos de Bioloxía, e a repercusión social da Microbioloxía.
En conclusión, tratarase de favorecer os hábitos de iniciativa, creatividade, espírito crítico e traballo en equipo, e a adquisición de coñecementos básicos que permitan ao alumno comprender o que son os microorganismos como seres vivos e achegarse con facilidade a unha especialización posterior en calquera área da disciplina.
Programa de clases teóricas.
Tema 1. A microbioloxía no mundo dos organismos vivos. (1 hora expositiva + 1 seminario)
Definición de Microbioloxía. Desenvolvemento histórico da microbioloxía. Estado actual da Microbioloxía e a súa influencia no desenvolvemento da Bioloxía Molecular. Microorganismos procariotas (bacterias e arqueas) e eucariotas. Os tres "Dominios": Bacterias, Archaea e Eucarya. A orixe da célula eucariota: teoría da endosimbiose. Características xerais dos virus.
Tema 2. Técnicas para o estudo e a observación de microorganismos. ( 2 h)
Tipos de microscopía óptica. Tipos de preparados para o exame con microscopio óptico. Tipos de tinción. Microscopía electrónica de transmisión e barrido. Outros tipos de microscopia.
Tema 3. Morfoloxía e Estrutura bacteriana. (2 h) Morfoloxía e tamaño das células bacterianas e agrupacións celulares. Estruturas esenciais e non esenciais. Citoplasma e formacións citoplasmáticas: ribosomas. Orgánulos de capa única unidos a membrana. Inclusións citoplasmáticas de reserva. Área nuclear ou xenóforo. ADN extracromosómico.
Tema 4. Membranas plasmáticas e estruturas membranosas (2 h)
Composición química, estrutura e funcións da membrana bacteriana. Tipos de transporte a través da membrana plasmática. Características diferenciais das membranas de Archaea. Estruturas membranosas.
Tema 5. Parede celular bacteriana (3 h)
Estrutura e composición química: diferenzas entre eubacterias grampositivas e gramnegativas. Funcións dos diferentes polímeros da parede celular. Características específicas das paredes de Archaea. Biosíntese da mureína.
Tema 6. Estruturas externas á parede celular (2 h)
Cápsulas: natureza química e funcións. Flaxelos e movemento flaxelar: estrutura e composición química do flaxelo. Outros tipos de movemento: mobilidade deslizante e movemento espiroquetal. Pili ou fimbrias: tipos e funcións.
Tema 7. A endospora bacteriana (1 h)
Estrutura, composición química e propiedades da endospora. Presenza e observación de endosporas. Diferenzas entre a célula vexetativa e a endospora bacteriana. Cinética de esporulación. Aspectos xenéticos do proceso de esporulación. Xerminación de endosporas.
Tema 8. Nutrición microbiana (1 h)
Principios de nutrición microbiana. Categorías nutricionais dos microorganismos: fontes de enerxía, electróns e carbono. Tipos tróficos. Fontes de nitróxeno, xofre, fósforo.
Tema 9. Procesos metabólicos microbianos (2 h expositivas + 1 seminario)
Metabolismo aeróbico. Quimiolitotrofia. Metabolismo anaeróbico: fermentacións e respiración anaeróbica. Desviacións da cadea respiratoria: luminiscencia bacteriana e redución de osíxeno independente dos citocromos. Fotosíntese anoxénica. Produción de enerxía por fotosíntese (fotofosforilación).
Tema 10. Condicións físico-químicas para o crecemento (2 h)
Efecto dos factores físico-químicos no crecemento. Temperatura. pH. Presión osmótica. Presión hidrostática. Necesidades de osíxeno.
Tema 11. Cultivo de Microorganismos (2 h)
Tipos de medios de cultivo bacteriolóxicos. Cultivos mixtos e cultivos puros. Métodos de obtención de cultivos puros. Conservación dos cultivos e mantemento das súas propiedades.
Tema 12. Crecemento bacteriano (2 h expositivas + 1 seminario)
Crecemento celular: ciclo de división bacteriana. Crecemento poboacional: Curva de crecemento e características das distintas fases. Métodos de medición do crecemento: número de células e masa celular. Expresión matemática do crecemento. Efecto dos axentes antimicrobianos no crecemento. Crecemento sincrónico e asíncrono. O cultivo continuo e as súas aplicacións.
Tema 13. Control de Microorganismos. Control por axentes físicos (2 h)
Definición de conceptos: esterilización, desinfección, antisepsia, etc. Factores que inflúen na acción antimicrobiana. Modos de acción dos axentes antimicrobianos. Control por axentes físicos: calor húmido e seco, radiación, filtración. Mecanismos de acción dos distintos axentes físicos.
Tema 14. Control de Microorganismos por Axentes Químicos: Desinfectantes (2 h)
Factores que afectan á súa eficacia. Principais grupos de desinfectantes. Determinación do poder de desinfección: coeficiente fenólico.
Tema 15. Quimioterapia (2 h)
Tipos de quimioterapia: natural (antibióticos) e sintética. Clasificación dos antibióticos segundo a súa estrutura química e modo de acción. Axentes quimioterapéuticos sintéticos. Determinación da actividade antimicrobiana. Resistencia aos axentes quimioterápicos: mecanismos e transmisión. Importancia dos péptidos antimicrobianos.
Tema 16. Natureza e características dos virus. (2 h)
Características e natureza da partícula viral. Propiedades distintivas dos virus. Estrutura e arquitectura viral. Clasificación dos virus. Ciclo infeccioso e síntese de compoñentes virais. Replicación do ácido nucleico viral: tipos. Partículas subvirais: Viroides e virusoides. Prións.
Tema 17. Xenética microbiana (2 h)
Concepto de mutación. Tipos de mutacións. Axentes mutaxénicos. Selección e detección de mutantes: mutantes auxotróficos bacterianos. Recombinación xenética en bacterias. Elementos de recombinación xenética: plásmidos, episomas, transposóns e secuencias de inserción. Mecanismos de recombinación bacteriana: transformación, transdución e conxugación. Conversión de fagos.
Programa de Clases Prácticas
Práctica 1. O Laboratorio de Microbioloxía. Normas de traballo no laboratorio. Preparación e esterilización de material de laboratorio. Tipos de medios de cultivo. Preparación de medios de cultivo líquidos e sólidos e a súa esterilización. Esterilización por calor húmida e por filtración.
Práctica 2. Cultivo de Microorganismos en medio sólido e medio líquido. Sementa en medio líquido. Sementa en medio sólido (placas de Petri, tubos de agar inclinado e picadura). Illamento de microorganismos a partir de mostras naturais. Técnicas de obtención de cultivos puros: método de dilución en serie e método de illamento por estrías en medio sólido.
Práctica 3. O microscopio óptico. Manexo e coidado do microscopio óptico. Observación de microorganismos en fresco mediante microscopía de contraste de fase (observación da mobilidade). Morfoloxía dos distintos tipos de microorganismos. Microscopio de campo escuro. Microscopio de fluorescencia. Autofluorescencia e bioluminiscencia. Microscopio invertido.
Práctica 4. Métodos de tinción de microorganismos. Tinción simple: tinción directa con colorantes básicos. Tincións diferenciais: tinción de Gram. Tincións específicas: tinción de cápsula.
Práctica 5. Métodos de medida do crecemento: reconto microscópico, estimación espectrofotométrica da biomasa. Determinación da curva de crecemento. Reconto de células viables en placa.
Práctica 6. Axentes antimicrobianos. Medición da actividade antimicrobiana . Antibiograma. Termorresistencia e tempo térmico letal.
Seminarios
Os seminarios serán utilizados como complemento do programa de teoría e prácticas e versarán sobre: revisión histórica da microbioloxía, nocións básicas de metabolismo microbiano e análise matemática do crecemento microbiano.
Titorías
As titorías tratarán de aclarar aqueles aspectos da teoría, prácticas e seminarios que resulten máis difíciles de comprender para o alumno.
BASICA
- Madigan, M.T., J.M. Martinko, et al. 2015. Brock Biology of Microorganisms. 14ª ed. Pearson, Madrid.
- Martín, A., V. Béjar, J.C. Gutiérrez, M. Llagostera, E. Quesada. 2019. Microbiología esencial. Ed. Médica- Panamericana. Madrid.
- Tortora, G.J., B.R. Funke, C.L. Case. Introducción a la Microbiología. 2017. 12a ed. Editorial Médica-Panamericana. Buenos Aires.
- Willey, J.M., K.M. Sandman, D.H. Wood. 2020. Prescott's Microbiology. 11ª ed. McGraw-Hill Educación. Nova York.
COMPLEMENTARIA
- Lederberg, J. ed., 2000. Enciclopedia de microbioloxía. 2a ed. 4 vol. San Diego: Academic Press.
- Schaechter, M. 2012. Microbios eucariotas. Amsterdam: Elsevier/Academic Press.
- Singleton, P., Sainsbury, D., 2006. Dictionary of Microbiology and Molecular Biology. 3ª ed. Nova York: John Wiley & Sons.
PRÁCTICAS
- Gamazo, C., Sánchez, S. e Camacho, AI eds., 2013. Microbiology Based on Experimentation. Ed. Elsevier, Barcelona.
- Gamazo, C., Lopez-Goñi, I. e Díaz, R. eds., 2008. Manual práctico de microbioloxía. 3ª ed. Ed. Masson. Barcelona.
- Seeley, HW, Van Demark, PJ e Lee, JJ, 1991. Microbes in action: a laboratory manual of microbiology. 4ª Ed. W. H. Freeman, Nova York.
As competencias básicas e xerais que se traballarán na materia son as reflectidas na memoria do título.
Habilidades transversais
CT1 - Capacidade para buscar, procesar, analizar e sintetizar información procedente de diversas fontes.
CT2 - Capacidade de razoamento, argumentación e pensamento crítico.
CT3 - Capacidade para traballar en grupo e abordar situacións problemáticas de forma colectiva.
CT4 - Capacidade para preparar e presentar un texto organizado e comprensible.
CT5 - Capacidade para facer unha exposición pública de forma clara, concisa e coherente
CT6 - Capacidade para reflectir adecuadamente as fontes de información utilizadas.
CT7 - Capacidade para aplicar as TIC no ámbito da Bioloxía.
CT8 - Capacidade para resolver problemas mediante a aplicación integrada dos seus coñecementos, fomentando a iniciativa e a creatividade.
CT10 - Capacidade para interpretar resultados experimentais.
Competencias específicas
CE3 - Coñecer e saber aplicar técnicas instrumentais, e deseñar protocolos de traballo no laboratorio e no campo, aplicando a normativa e as técnicas adecuadas relacionadas coa seguridade, a hixiene, a xestión de residuos e a calidade.
CE6 - Desenvolver a capacidade para obter, manipular, conservar, identificar e clasificar tamén exemplares biolóxicos como os seus restos e pegadas.
CE8 - Coñecer os principios da bioenerxética e da biosinalización, e coñecer as principais vías metabólicas e a súa regulación, así como o fluxo de información xenética e bioquímica nos seres vivos.
CE9 - Coñecer e comprender a estrutura e función dos virus, células procariotas e eucariotas.
CE11 - Coñecer e integrar o funcionamento e a regulación dos principais procesos fisiolóxicos dos seres vivos, así como a súa interacción co medio biótico e abiótico.
- Teoría: Clases presenciais na aula (2 horas semanais ao longo do primeiro cuadrimestre). A asistencia será voluntaria e non será puntuable.
- Seminarios: 3 seminarios presenciais de 1 hora. A asistencia será voluntaria, aínda que se terá en conta para a nota do seminario.
- Prácticas de laboratorio: Realizaranse de forma continuada durante unha semana de luns a venres. A asistencia é obrigatoria para superar a materia.
- Titorías : Realizarase unha titoría de 1 hora en pequenos grupos a través de MS-Teams, para responder preguntas sobre a materia. As titorías presenciais individuais poderán realizarse en calquera momento, por correo electrónico ou a través da Aula Virtual mediante o foro de debate. O uso das titorías será voluntario.
A Aula Virtual da plataforma Moodle dentro do Campus Virtual da USC empregarase como ferramenta de apoio para todos os contidos.
Resumo: Exame final: 70%; Avaliación continua dos temas impartidos: 5%; Prácticas: 15%; Seminarios: 10%.
- Teoría. Representará o 75% da nota final da materia. Para superar a materia é necesario superar un exame final obrigatorio, que representará o 70% da nota final. O alumno deberá obter unha nota mínima de 4,5 neste exame teórico para incluír o resto de conceptos no cálculo da nota final. A nota de teoría complementarase coa realización de cuestionarios de avaliación continua en liña, que suporán o 5% da nota final.
- Prácticas. A asistencia a todas as prácticas será obrigatoria e será requisito para poder realizar o exame teórico. Os alumnos realizarán un exame sobre os fundamentos, a metodoloxía e os resultados obtidos. Tamén se poderán solicitar informes dos traballos de laboratorio, que serán avaliados xunto co exame. A nota práctica representará o 15% da nota final da materia.
- Seminarios. A avaliación continua realizarase mediante cuestionarios en liña a través do Campus Virtual. Tamén se puntuará a asistencia e participación cun máximo do 20%. O peso dos seminarios na nota final será do 10%.
Estes instrumentos utilizaranse para avaliar as competencias segundo o seguinte esquema:
- No exame teórico avaliaranse as competencias: CB2, CG2, CG4, CG5, CT1, CT2, CT4, CT8, CE1-CE4.
- Nas prácticas avaliaranse as competencias: CG3, CT3, CT8, CT10, CE1, CE3.
- Na participación activa na aula e nos seminarios avaliaranse as competencias: CT1, CT2, CT4, CT8.
Para a avaliación das competencias empregaranse os exames presenciais escritos de teoría e prácticas, así como cuestionarios de avaliación continua a través do Campus Virtual.
Alumnos repetidores
Os estudantes repetidores que teñan avaliado positivamente as prácticas manterán a súa nota durante os dous cursos académicos seguintes.
A asistencia ás titorías en grupos reducidos será voluntaria.
Para a segunda oportunidade aplicaranse os mesmos criterios e metodoloxías de avaliación que para a primeira oportunidade.
Materia de 6 créditos ECTS x 25 horas = 150 horas
Presencial: 54 horas:
- Clases expositivas: 32 horas
- Clases prácticas: 15 horas
- Seminarios: 3 horas
- Titorías en grupo reducido: 1 hora
- Exame: 3 horas.
Traballo persoal do alumno : 96 horas
- Titorías individualizadas: 3 horas
- Estudo individual: 70 horas (4,5 horas semanais)
- Elaboración de traballos e lecturas recomendadas: 20 horas
- Asistencia a conferencias e outras actividades: 3 horas
Asistencia regular ás clases e participación activa nas clases teóricas, prácticas e seminarios. Cumprimentación individual dos cuestionarios de autoavaliación en liña que se proporán. Repaso semanal dos temas expostos na clase. Estudo integral, non memorístico, relacionando os contidos da materia cos de materias afines. Seguir as recomendacións do profesor que poidan xurdir ao longo do curso.
A Aula Virtual da plataforma Moodle dentro do Campus Virtual da USC empregarase como ferramenta de apoio para todos os contidos da materia. Esta Aula Virtual servirá para publicar información xeral sobre a materia, para a publicación de contidos descargables por parte do alumnado, como ferramenta de comunicación, para a realización de cuestionarios en liña e para a publicación das cualificacións de todos os apartados.
* Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o disposto na “Normativa para a avaliación do rendemento académico do alumnado e a revisión das cualificacións”.
Manuel Luis Lemos Ramos
- Departamento
- Microbioloxía e Parasitoloxía
- Área
- Microbioloxía
- Teléfono
- 881816080
- Correo electrónico
- manuel.lemos [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Catedrático/a de Universidade
| Xoves | |||
|---|---|---|---|
| 10:00-11:00 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Aula 01. Charles Darwin |
| 11:00-12:00 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Aula 02. Gregor Mendel |
| 18.01.2023 10:00-14:00 | Grupo /CLE_02 | Aula 01. Charles Darwin |
| 18.01.2023 10:00-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 01. Charles Darwin |
| 18.01.2023 10:00-14:00 | Grupo /CLE_02 | Aula 02. Gregor Mendel |
| 18.01.2023 10:00-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 02. Gregor Mendel |
| 18.01.2023 10:00-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 03. Carl Linneo |
| 18.01.2023 10:00-14:00 | Grupo /CLE_02 | Aula 03. Carl Linneo |
| 26.06.2023 10:00-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 01. Charles Darwin |
| 26.06.2023 10:00-14:00 | Grupo /CLE_02 | Aula 01. Charles Darwin |
| 26.06.2023 10:00-14:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 02. Gregor Mendel |
| 26.06.2023 10:00-14:00 | Grupo /CLE_02 | Aula 02. Gregor Mendel |