Créditos ECTS Créditos ECTS: 3
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 46 Horas de Titorías: 1 Clase Expositiva: 18 Clase Interactiva: 10 Total: 75
Linguas de uso Castelán, Galego
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Filosofía e Antropoloxía
Áreas: Historia da Ciencia
Centro Facultade de Medicina e Odontoloxía
Convocatoria: Primeiro semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable | 1ro curso (Si)
XERAIS
1.- Iniciar aos alumnos no que se refire ás bases da documentación médica, a heurística e as súas utilidades e formas de aplicación.
2.- Dar a coñecer a evolución histórica do pensamento médico e os procedementos diagnósticos e terapéuticos utilizados no desenvolvemento profesional. A novidade fundamental deste curso estará no seguimento de ditos progresos de xeito lonxitudinal por áreas cientificas: Evolución do inicio da historia ós nosos días das ciencias morfolóxicas; a fisioloxía e fisiopatoloxía; a Patoloxía Xeral; a Patoloxía experimental, a Terapéutica, etc.
3.- Seguir, deste xeito, as liñas básicas da medicina racional dende as súas orixes ata o presente.
4.- Informar sobre outros procedementos antigos ou alternativos de práctica médica en xeral e, en particular, os da medicina tradicional galega, de importancia social, cultural e antropolóxica na nosa contorna.
5.- Mostrar, á luz da evolución histórica, os diferentes aspectos (biolóxicos, sociais, psicolóxicos, éticos, etc.) que se unen na saúde, enfermidades e medicina.
6.- Estudar os principais eventos que se produciron na evolución histórica de varios tipos de enfermidades, aclarando o papel desempeñado nesta evolución por factores naturais e sociais, e así dar unha primeira idea dos diferentes compoñentes da enfermidade.
7.- Analizar a xénese histórica das institucións máis significativas que a medicina desenvolveu na súa loita contra a enfermidade.
8.- Desenvolver a evolución das diferentes ramas de coñecemento médico-cirúrxico, que alcanzan a estrutura dos estudos de grao.
9.- Expoñer a xénese e estrutura do método científico, sinalando os antecedentes da práctica empírica, o pensamento máxico-relixioso e a teoría especulativa.
10.- Analizar os apoios teóricos que se articulan na práctica habitual con feitos clínicos.
11.- Axudar a comprender a progresiva concatenación do coñecemento que compón a arquitectura científica de cada momento histórico.
ESPECÍFICOS
1.- Obter que o alumno comprenda dende o principio, mesmo básicamente, a natureza global dos elementos que compoñen a súa profesión no momento actual e como se chegou a este punto, a través das diferentes formas de pensar, doutrinas e liñas científicas.
2.- Comezar co coñecemento da terminoloxía médica básica, as orixes históricas e o significado actual.
3.- Comezar no coñecemento elemental dos documentos máis utilizados na práctica habitual, os tipos de Historia clínica, en papel e electrónicos, que aínda coexisten entre nós e os seus elementos constitutivos.
4. - Dar a coñecer as figuras principais da Historia da Medicina e os seus logros máis destacados para asegurar que integre unha estrutura mental básica da evolución da ciencia médica.
EXPOSICIÓNS
1.- Ciencias médicas básicas: estrutura, forma e función. Anatomía descritiva e comparativa. Nómina anatómica: as súas vicisitudes no século pasado. Teoría da evolución. Anatomía, teoría microscópica e celular. Embrioloxía Fisioloxía experimental Bioquímica Xenética Bioloxía molecular A súa evolución ao longo dos séculos. Principais figuras e obras.
2.-Saúde e enfermidade. Características dos dous estados. Anatomía patolóxica e fisiopatoloxía. Etioloxía A psique como parte do estado de enfermidade. Semioloxía e patoloxía especial. Principais figuras e obras.
3.- Terapéutica ao longo dos séculos. Soño, plantas, animais e minerais. Feitizos Exaltemos Farmacoloxía Terapias físicas Cirurxía Psicoterapia
4.-Asistencia médica e práctica clínica: evolución histórica. Estrutura Asistencia médica A relación médico-paciente nos diferentes períodos. Papel social do curador, a súa evolución.
5.-A hixiene pública e privada. Mentalidades históricas sobre ela. Organización Roma A Idade Media Do barroco aos nosos días. Hixiene e a súa relación coa medicina de laboratorio. Aspectos sociais
6.-Terminoloxía médica. Orixe, Epónimos, siglas e significados. Prefixos, sufixos e raíces por dispositivos e sistemas. Nomenclaturas.
7.- Información científica médica. Conceptos básicos Sistemas de recuperación da información. Información clínica Historia clínica: evolución histórica, compoñentes e contidos. Principais buscadores científicos útiles para a investigación clínica, de laboratorio e histórico-médica.
8.- Ensino e profesión médica ao longo da historia. Diferentes títulos e acceso a eles. As especialidades: nacemento e evolución.
9.- Medicinas populares ou extraacademicas. Tradición española: O caso de Galicia. Literatura e realidade. Situación actual. Medicina natural contra terapias falsas.
SEMINARIOS
1.- Grandes epidemias da historia. Causas, consecuencias médicas, sociais e políticas.
2.-Medicina docente: escolas e universidades.
3.- Profesión médica: Evolución histórica.
4.- Historia e filosofía do método científico.
5.- Método da medicina científica.
6.- Paradigmas da medicina científica contemporánea: conceptos e orixes.
7.- As figuras máis destacadas da medicina científica contemporánea europea: Laennec, Bernard, Virchow, Pasteur, Koch e outros.
8.- As figuras máis destacadas da medicina científica española contemporánea: Marañón, Nóvoa Santos, Ramón y Cajal e as súas escolas.
9. Escritos paradigmáticos. Libros que cambiaron a Historia da Medicina.
10. Medicina e grandes obras literarias,
BIBLIOGRAFÍA
A bibliografía que constitúe a materia divídese en dous grandes bloques: dunha banda, a básica; doutra, a bibliografía secundaria, que achega recursos para esta. Canto a esta última, recóllese a seguir só unha escolma dos textos máis básicos; complementariamente, nas aulas e titorías irase ampliando o elenco bibliográfico, tomando tamén en consideración as necesidades particulares do alumnado. Polo que respecta á básica refírese aquí só unha mostra do que son as obras máis significativas.
BÁSICA
Babini, J. (2010) Historia de la Medicina. Barcelona. Gedisa.
Carreras Panchón, A. (coord):(1994) Guía práctica para la elaboración de un trabajo científico. Bilbao: CITA Publicaciones y Documentación.
Costa Carballo, C.M da. (1996) Introducción a la información y documentación médica. Barcelona. Masson.
Laín Entralgo, P. (2004), Historia de la Medicina, Madrid. Masson
López Piñero JM; Terrada Ferrandis ML. (1993) La información científica en medicina y sus fuentes. Valencia: Instituto de estudios documentales sobre la ciencia.
López Piñero, JM; Terrada Ferrandis, ML (2000) Introducción a la Medicina. Barcelona. Crítica.
López Piñero, J.M. (2002) La Medicina en la Historia. Madrid. La Esfera de los Libros.
López Piñero, J.M. (2003). Breve Historia de la Medicina, Madrid. Alianza.
López Piñero, JM; Terrada Ferrandis, ML. (2005) Introducción a la terminología Médica, 2ª Ed. Masson.
Ordine, N (2013) La Utilidad de lo Inútil. Manifiesto. Barcelona. Acantilado.
Sánchez Granjel, (1962) L. Historia de la Medicina Española. Barcelona. Sayma.
Sánchez Granjel, L (1986) Historia general de la medicina española. Salamanca. Universidad. V. vols.
Sánchez González, M.A. (2012) Historia de la Medicina y Humanidades Médicas. Barcelona. Elsevier.
COMPLEMENTARIA
Cid, F. (1990) Breve historia de las ciencias médicas. Espax.
Cunqueiro, A. (2014) Tertulia de Boticas prodigiosas y Escuela de curanderos. Vigo. Mar Maior.
Gorman, P.N. (1995). Informations Needs of Physicians. Journal of American Society for Information Science 46: 729-736.
Laín Entralgo, P. (1968) El Estado de Enfermedad: Esbozo de un capítulo de una posible antropología médica. Madrid. EMC.
Laín Entralgo, P (coord.) (1972) Historia Universal de la Medicina. Barcelona. Salvat. 7 vols.
Laín Entralgo, P. (1988), El Diagnóstico Médico: Historia y Teoría. Barcelona. Salvat.
Lis Quibén, V. (1980) La Medicina Popular en Galicia. Madrid. Akal.
López Yepes, J. (1978). Teoría de la Documentación. Pamplona. EUNSA.
Montiel Llorente, L. (2014) Alquimia del dolor: Estudios sobre Medicina y Literatura. URV. Pubs. Tarragona.
Porter, R. (1996) Ilustrated History Medicine. (Ed) Cambridge.
Riera, J. (1985). Historia, Medicina y Sociedad. Madrid. Pirámide.
Rubio Calvo, E. (1996) Teoría general de la documentación: documentación médica. Zaragoza: Kronos.
Terrada Ferrandis, ML. (1983). La Documentación médica como Disciplina. Valencia. Centro de Documentación e Informática Médica, Universidad de Valencia.
Indicar ao estudante a necesidade de actualizar o seu coñecemento histórico xeral, en particular da historia contemporánea.
Adentrar aos alumnos no coñecemento e análise da documentación médica, así como nas súas fontes, ademais de adaptar a súa formación ao uso dos recursos máis recentes.
Coñecer os fundamentos científicos, filosóficos e culturais das propostas médicas, xerais e especiais de cada época, enmarcadas no marco cronolóxico correspondente.
Plan de continxencia
Escenario 2: distanciamento (restricións parciais á presencialidade física)
Escenario 3: peche das instalacións (imposibilidade de impartir docencia con presencialidade física)
Ver apartado de “Observacións”
Clases participativas, adaptadas ao programa, con contido teórico e práctico, achegando ao alumno á evolución das ideas sobre aspectos clínicos e terapéuticos, vinculando as liñas centrais do pensamento médico desde a antigüidade ata os nosos días para que poidan seguir o o mesmo fío ao longo dos séculos e as diferentes culturas e civilizacións. En todo momento intentaremos escapar do eurocentrismo para un entendemento global do pensamento médico ao longo da historia do mundo.
Nos seminarios abordaránse temas máis xerais e prácticos para obter un coñecemento global de aspectos complementarios dos explicados nas expositivas.
TRABALLO PRESENCIAL NAS AULAS
Distínguense dous tipos de sesións de traballo presencial:
SESIÓNS EXPOSITIVAS: Nas que se levará a cabo unha presentación, por parte do profesor, dos contidos que estruturan a materia. Nestas sesións, o papel do alumnado consiste en ir seguindo a presentación dos contidos, intervindo sempre que sexa preciso para garantir un bo acompañamento do proceso, sexa por iniciativa propia, ou por iniciativa do profesor. Quere isto dicir, con outras palabras, que o expositivo non debe ser entendido como monolóxico nin maxistral.
SEMINARIOS: Nos que, a partir da lectura previa de textos anticipadamente facilitados polo profesor, o grupo, en dinámica de seminario, afondará nos principais problemas presentados previamente nas sesións expositivas a través da lectura e análise dos propios autores protagonistas dos mesmos. O papel do alumnado nestas sesións será máis visibelmente activo, sendo o ritmo da sesión marcado de maneira colectiva, a través da interrogación e discusión dos textos previamente lidos; no que respecta ao profesor, en consecuencia, o seu rol reduciráse, na medida do posíbel, ao de guía de desenvolvemento da lectura e discusión dos textos.
ACTIVIDADES TITORIAIS
A demanda do alumnado no horario establecido.
TRABALLO AUTÓNOMO DO ALUMNADO
- Lectura dos textos encomendados para cada sesión interactiva.
- Traballo de documentación complementaria sobre algunhas das referencias bibliográficas (fontes, manuais, artigos, estudos, introducións,) dadas polo profesor, tanto xenericamente no propio programa da materia, a través da súa bibliografía, como de maneira máis específica nas propias aulas. Estas lecturas adicionais deben servir de apoio e complemento ao traballado polo grupo de maneira presencial. Na medida en que o programa da materia é, inevitabelmente, de considerábel densidade, e o número de horas de traballo presencial claramente limitado, sublíñase que este traballo complementario de documentación ten especial relevancia no conxunto da materia.
.
Plan de continxencia
Escenario 2: distanciamento (restricións parciais á presencialidade física)
Escenario 3: peche das instalacións (imposibilidade de impartir docencia con presencialidade física)
Ver apartado de “Observacións”
Exame final con dúas probas voluntarias complementarias:
1.- Examen obrigatorio sobre o contido do programa, tipo test, con cualificación matemática numérica tradicional. Faránse 50 preguntas tipo test. Cada unha contará un punto, restando un punto cada tres preguntas mal respondidas. O aprobado estableceráse en 25 puntos netos.
Realizarase un exame oral a quen o precise por incapacidade ou lesión para o exame escrito ou solicite voluntariamente o tempo de antelación que se estableza, respectando sempre a normativa vixente da USC.
2.- Proba voluntaria engadida sobre o contido dos seminarios con avaliación matemática exclusivamente positiva, para engadir como complemento ás avaliacións obrigatorias que obtiveron un grao mínimo.
3.- A avaliación do alumnado con dispensa da asistencia a clase faráse no exame final do xeito referido.
As horas equivalentes a extensión do cómputo programático.
É unha materia de 3 créditos ECTS, cun total de 75 horas ECTS repartidas en 13 de clases expositivas, 6 de clases interactivas Laboratorio 5 de Clases interactivas Seminarios 1.50 de titorías e 49.50 de Traballo do alumno.
Repasar una Historia general del mundo y, en particular, de los siglos XVIII a XX.
- Participar nas sesións expositivas e interactivas.
- Traballar cos textos encomendados seguindo as pautas indicadas.
- Utilizar o recurso das titorías para consulta de dúbidas, explicacións adicionais, etc.
É altamente recomendable asistir regularmente ás clases e seminarios e seguir as pautas didácticas suxeridas en cada caso específico.
Os alumnos recollerán na fotocopiadora da Facultade os cuadernillos de linguaxe e terminoloxía médica dispoñibles alí e procederán a súa repousada leitura e estudo perante o curso..
Tendo en conta que o tema impártese no primeiro ano do Grao en Medicina e Cirurxía estimamos que a lectura dun dos grandes mestres da historiografía médica española como o profesor Laín Entralgo, pode ser demasiado complexa para o alumno. O coñecemento exhaustivo de manuais máis accesibles e breves como o do Profesor Babini, que se recomenda na bibliografía, é suficiente para superar a materia con pleno éxito. Non obstante o alumno que teña un coñecemento histórico previo de certo nivel, recoméndaselle unha lectura superficial do Manual de Historia da medicina de Laín, alomenos naqueles temas en que desexen ampliar os seus coñecementos.
Plan de continxencia
Escenario 2: distanciamento (restricións parciais á presencialidade física)
Escenario 3: peche das instalacións (imposibilidade de impartir docencia con presencialidade física)
Ver apartados de "Metodoloxía de ensinanaza" e "Sistema de Avaliación"
Fernando Julio Ponte Hernando
Coordinador/a- Departamento
- Filosofía e Antropoloxía
- Área
- Historia da Ciencia
- Teléfono
- 881812255
- Correo electrónico
- fernandojulio.ponte [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Asociado/a de Universidade LOU
| Mércores | |||
|---|---|---|---|
| 12:30-13:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 19:30-20:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| Xoves | |||
| 12:30-13:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 19:30-20:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| Venres | |||
| 10:30-11:30 | Grupo /CLE_01 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 12:30-13:30 | Grupo /CLE_02 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 17:30-18:30 | Grupo /CLE_03 | Castelán | Medicina-Aula 4 |
| 19:30-20:30 | Grupo /CLE_04 | Castelán | Medicina-Aula 5 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 1 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 2 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 3 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 4 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 5 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 6 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 7 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 8 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 9 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula Castelao |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Odontoloxía-Aula 1 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Odontoloxía-Aula 2 |
| 28.01.2021 16:00-18:30 | Grupo /CLE_01 | Odontoloxía-Aula 4 |
| 21.06.2021 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 4 |
| 21.06.2021 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 5 |
| 21.06.2021 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 7 |
| 21.06.2021 09:30-12:00 | Grupo /CLE_01 | Medicina-Aula 8 |