Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 91 Horas de Titorías: 2 Clase Expositiva: 39 Clase Interactiva: 18 Total: 150
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Máster RD 1393/2007 - 822/2021
Centro Facultade de Enfermaría
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Sen docencia (En extinción)
Matrícula: Non matriculable (Só plans en extinción)
A atención xerontolóxica ten carácter integral e multidisciplinar. Na súa avaliación non se deben contemplar soio aspectos clínicos senón que haberá que incluír tamén factores sociais, familiares e do entorno. Neste senso, a nosa materia forma parte do bloque de materias pertencentes a Área de Ciencias Sociais e Xurídicas, como materia substantiva que servirá para a formación básica e transversal do alumno.
Preténdese que o alumno coñeza as bases conceptuais da Xerontoloxía Social fundamentais para a mellor comprensión da materia. Identifique os distintos obxectos de estudio de dita disciplina, aprenda a diferenciala doutras materias e, por suposto, saiba facer unha valoración xerontolóxica que debe abarcar os distintos campos: Físico, funcional, psíquico e social.
Destacamos os seguinte obxectivos:
- Describir os cambios sociais que teñen acontecido a fináis deste século e que condicionan a aparición dun novo modelo de atención dirixido especialmente ao ancián.
- Obter información concreta dos datos demográficos relacionados cos cambios na pirámide poboacional.
Tema 1: Sexualidad y vejez
1. Introducción
2. Prevalencia de la actividad sexual con la edad
3. Cambios Fisiológicos
4. Aspectos positivos de la sexualidad en la persona mayor
5. Razones por las que se produce abandono de la sexualidad
6. Factores psicosexuales que condicionan la actividad sexual en la vejez
7. Factores sociológicos que condicionan la actividad sexual en la vejez
8. Mitos y falsas creencias
Tema 2: Ocio y vejez
1. Concepto de Ocio
2. Tiempo de Ocio
3. Espacio de Ocio
4. Modelo espacio-temporales de ocio
4.1 Ocio coyuntural fuera del hogar
a) El Turismo
b) Otros tipos
4.2 Ocio cotidiano intrahogar
a) Los medios de comunicación
b) La lectura
4.3 Ocio coyuntural intrahogar
a) Juegos y aficiones
b) Los juegos de azar
4.4 Ocio cotidiano fura del hogar
a) Ocio y responsabilidad social: el asociacionismo
b) La búsqueda de los otros: el pluriasociacionismo
5. Ocio y estilos de vida
Tema 3: Aspectos Psicosociales de los Cuidados Paliativos
1. El paciente anciano Terminal
1.1 Introducción
1.2 Definición de enfermedad terminal. Características y elementos fundamentales
1.3 Objetivos y Bases de la Terapéutica
1.4 Instrumentos Básicos
1.5 Síntomas relacionados con el paciente terminal
1.6 Cuidados Paliativos al enfermo terminal
1.6.1 Necesidades físicas
1.6.2 Necesidades psicoemocionales
1.6.3 Necesidades sociales
1.6.4 Necesidades Espirituales
1.6.5 Necesidades Económicas y Jurídicas
2. El anciano ante la muerte
2.1 Trastornos psicológicos del enfermo terminal
2.2 Etapas de adaptación a la enfermedad
2.3 Miedos del enfermo Terminal
2.4 Condiciones par una muerte digna
2.5 Declaración de los derechos de las personas mayores.
Tema 4: Información, comunicación, y relación con el paciente anciano
8.1 Introducción
8.2 Factores que dificultan la comunicación
8.3 Entrevista con el paciente anciano
8.4 La comunicación con los familiares del paciente
8.5 Como favorecer la relación profesional-anciano
8.6 La comunicación con el paciente demenciado
Tema 5: Calidad y condiciones de vida en la vejez
1. Introducción
2. Concepto de calidad de vida
3. Modelos teóricos de calidad de vida
• Modelo ecológico de Lawton
• Modelos comportamentales
• Modelos de bienestar
• Modelos de desempeño de rol
• Modelo de proceso dinámico de la calidad de vida
• Modelo de la homeostaisis de la calidad de vida
• Modelos de calidad de vida aplicados a personas mayores
4. Paradigmas futuros en la perspectiva sociológica
de la calidad de vida
5. Evaluación de la calidad de vida
• Instrumentos generales de evaluación de la calidad de vida
• Evaluación de la calidad de vida en la vejez
6.Resultados de estudios con instrumento de medida de calidad de vida
7. Implicaciones en la intervención gerontológica.
Tema 6: Servicios Sociales y vejez
Este tema será elaborado por los alumnos.
Tema 7: Dimensiones psicosociales de la vejez
1. Introducción
2. Significado social de la edad: preguntas básicas
3. El enfoque psicosocial en el análisis de la vejez
4. Relaciones entre sociedad y vejez: claves conceptuales
5. Aproximación a un concepto de competencia psicosocial
6. La experiencia de la vejez: un mundo de dilemas
Tema 8: Ambiente y Vejez
1. Introducción
2. Dimensiones ambientales y envejecimiento
2.1 Dimensiones sociofísicas del ambiente
2.2 El concepto de compatibilidad persona-ambiente
3. Modelos de relación persona-ambiente
3.1 Modelos de congruencia
3.2 El modelo de competencia
3.3 Modelo ecológico-social
3.4 Modelo ecológico conductual
3.5 Diversidad de modelos, diversidad de enfoques
4. Escenarios ambientales y vejez
4.1 Residencias de ancianos
4.2 Factores moleculares del ambiente
4.3 La vivienda y el vecindario
5. Envejecimiento rural y urbano
Bibliografía Recomendada tema 3:
Gómez Sancho M. Cuidados Paliativos e intervención psicosocial en enfermos terminales. ICEPSS.1994
Cuidados Paliativos una necesidad de nuestra sociedad. Complejo Hospitalario Universitario de Santiago
Guinovart i Garriga C. Guiteras i Soley A. Evaluación de resultados de un modelo de atención psicosocial en cuidados paliativos. RTS. Revista de Treball Social. Num. 153. Marzo 1999. pag: 75-85
Bibliografía Recomendada tema 8:
- Fernández-Ballesteros, Rocio. Gerontología Social. Madrid: Pirámide, D. L 2000. Cap. 10
- Triadó Tur, Carmen. Evaluación de ambiente y vejez. En: Temas de Gerontología. Master de Gerontología. Universidad de Granada. Ministerio de trabajo y Asuntos Sociales. Pp: 97-106
Bibliografía básica
Hernández Rodríguez G et al. (2006). Sociología de la Vejez (pp. 43-112). En Millán Calenti JC. (comp.) Principios de Geriatría y Gerontología. Madrid: Mc-Graw Hill Interamericana.
Mayán Santos JM (ed.) (2000). Gerontología Social. Santiago de Compostela: Sega Ediciones.
Millán Calenti JC (comp) (2006). Principios de Geriatría y Gerontología. Madrid: Mc-Graw Hill Interamericana.
Bibliografía complementaria
Adroher Biosca S. (coord.). (2000). Mayores y Familia. Madrid: Universidad P. Comillas y Mº Trabajo y Asuntos Sociales-IMSERSO.
Amor Pan JR (2010). Bioética y Dependencia, Capítulo VI (pp. 271-339). A Coruña: Obra Social Caixa Galicia.
Amor Pan JR (2010). Bioética y Dependencia. A Coruña: Obra Social Caixa Galicia
Campo Ladero MJ (2000). Apoyo informal a las personas mayores y el papel de la mujer cuidadora. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.
Casado D (2002). Manual de Servicios Sociales. Madrid: Polibea, Biblioteca de Intervención y Política Social.
Fernández García T, Ares Parra A. (coords.) (2002). Servicios Sociales: Dirección Gestión y Planificación. Madrid: Alianza Editorial.
Hernández Rodríguez G, Millán Calenti JC (2000). Ancianidad, Familia y Enfermedad de Alzheimer. A Coruña: Universidad de A Coruña.
Hernández Rodríguez G (2000). Aportación de los mayores en la familia (pp. 69-97). En: Mayores Solidarios. Madrid: Cáritas Española.
Hernández Rodríguez G (2001). Familia y Ancianos. Rev Educ. 325: 129-142
López Azpitarte E (2006). Ética en Geriatría (pp. 351-364). En Millán Calenti JC. (comp.) Principios de Geriatría y Gerontología. Madrid: Mc-Graw Hill Interamericana.
Meil Landwerlin G (2000). Imágenes de la solidaridad familiar. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.
Moragas Moragas R (1991). Gerontología social. Barcelona: Herder.
Rodríguez Castedo A (dir.) (2005). Libro Blanco. Atención a las Personas en situación de Dependencia en España. Madrid: IMSERSO.
Sánchez Vera P, Bote Díaz M (2007). Los mayores y el amor. Una perspectiva sociológica. Valencia: Nau Libres.
Santamarina C et al. (2002). Percepciones sociales sobre las personas mayores. Madrid: Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales (IMSERSO).
Libros recomendados para “Lecturas”
de Beavoir S (2001). La vejez. Madrid: De Bolsillo
Delibes M (2010). Cartas de amor a un sexagenario voluptuoso. Madrid: Destino.
Delibes M (2010). Diario de un jubilado. Madrid: Destino.
Delibes M (1978). El disputado voto del señor Cayo. Madrid: Destino.
Delibes M (1979). La hoja roja. Barcelona: Argos Vergara.
Friedan B (1994). La fuente de la edad. Madrid: Planeta.
Hemingway E (2012). El viejo y el mar. Madrid: De Bolsillo.
Missinne LE (2004). Reflexiones sobre la vejez. Madrid: CCS
Nesta materia o alumno adquirirá unha serie de competencias que pasamos a describir:
Sobre Contidos:
- Profundizar nos coñecementos ou conceptos básicos da materia tomando en consideración os últimos enfoques ou aportacións no noso ámbito científico e integrando teoría e práctica.
Sobre Competencias Xerais:
1. Instrumentais: capacidade de resolución de problemas e toma de decisiones.
2. Interpersonais: capacidade do alumno para o traballo en equipo.
Sobre Valores ou Actitudes:
- Desenvolvemento do sentido crítico.
- Desenvolvemento do sentido da soliedaridade.
- Desenvolvemento da comunicación, do afecto e da confianza.
As propostas na metodoloxía da ensinanza-aprendizaxe deberían incluir situacións interactivas nas que o coñecemento dos alumnos se contraste cos feitos, permitindo a construcción de conceptos máis avanzados, sendo moi importante a reflexión sobre a propia práctica docente.
A metodoloxía a utilizar sería a clase maxistral na que o profesor diserta sobre un tema teórico e os alumnos son, fundamentalmente, receptores da información emitida. O profesor utiliza unha linguaxe verbal pero tamén unha linguaxe non verbal, o que implica que, además de contidos, ideas, reflexións ou conceptos transmite tamén actitudes, sentimentos, opinións e dubidas. Os alumnos responden na súa actitude física e mental, interactuando co profesor, indicando o seu grado de comprensión, de recepción da mensajxe, de interese. Esta resposta retroalimenta a actuación do profesor, é decir, a súa motivación, dedicación e rendimiento.
A clase maxistral é un método adecuado para transmitir moitos contidos teóricos a un número elevado de alumnos nun tempo breve. Ademáis, pode ser fácilmente acompañada doutros medios audiovisuais, técnicos ou seminarios e prácticas.
Tamén é convinte utilizar formas alternativas de docencia na aula, é dicir, sesións de clase adicadas a discusión de temas, resolución de dubidas, realización de exercicios ou cuestionarios sobre un determinado tema, exposición oral de traballos realizados polos alumnos. É unha actividadee interesante que en determinadas ocasións ao largo do curso se plantea como necesaria, aínda que está fortemente limitada pola disponibilidade de tempo.
Ademáis, entraría dentro da docencia alternativa a sesión previa ás datas de exame, ónde o alumno xa ten estudiado a materia e centra os puntos básicos désta mediante a resolución de dubidas. Si se pode completar esta sesión con outra posterior na que se expliquen as respostas do exame, reforzarase especialmente a aprendizaxe.
A xerontoloxía Social II é unha materia teórico-práctica. A ensinanza práctica permite e obriga aos alumnos a realizar algo por sí mismos en lugar de ser simples espectadores, ao mesmo tiempo que complementa a lección teórica máis pasiva.
A avaliación é un proceso sistemático e multidimensional de recollida de información, mediante instrumentos válidos e fiables, coa finalidade de mellorar os procesos de ensinanza-aprendizaxe.
Realizarase un Exame Final da asignatura, dacordo co temario presentado, nas datas e aulas fixadas ao efecto pola Xunta de Centro.
A avaliación personalizada da asistencia e a corrección das libretas de prácticas completa o proceso e permite aquilatar a cualificación final.
Indicacións sobre a avaliación
Xerontoloxía social II
Aspecto
Criterios Instrumento Peso
Asistencia e Participación Participación activa na clase
Observación e notas do profesor 25%
Conceptos da materia Dominio dos coñecementos teóricos e operativos da materia Exame teórico
(proba obxectiva) 60%
Aportación libre do alumno Calidade da parte practica Valoración da actividade realizada 15%
1 crédito= 25 horas
3 expositivas
4 interactivas
1 tutoria
17 alumnos
6 Créditos
18 horas teóricas
48 Interactivas
Asistencia a clase e toma de apuntes. Realizar ostrabajos interactivos marcados en cada un dos temas
PLAN DE CONTINXENCIA:
Escenario 2: distanciamento
Docencia expositiva e interactiva:a docencia expositiva poderase realizar total ou parcialmente de maneira
virtual, xa sexa con mecanismos síncronos ou asincronos
Titorías: Prioridade á programación de titorías por vía telemática
Avaliación: As probas finais, serán preferentemente telemáticas
Escenario 3: peche das instalacións
Docencia expositiva e interactiva: a docencia expositiva poderase realizar total de maneira virtual, xa
sexa con mecanismos síncronos ou asincronos
Titorías: Prioridade á programación de titorías exclusivamente por vía telemática
Avaliación: As probas finais, serán telemáticas
Monica Antelo Martelo
- Departamento
- Psiquiatría, Radioloxía, Saúde Pública, Enfermaría e Medicina
- Área
- Enfermaría
- Correo electrónico
- monica.antelo [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Asociado/a de Universidade LOU